به دنبال تیره شدن روابط سوریه با سازمان آزادی‌بخش فلسطین و احزاب چپ‌گرای لبنان، امام صدر در تاریخ ۱۹۷۶/۴/۲۳ تا ۱۹۷۶/۴/۲۷ به‌منظور بهبود روابط و نزدیک کردن دیدگاه‌های طرفین عازم دمشق شد. این سفر در اوضاعی صورت گرفت که موج تبلیغات رسانه‌ای این تصور را در اذهان به وجود آورده بود که نیروهای سوریه برای محدود کردن فعالیت مقاومت فلسطین وارد لبنان شده‌اند. همچنین، شایعۀ مذاکرۀ طرفدارانِ نظامِ کنفدرال در سوریه و اردن و فلسطین و حتی لبنان با رژیم اشغالگرِ قدس قوت گرفته بود.
امام صدر در سخنان خود گفت که حافظ اسد، رئیس‌جمهور سوریه، به قومیت عربی و آزادی امت عرب و یاری و حمایت از مقاومت فلسطین متعهد است و مقاومت فلسطین و احزاب و گروه‌های ملی‌گرای لبنان نمی‌توانند خود را از کمکِ نظامیِ سوریه بی‌نیاز ببینند. امام، همچنین، به پیشروی ناوگان دریایی آمریکا به سوی سواحل لبنان هشدار داد.
در ادامه، امام صدر نشست‌هایی را با سران مقاومت فلسطین و نمایندگان دولت سوریه ترتیب داد و زمینه را برای نشست مشترک آنان در حضور خود مهیا کرد. [۱] ایشان، همچنین، به‌منظور بهبود روابط تیرۀ جنبلاط و سوریه با شوکت شقیر، نمایندۀ حزب ترقی‌خواه سوسیالیست، دیدار و گفت‌وگو کرد. [۲]
دیدار حافظ اسد و عرفات
امام صدر با ارسال نامه‌ای به حافظ اسد، رئیس‌جمهور سوریه، و تأکید بر لزومِ همراهیِ نیروهای سوریه و فلسطین در مقابله با توطئه‌ها، دیدار و ملاقات رودرروی حافظ اسد و یاسر عرفات را کاری ضروری برشمرد. حافظ اسد نیز در پاسخ نامۀ امام موافقت خود را با پیشنهاد ایشان اعلام کرد. [۳]
این پیشنهاد در تاریخ ۱۹۷۶/۵/۶ محقق شد و امام صدر همراه یاسر عرفات، رئیس سازمان آزادی‌بخش فلسطین، در سفر به سوریه با حافظ اسد ملاقات کردند. امام پس از بازگشت از دمشق در مصاحبه‌ای گفت:
ابعاد توطئۀ بین‌المللیِ آشکاری که لبنان را تهدید می‌کند، همۀ ما را نگران کرده است، زیرا این توطئه هم لبنان و هم انقلاب فلسطین و امنیت سوریه را تهدید می‌کند و ایستادگی در برابر نقشه‌هایی که بخشی از آن توطئۀ بزرگ است، بدون همکاریِ مستمر و سازمان‌یافته میان سوریه و مقاومت فلسطین و بدون ارادۀ ملیِ لبنانیان امکان‌پذیر نخواهد بود. متأسفانه، اجرای برخی از ابعاد آن توطئه همکاری میان سه طرف را خدشه‌دار کرده بود و این امر موجب شد که خواستار برگزاری دیدار مشترکی شوم؛ دیداری که می‌توان آن را گفت‌وگوهای صریح میان برادران نامید. [۴]
از سرگیری دیدار‌ها در عرمون
در ۱۹۷۶/۵/۱۳، گردهمایی شخصیت‌های اسلامی در منزل شیخ حسن خالد، مفتی اهل سنت لبنان، در عرمون با حضور امام صدر و رشید کرامی و عبدالله الیافی و صائب سلام و یاسر عرفات و هانی الحسن و حسین القوتلی برگزار و مقرر شد امام صدر به نمایندگی از حاضران در جلسه مواضع و دیدگاه‌های آنان را به مسئولان سوری اعلام کند، تا علاوه بر کمک به بهبود روابط سوریه با مقاومت فلسطین، از اجرای هر نقشه‌ای که موجب تضعیف و تیرگی این روابط می‌شود، جلوگیری به عمل آید. [۵] پس از آن، امام صدر برای دیدار با مسئولان سوری و آگاه کردن آنان از فضای حاکم بر نشست عرمون به دمشق سفر کرد.
پس از بازگشت امام از دمشق و بنا به دعوت ایشان، نشست دیگری در تاریخ ۱۹۷۶/۵/۱۵، در عرمون برگزار شد که شیخ حسن خالد و رشید کرامی، نخست‌وزیر، و حسین القوتلی و هانی الحسن در آن حضور یافتند و امام صدر حاضران را از نتایج دیدار خود با حافظ اسد و دیدگاه‌های مسئولان سوری در خصوص آیندۀ روابط با مقاومت فلسطین و حضور نظامی سوریه در لبنان آگاه کرد.
