بزرگی این جنایت بیش از هر زمان ‏دیگر احساس می‏شود. جنایت ویران‏سازی لبنان، که این روزها نیز شاهد پرده‏های ‏وحشتناک آن هستیم، در ذهن تداعی می‏شود. آخرین و دردناک‌ترین پرده این نمایش‏ هولناک، چونان ثمره طبیعی زنجیره جنایت‌های برنامه‏ریزی شده و بزرگی به نظر می‏رسد که در پیشاپیش آن، جنایت حذف فیزیکی امام صدر در آغاز درگیری‌های مصیبت‌بار لبنان است.

پرسشی که اینک مطرح است، این است؛ آیا اگر امام صدر از صحنه حذف نشده‏ بود، اوضاع اینگونه ‏بود که هم اکنون است؟

پاسخ قطعاً منفی است. زیرا چگونه ممکن است که امام صدر حاضر باشد، بدون اینکه حضور وی به‏ صورت سنگی بزرگ، راه توطئه ویران‏سازی، پاره‏پاره کردن وطن و آواره کردن‏ فرزندان میهن را مسدود نکند، و یا موضع‌گیری‌های الهام‏بخش وی چون شمشیری ‏آخته بر گردن توطئه‏چینان فرود نیاید؟! برای انجام توطئه، ناگزیر باید زنجیره‏ای از جنایت‌های وحشیانه ‏انجام می‏گرفت، بی‏تردید وحشیانه‏ترین و ددمنشانه‏ترین آن جنایت، حذف امام‏ صدر از صحنه بود تا نقش مؤثر وی از میان رود، و توطئه بی‏مانع انجام گیرد. ازاین‏رو، گذشت زمان نه‌تنها اینگونه رویدادهای خطیر را، پاک یا کم‏اهمیت ‏نمی‏سازد، بلکه امکان تفسیر آن را فراهم می‌کند، تا اندک‏اندک مسائل مرموز، روشن و ابعاد توطئه برملا گردد.

ما در سال نخست ربودن امام صدر، و حتی در چندساله بعد، کاملاً آگاه نبودیم که این حادثه به کجا خواهد انجامید، یا دست‌کم نمی‏توانستیم ‏همانند امروز نتایج مترتب بر آن را کاملاً مطالعه و درک کنیم، اگرچه به‌طور مجمل‏ می‌دانستیم که پیامدهای این حادثه تا چه اندازه خطرناک است. اینک در برابر نابسامانی‌های بزرگی که شاهد آنیم، درمی‌یابیم که برای رسیدن به این ویرانی، حذف امام صدر ضروری بود. زشت‏ترین ‏چهره این ویرانی در اینجا نمایان می‏شود، که نه‌تنها به زیربنای جامعه آسیب رسانیده، بلکه به گرانبارترین مبانی موجودیت‌مان، ضربه‏ای کاری وارد ساخته است ...

بنیان داخلی‏ آنچنان پاره‌پاره و لگدمال شده است، که قوام میهن دیگر موجودیت ندارد ... باردیگر به صورت ملت‌ها و قبایل ازهم‌گسسته و متخاصم درآمده‏ایم که روی خرابه‏های ‏برهم انباشته و مردارها و پیکره میهن رقص وحشتناک مرگ را انجام می‏دهند ... آری‏! ملت‌ها و قبایل و نیز طایفه‏ها و فرقه‏هایی که در انکار و سرپیچی از رهنمود الهی‏ پافشاری می‌کنند. از این رو گمان نمی‌کنیم که ربودن امام صدر تنها حذف یک مرد بود، بلکه حذف‏ یک پشتوانه، نقش و مجموعه‏ای از تضمین‌های استمرار یکپارچگی میهن، ایستادگی‏ و قدرت آن بود، تا منطق آشنایی، گفت‌وگو، مودت و سازندگی درصحنه حاکم نشود.

به همین دلیل، همواره همه را به یادآوری امام صدر فرا خوانده‌ایم؛ یادآوری ‏آنچه وی نماینده و نماد آن بوده است. تنها از این راه می‏توان توطئه ربایش وی را خنثی کرد. امام صدر پرچمدار محرومان و سرسخت‏ترین مدافع آنان در لبنان است. اینک ‏گستره محرومیت رفته رفته افزوده می‏شود تا تمام صحنه میهن را دربرگیرد. آیا محرومان ــ همه محرومان ــ با صدای امام از خواب گران برمی‏خیزند تا محرومیت را سرکوب و وحدت میهن، سرزمین و سرنوشت خویش را بازپس گیرند.

