پنجم جولای ۱۹۷۵ یک مین ضد تانک در میان گروهی از جوانان درحال آموزش در منطقهٔ عین البنیّة بعلبک منفجر شد. جوانانی که زیر نظر مربی کارآزموده برای مقاومت آموزش می‌دیدند و هستهٔ اولیه جنبش امل را تشکیل می‌دادند. این انفجار هویت جنبش را که تا آن زمان مخفی مانده بود، آشکار کرد و امام موسی صدر فردای همان روز، برابر با ۱۵ تیرماه در یک کنفرانس خبری شکل گیری جنبش امل (افواج المقاومة اللبنانیة) را اعلام کرد.

جنبشی که در زمان حضور امام موسی صدر و شهید چمران در لبنان تشکیل شد و شکل گرفت و راه خود را تا امروز ادامه داده است. به مناسبت این روز در گفت‌وگویی با عادل عون، نماینده جنبش أمل در تهران وضعیت امروز این جنبش در لبنان را بررسی کردیم. سخنان او را در گفت‌وگو با پایگاه اطلاع رسانی موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر در ادامه می‌خوانید.


در حال حاضر وضعیت جنبش أمل در کشور لبنان از نظر تصدی پست‌های کلیدی، مسئولیت‌ها و جایگاه در برابر مردم و جامعه چگونه است؟

به اعتقاد من، جنبش أمل نمایندۀ ۶۵ درصد از جامعۀ شیعه است. از این رو، در میان دانشگاه‌ها و دانشکده‌ها و مدارس و دبیرستان‌ها نقش تأثیرگذاری دارد و افزون بر آن، ۱۳ مؤسسۀ آموزشی از مهدکودک تا دبیرستان وابسته به أمل است که از موفق‌ترین مدارس در جنوب لبنان و بقاع و پایتخت به شمار می‌آیند. این مؤسسه‌ها به نام رهبران و شهدا نامگذاری شده است. گذشته از آن اعتدال جنبش أمل نزد جامعۀ لبنانی و همچنین احزاب و سازمان‌ها بسیار مقبول افتاده است. از این روست که جنبش أمل با هیچ‌گونه دشمنی یا پیمان‌شکنی سیاسیِ هیچ طرف یا گروه لبنانی روبه‌رو نشده است.
این جنبش شهروندان را دسته‌بندی نمی‌کند و از همکاری با افراد و گروه‌های محترمی که به ساخت لبنانی بهتر رغبت داشته باشند، خودداری نمی‌کند. این جنبش، جنبشی فرافرقه‌ای است و به دنبال رسیدن به دستاوردهای گروهی نیست، و جنبش همۀ محرومان است. فعالیت این جنبش از نوع خیریه یا وعظ و ارشاد نیست بلکه به نیازها و محرومیت‌های شهروندان رسیدگی می‌کند و پس از بررسی راه‌حل‌های ممکن، بی‌درنگ اقدام می‌کند و تا پایان مسیر در کنار محرومان و ستمدیدگان مبارزه می‌کند.
بنابراین، جنبش أمل جنبش لبنانیان شرافتمندی است که در شرایط کنونی خود احساس محرومیت می‌کنند و از آینده نیز نگران هستند. أمل، جنبش شهروند لبنانی به سوی آینده‌ای بهتر است.
در حال حاضر نیز از نظر سیاسی از نیرومندترین جنبش‌ها و احزاب در لبنان است و اعتماد همگان را جلب کرده است. ۱۴ نماینده در پارلمان دارد و ریاست مجلس نیز بر عهدۀ نبیه بری، رهبر جنبش أمل است. در دولت نیز دو وزیر دارد، وزیر اقتصاد و دارایی جناب علی حسن خلیل و وزیر ارتباطات جناب غازی زعیتر.