در پایان نشست، امام صدر خاطرنشان کرد که حافظ اسد با استقبال از پیامِ حاضران در نشست عرمون، نیروهای سوریِ حاضر در لبنان را در اختیار آنان قرار داده و تعیین نوع روابطِ سوریه و مقاومت فلسطین را نیز به آنان واگذار کرده است. امام به نقل از حافظ اسد، آمادگی سوریه برای رفع مشکلات غذایی و آذوقۀ لبنان را نیز یادآور شد. [۶]
مواضع ارتش عربی لبنان
پس از آنکه ستوان احمد الخطیب، فرمانده ارتش عربی لبنان، نیروهای تحت امر خود را به آمادگی کامل برای مقابله با نیروهای سوریه فراخواند، جنبش أمل با صدور بیانیه‌ای ضمن ابراز تأسف از فراخوان احمدالخطیب تصریح کرد که از این ادبیات فقط باید در مقابله با اسرائیل استفاده شود و سوریه با سابقۀ مبارزاتی طولانی در دفاع از قومیت عربی و پاسداری از مقاومت، بی‌گمان یار و همراه مقاومت فلسطین خواهد بود. آن بیانیه همۀ گروه‌ها را به خویشتن‌داری و آغاز مذاکره و تلاش برای هماهنگی با ارتش سوریه در برقراری امنیت فرا می‌خواند. [۷]
هم‌زمان با سفرهای امام صدر که به‌منظور پایان دادن به اختلافات سوریه و فلسطین بود، برخی روزنامه‌های لبنان دربارۀ ایجاد شکاف در ارتش عربی لبنان و نقش امام صدر در این موضوع اخباری منتشر کردند. دبیرخانۀ مجلس اعلای شیعیان در واکنش به این اخبار اعلام کرد که هم‌زمان با سفر امام صدر به بقاع، شماری از افسران ارتش عربی لبنان در دیدار با امام دیدگاه ایشان را دربارۀ نحوۀ مواجهه با ارتش سوریه جویا شده بودند، زیرا ارتش سوریه از آنان تقاضای همکاری کرده بود، و امام هم در پاسخ آنان را به هماهنگی و همکاری برای تأمین منافع و امنیت کشور فراخوانده بود. [۸]
پیام امام صدر
به دنبال تشدید رویارویی نیروهای سوریه با قوای فلسطینی و برخی احزاب ملی‌گرای لبنان، و در پی تصویب قطعنامه‌ای در نشست اتحادیۀ عرب در قاهره مبنی بر تشکیل نیروهای عربی برقراری امنیت تحت نظارت دبیر کل اتحادیه، امام صدر خطاب به لبنانیان پیامی صادر کرد که در بخشی از آن چنین آمده بود:
اگر دخالت کشورهای عربی در این مسئله با شکست مواجه شود، آن‌گاه شاهد بین‌المللی شدن مسئله خواهیم بود و خاک میهن به عرصۀ تاخت و تاز قدرت‌های بزرگ تبدیل خواهد شد.
امام، در ادامه، مبارزان انقلاب فلسطین را به پایبندی به تعهدات خود در قبال لبنان فراخواند و از آنان خواست «با ارائۀ تضمین‌های اخلاقی به ملت لبنان، احساسِ امنیت و خوش‌بینی به آینده را در فکر و ذهن آنان جای دهند.» امام در بخش دیگری از پیام خود افزود: «نیروهای سوریه باید تا مرز اطمینان و آرامش فلسطینیان عقب‌نشینی کنند و این مرز‌ها، معنوی و اخلاقی و مطابق با مصوبات اتحادیۀ عرب است.» امام از دولت سوریه خواست که «با نادیده گرفتن فعالیت‌ها و اقدامات تحریک‌آمیزی که بر ضد این کشور صورت می‌گیرد، برای آغاز مذاکره با مقاومت فلسطین و، به‌ویژه، جنبش فتح تلاش کند. [۹]
پس از آن، امام با هدف تلاش برای نزدیک کردن دیدگاه‌های دولت سوریه و مقاومت فلسطین در تاریخ ۱۴ الی ۱۹۷۶/۶/۱۷ عازم دمشق شد و پس از بازگشت رهبران فلسطینی را از محتوای مذاکرۀ خود با دولت سوریه آگاه کرد. [۱۰]
------
[۱]. النهار، ۱۹۷۶/۳/۲۰.
[۲]. متن صورت‌جلسات مجلس اعلای شیعیان، ۱۹۷۶/۴/۲۷.
[۳]. روزشمار جنگ لبنان (۷۶-۱۹۷۵)، ج۲؛ مسیرة الامام السید موسی الصدر، ج۷، ص۴۹.
[۴]. البعث، ۷/۵/۱۹۷۶، النهار، ۱۹۷۶/۵/۸.
[۵]. سلسلة الوثائق الاساسیة للأزمة اللبنانیة، ج۵، ص۱۸.
[۶]. النهار، ۱۹۷۶/۵/۱۶.
[۷]. النهار، ۱۹۷۶/۶/۵.
[۸]. المحرّر، ۱۹۷۶/۶/۵.
[۹]. النهار، ۱۹۷۶/۶/۱۴؛ صوت‌المحرومین، شمارۀ ۲.
[۱۰]. متن صورت‌جلسات مجلس اعلای شیعیان، ۱۴- ۱۹۷۶/۶/۱۷.