محمدرضا زائرى، محقق، نویسنده و فعال فرهنگی *
چند سال پیش در یكی از اختلافات خانوادگی یكی از آشنایان، هر چه بزرگترها تلاش كردند مشكل حل نشد و گفتگوها به صلح و آشتی نرسید و بعدها معلوم شد كه زخم زبان های آغاز ازدواج و تحقیرها و توهین ها كار خودش را كرده است و سال ها بعد كار را به بحرانی كشانده كه هیچ كس نمی تواند راه حلی برایش بیابد.
وقتی با انسان روبرو می شویم - چه در جنبه محدود فردی و چه در بُعد گسترده اجتماعی- با گرامی ترین موجود آفرینش و گل سرسبد خلقت مواجه هستیم كه اسلام بیشترین تكریم و تجلیل از او به عمل آورده است.
انسان در ذات خود دارای حرمت و شخصیت و عزت و كرامتی است كه خداوند به او ارزانی داشته و تا زمانی كه این حرمت و كرامت حفظ شود پیام الهی را می پذیرد و اگر این گوهر گرانبهای وجود انسان از دست برود به هر آلودگی و مشكلی دچار خواهد شد.
راه تخفیف آسیب های اجتماعی و مفاسد اخلاقی و ... پیش از هر چیزی تكریم انسان است كه فرمود: «من كرمت نفسه هانت علیه شهواته/ هر كه وجودش گرامی باشد شأن خود را والاتر از آن خواهد یافت كه به شهوات آلوده شود» و این مبنا و اساسی است كه می توان در طراحی نظام تربیتی و برنامه های تبلیغی و رسانه ای بسیار از آن بهره برد.
اگر مخاطب را موجودی حقیر و ضعیف فرض كردیم كه شعور و درك خیر و صلاح ندارد و ما باید برایش تصمیم بگیریم بی تردید تنها موقتا در برابر فشار و قدرت ما تسلیم می گردد و در هر موقعیت گریز دچار انحراف و آلودگی می شود ولی اگر او را مانند امیر مؤمنان علی علیه السلام، دربردارنده معادن طلا و نقره دانستیم كه باید با تلاش و سختی و حوصله و صبر ارزش های درونی اش را شكوفا كنیم آن وقت در سخت ترین شرایط نیز، خود به تنهایی شایستگی و لیاقت این اعتماد و احترام را نشان می دهد.
همواره تكریم انسان و عزت بخشیدن به او نتیجه خواهد بخشید و برعكس، بی احترامی و تحقیر و توهین به مردم آزار دهنده است و هرگز فراموش نمی شود و گرچه شاید به ظاهر این آزردگی ها چندان به چشم نیاید لیكن آتش زیر خاكستر است.
همین زمینه های اجتماعی و فرهنگی هستند كه با كوچكترین محرك های سیاسی و اقتصادی فوران می كنند و گدازه ها را بیرون می ریزند و آن وقت معلوم می شود كه بی اعتنایی به شخصیت و كرامت انسان ها در طی سال ها چه خطری را به صورت پنهان و بی صدا ایجاد كرده است.
این مبنای دفاع از آزادی های اجتماعی و تكریم انسان است زیرا رشد و تعالی و ارزش دادن به شخصیت انسان جز از این راه ممكن نیست و به تعبیر دقیق و زیبای امام موسى صدر : «آزادی برترین ابزار برای بهره‌وری از نیروهای وجودی انسان است. آدمی در جامعه‌ای که آزاد نباشد، قدرت خدمت ندارد و اگر آزادی نداشته باشد، نمی‌تواند تمامی نیروهای خویش را به کار گیرد و همه موهبت‌ها را پرورش دهد.»
امام موسى صدر به عنوان فقیهی جامعه شناس كه انسان را محور و اساس آفرینش می بیند و هدف دین را رشد و سعادت این انسان ارزیابی می كند، آزادی را زمینه تحقق سعادت انسانی می داند و می گوید: " آزادی بهترین وسیله برای به کارگیری نیروهای درونی فرد در خدمت به جامعه و نشانه احترام به کرامت انسانی و خوش‌گمانی به انسان است، در حالی که فقدان آزادی نشانه بدگمانی به انسان و کاستن از کرامت اوست.»
جامعه ای كه از چنین انسان هایی با این گونه تربیت و پرورش تشكیل شده باشد حتى بدون مراقبت های امنیتی و انتظامی نیز به راه خیر و صلاح خواهد رفت زیرا با تكریم عزتمندانه انسان دیگر نیازی به چنین پاسبان هایی هم نخواهد داشت.
* منبع: یادداشت روزنامه صبح نو