آیا این سازمان از حمایت کشور یا دولت خاصی بهره‌مند است؟

در زمان تأسیس جنبش أمل «محرومان از سرزمین» یعنی مقاومت فلسطین و به‌ویژه جنبش فتح با «محرومان در سرزمین» یعنی طرفداران جنبش أمل همکاری کرده‌اند. در آن دوره پشتیبانی‌های نظامی از آموزش گرفته تا تأمین اسلحه و مهمات و اردوگاه با جنبش فتح بود.
پس از آنکه دامنۀ جنبش أمل گسترش یافت و به دولتی نیاز پیدا کرد که پشتیبانش باشد، به سمت سوریه به رهبری مرحوم حافظ اسد گرایش پیدا کرد. حافظ اسد در آن زمان همۀ تجهیزات لازم به‌ویژه برای جنگ با اسرائیل پس از حملۀ 1978 و 1982 و ماجرای خروج مقاومت فلسطین از لبنان را فراهم کرد. نباید نقش دولت الجزائر در ارائۀ آموزش نظامی و تأمین اسلحه و اعطای بورس تحصیلی در سال 1981 تا 1986 را فراموش کنم. این کمک‌ها زمانی تقدیم شد که سفیر آن زمان الجزائر، ایستادگی و دلیری أمل را دید. در آن زمان جنبش أمل اسیران و غنایم جنگی و سربازانی را به انقلاب فلسطین هدیه داد تا بتواند اسیران خود را در پادگان انصار مبادله کند. الجزائر، همچنین، به دانشجویان جنبش بورسیۀ تحصیلی داد.
امروزه نیز أمل از حمایت گستردۀ جمهوری اسلامی ایران بهره‌مند است. رهبر ایران در ملاقاتی با نبیه بری به وی گفت: شما گوشت و خون و استخوان ایران هستید. در یکی از سخنرانی‌هایشان نیز فرمودند: ما در بین جنبش‌های شیعی از حزب‌الله و جنبش أمل و در بین جنبش‌های اهل سنت از حماس و جهاد اسلامی حمایت می‌کنیم.
در زمینۀ رهبری مقاومت، ایران نقش اصلی را بر عهده دارد و ما هیچ جایگزینی برای آن نمی‌پذیریم، ایران با خون و شهادت و رسالت محمدی و علوی و فاطمی تعمید داده شده است.

جنبش أمل در ساختار سیاسی لبنان چه جایگاهی دارد؟

جنبش أمل به وحدت و نزدیکی میان مذاهب دعوت می‌کند و خواستار وفادار ماندن به سلاح مقاومت است، چراکه تا زمانی که اسرائیل باقی باشد، مقاومت نیز باقی است. ما برای وضع قوانینی متمدن که به ملت لبنان خدمت کند و از اختلافات سیاسی دور باشد، دست یاری به سوی همگان دراز می‌کنیم تا از این راه ثبات امنیتی و نظامی در لبنان پایدار بماند و از تحولات سوریه تأثیر نپذیرد. باید برای برقراری عدالت و برابری و همزیستی مشترک و تبدیل لبنان به دایرۀ انتخاباتی واحد و لغو فرقه‌گرایی سیاسی در مورد پُست‌ها و جایگزینی معیار شایسته‌سالاری تلاش کنیم. بنابراین، جنبش أمل جنبشی است که از میهن نگهبانی می‌کند و ستونی برای دفاع از مقاومت است، چراکه مقاومت همچون پدر و مادر است.
امام صدر می‌گفت که جوانان أمل فرزندان حسین و چشمان بیدار برای پاسداری و دفاع از مرزهای میهن هستند.
آشتی ملی بهترین راه برای مبارزه با اسرائیل است. دغدغۀ جنبش أمل، انسان، در هر کجاست، زیرا انسان بر دو گونه است: یا برادر دینی توست یا در آفرینش همسان تو.

روابط جنبش أمل و حزب الله که هر دو گروه‌های مبارز شیعی هستند، در چه سطحی است؟

روابط بین جنبش و حزب در زیباترین و بهترین و عالیترین سطح خود قرار دارد. این ارتباط شبیه شمشیر ذوالفقار است که دو لبه و یک قبضه دارد. هر دو یک تصمیم و یک هدف و یک سرنوشت دارند و پیوسته میان آقای بری و سید حسن نصرالله هماهنگی‌های روزانه و ملاقات‌های دوره‌ای در سطح مرکزی و منطقه‌ای صورت می‌گیرد و آن دو در هم‌پیمانی و مکمل بودن و هماهنگی داشتن، میان احزاب و فرقه‌های دیگر ضرب‌المثل هستند. کلمه‌ای که این دو را گرد آورده «مقاومت» است. کم پیش می‌آید که عنوان أمل یا حزب الله به کار رود، بلکه آنچه گفته می‌شود: جبهه دو جانبۀ شیعی است.