طرح زودهنگام امام صدر، چه در زمینه اصلاحات سیاسی، اجتماعی و رابطه لبنان‏ با مناطق پیرامونی، همچنان همان طرح مطلوب است که صواب آن بیش از پیش روشن‏ و نیاز به آن به عنوان وسیله‏ای برای نجات، مبرم‌تر می‏گردد. طرح امام صدر یک طرح‏ فرقه‏ای یا مذهبی نیست. پس چرا همگی در «مذهبی کردن» طرح وی شرکت‏ می‏جوییم، و دیدگاه وی را با آن ابعاد وحدت بخش ملی و اصلاحی رد می‌کنیم؟! ابعادی که از «انسان» در این میهن، جدای از وابستگی فرقه‏ای، مذهبی و طبقاتی‏ دفاع می‌کند.

سالیان درازِ درگیری‌های فرقه‏ای و مذهبی، و کشمکش نیروها، طرف‌ها و احزاب، که‏ با تجاوز به اصول همزیستی همراه بود، ما را آلوده کرد، به گرسنگی کشانید و تمام بی‏سروپاهان جهان را با ما دشمن ساخت. هیچ نقطه کوچکی در موجودیتمان‏ باقی نگذارد، مگر اینکه بذر مرگ و ویرانی در آن کاشت. اینک هیچ راهی فراروی ما باقی نمانده است، جز اینکه به دنبال سرچشمه‌هایی باشیم، تا از این آلودگی پاک شویم. آیا سخنان امام صدر، مواضع و هشدارهایش را به یاد می‏آوریم، تا از این همه آلودگی‏ پاک شویم؟ 

هرکس که با تأنی و ژرف‌نگری مجموعه مواضع، افکار و رهنمودهای امام صدر را در چارچوب دیدگاه سیاسی و اجتماعیش و در برابر مسائل سیاسی و اجتماعی به یاد آورد، ناچار است در برابر این دیدگاه ژرف، راستین، پیامبرگونه و فراگیر در همه ‏ابعاد مسأله لبنان، سرتعظیم فرود آورد ... به‌ویژه لحن هشدارهایی که وی بی‏وقفه ‏سر می‏داد؛ که اگر خط‌مشی سیاسی کنونی ادامه یابد، سرنوشت لبنان به کجا خواهد انجامید. وانگهی هر آدم منصف، خردمند، آزاداندیش و بی‏طرف، وقتی که به پیگیری ‏اندیشه، روش و مواضع امام بپردازد ناچار است در برابر وی سر تعظیم فرود بیاورد.

امام صدر به‏رغم موقعیت رهبریش در میان شیعیان، هیچ‌گاه به نفع فرقه خویش ‏و به زیان فرقه‏های دیگر موضع‏گیری نکرده است. بدین‏سان وی همه ملاحظاتی را که ‏رهبران فرقه‏ها از آن تأثیر می‏پذیرند، به چالش خوانده است. حتی زمانی که درگیر نبرد محرومان بود، اجازه نداد که محرومان فرقه‏اش افتخار وابستگی به انقلاب محرومان ‏را به خود منحصر سازند، بلکه معیار عادلانه‏ای برای دستیابی به این افتخار برقرار کرد، و در برابر محرومان همه فرقه‏ها و مذاهب، فرصت‌های پیاپی قرار داد، تا به‏ حرکت پیشگام وی بپیوندند.

پس از گذشت نه سال از جنایت حذف فیزیکی وی، امام ‏صدر برمی‏خیزد، ارزش‌ها، اصول و خط وی برمی‏خیزند، تا برهنگی و فلاکت ما و اوضاع ننگ‏آوری را که به آن ‏رسیده‏ایم، رسوا سازند، و بار دیگر یادآوری می‌کند که رهایی ما در گرو بازگشت ‏به این اصول و پایبندی به این راه است ... آیا پیش از آنکه دیر شود به آنها بازمی‏گردیم؟! خدایا ما را از جزو کسانی قرار ده که مصداق کلام شریف «یستمعون القول‏فیتبعون احسنه»اند.

..................

* این مطلب در کتاب «یادنامه امام موسی صدر» منتشر شده است.