رابطۀ أمل با دولت خودگردان فلسطین و محمود عباس چگونه تعریف شده است؟

در میثاق جنبش أمل، قرار گرفتن در کنار ملت فلسطین و پاسداری از مقاومت آن و همگام بودن با این مقاومت در متن اعتقادات آن است و تنها مسئلۀ مقدسی است که عرب و مسلمانان را متحد می‌کند، زیرا دشمن واحد آنان اسرائیل است که به همۀ دولت‌های عربی و منابع آن از فرات تا نیل چشم طمع دوخته و به دنبال بی‌ثباتی و آشوب‌آفرینی در این دولت‌هاست. اسرائیل و آمریکا و هم‌پیمانان آنها در منطقه برای تجزیۀ کشورها و نابود کردن ارتش‌های عربی و به‌ویژه ارتش سوریه و عراق و مصر تلاش می‌کنند تا اسرائیل قدرتمندترین دولت در خاورمیانه باشد.
از این رو، جنبش أمل و دولت فلسطین و دیگر گروه‌ها برای یک‌پارچه کردن صفوف فلسطین به عنوان نیرومندترین اسلحه در برابر اسرائیل تلاش می‌کنند. ما بر این باوریم که مذاکرات و کنفرانس‌ها و دیدارها یک وجب از خاک فلسطین را آزاد نمی‌کند و تجربه نیز آن را ثابت کرده است. تنها راه‌حل برای آزادسازی فلسطین و بازگشت فلسطینیان و رقم زدن سرنوشت آنان از بحر تا نهر، مبارزۀ مسلحانه و مقاومت در داخل و خارج است.
نه دولتی که در کرانه است به فرمان دولت فلسطین است و نه دولت‌گونه‌ای که در غزه است به فرمان حماس است. آقای بری در بیروت گروه‌های فلسطینی را گرد آورد تا به وحدت برسند و تماس‌ها و دیدارها میان آنها را ادامه دارد. وقتی محمود عباس به لبنان آمد، نبیه بری خواستار وحدت و همبستگی بیشتر آنان به‌ویژه با حماس و تسلیم نشدن در برابر یهودی‌سازی قدس و ایجاد مستعمرات در کرانه و قدس و کوچاندن اهالی این منطقه و اعلام موجودیت دولت یهود و انتقال پایتخت اسرائیل از تلاویو به قدس شد.

جریان‌های تکفیری (ضد شیعی) حاضر در لبنان تا چه حد خطرناک و نقش آفرین هستند؟

لبنان بستر مناسبی برای رشد جریانات تکفیری است. اردوگاه‌های پناهندگان فلسطینی و به‌ویژه اردوگاه‌های بیروت و عین الحلوة و البارد و غیر آن و همچنین مراکز تحت فرمان حریری از صیدا تا خلده و بیروت غربی و طرابلس و عکار و برخی از روستاهای هم‌مرز با سوریه مثل وادی خالد و عرسال، همۀ اینها مرکز اصلی برای تجهیز داعش و جبهه النصره هستند. از این رو، ما این پدیده را بسیار خطرناک و همچون خنجری در پشت مقاومت می‌دانیم که پیکرۀ جامعۀ مقاومت را به سه بخش تجزیه می‌کند: 1. جنوب 2. بیروت و به ویژه ضاحیه، 3. بقاع.
جنبش برای دور کردن شبح جنگ داخلی و جلوگیری از گسترش جنگ به لبنان برای سرگرم کردن مقاومت به بیش از یک جبهه، تلاش می‌کند و نقش اصلی آن نیز همین است و در این زمینه همگان از جنبش حرف‌شنوی دارند. به گواهی و اعتراف همگان رئیس جنبش أمل نقش مهم و تأثیرگذاری در این زمینه داشته است.
از این رو، ما همواره گفته‌ایم که لبنان در وسط معرکه قرار دارد و در دهان اژدها گرفتار شده است، به‌ویژه نسبت به پیمان میدانی و نظامی بین تکفیریان سلفی و اسرائیل که همواره در پی فرصت برای ضربه زدن به مقاومت و جامعۀ مقاومت و گرفتن انتقام شکست خود در سال 2000 و 2006 است.

به عنوان سوال پایانی، نظر شما دربارۀ آیندۀ سوریه چیست؟

سوریه عربی و سوریه مقاومت و سوریه‌ای که مخالف صلح با اسرائیل و مخالف فروختن خود و نظام خود به تکفیریان است، امروزه جنگی جهانی بر ضد خود و بر ضد مقاومت و محور مقاومت را متحمل شده است، زیرا سوریه تنها کشوری است که اسرائیل را شکست داده است. جنبش أمل که جزئی از این محور است، معتقد است که هر اندازه اسرائیل و آمریکا و تکفیریان به سوریه حمله کنند، مقاومت ادامه دارد. اردن نیز به این کشورها پیوسته و به دنبال تجزیۀ سوریه و عراق است. پس از توافق آستانه شاهد سرآغاز حل وفصل بحران و ادامۀ حکومت سوریه به رهبری اسد و خروج تکفیریان و پیروزی سوریه و هم‌پیمانانش، روسیه و ایران و مقاومت، هستیم، چراکه حکمرانی باطل کوتاه است و حکمرانی حق، پایدار. پیروزی جز از سوی خداوند نیست و به گفتۀ قرآن: «اصْبِرُوا وَ صَابِرُوا وَ رَابِطُوا وَ اتَّقُوا اللَّهَ.» (آل عمران، ۲۰۰) چراکه وحدت و پایداری سوریه به معنای وحدت و پایداری کشورهای خاورمیانه وشکست طرحِ «از نیل تا فرات» اسرائیل است.