با نزدیک شدن موعد انتخابات ریاست‌جمهوری و با توجه به اوضاع بحرانی کشور، در تاریخ ۱۹۷۶/۲/۱۳، ۶۶ تن از نمایندگان پارلمان لبنان با ارسال نامه‌ای به رئیس‌جمهور، سلیمان فرنجیه، خواستار استعفای وی به‌منظور حل بحران جاری کشور شدند. یک روز پس از آن، دو هیئت شرعی و اجرایی مجلس اعلای شیعیان در منزل نبیه برّی به ریاست امام صدر و با حضور شماری از نمایندگان شیعۀ پارلمان جلسه‌ای تشکیل دادند. حاضران در جلسه بر ضرورت ادامۀ فشارهای سیاسی برای واداشتن رئیس‌جمهور به استعفا تأکید کردند و نبیه برّی تصمیم حاضران را به اطلاع جنبلاط رسانید. [۱] 


علل و انگیزه‌های درخواست از رئیس‌جمهور

موضوع درخواست از رئیس‌جمهور برای استعفا، درواقع، حاصل دیدار‌ها و نشست‌های برگزار شده در کاخ ریاست‌جمهوری در بعبدا و دیدارهای دمشق و نشست‌های عرمون بود. ارتش لبنان به‌مثابۀ یکی از طرف‌های درگیر در جنگ داخلی وارد عمل شده بود و آقای ریمون ادّه با طرح پرسش‌هایی دربارۀ شکل‌گیری شبه‌نظامیان تحت امر رئیس‌جمهور، در تحلیلی درخصوص مشکلات موجود در ارتش لبنان اظهار داشت: 

از‌‌ همان روز اول که ارتش را از دولت فرانسه تحویل گرفتیم، ارتش به میر [۲] متعلق بود، نه ملت لبنان. پس از آن هم به ارتشِ رئیس‌جمهور و گاهی هم ارتشِ سرلشکر‌ها تبدیل شد، اما هیچ‌گاه ارتش متعلق به ملت لبنان نبوده است. بنابراین، مقصر اصلی در فروپاشی ارتش سلیمان فرنجیه (رئیس‌جمهور) است که با دخالت‌های خود ارتش را به وضعیت خاص دچار کرده است که ضرر آن هم متوجه خود ارتش خواهد بود. [۳] 

در نشست عرمون نیز که در ۱۹۷۶/۱/۱۶ تشکیل شد، دربارۀ موضوع دخالت ارتش در جنگ داخلی و پایبند نبودن ارتش به دستورات نخست‌وزیر، رشید کرامی، بحث شده بود و حاضران در جلسه اعلام کرده بودند که «پایبند نبودن ارتش به دستورهای نخست‌وزیر و وزیر دفاع، نافرمانیِ خطرناک و سرپیچی از اوامر مقامات سیاسی به شمار می‌آید و نمی‌توان در قبال آن سکوت اختیار کرد و باید به سرعت برای پایان دادن به آن اقدام شود تا ارتش به بحرانی دچار نشود که حاضران نشست دربارۀ آن هشدار داده‌اند، و از شرّ تجزیه و از هم گسیختگی در امان بماند.» [۴] 

همچنین، حاضران مسئولان ارتش را به استفاده از تمامی ظرفیت‌ها و امکانات موجود به‌منظور جلوگیری از ایجاد انحراف در ارتش فراخواندند. هدف از این انحرافات درگیر کردن ارتش در نبردهای حاشیه‌ای است که به تجزیه و ناتوانی آن منجر می‌شود. [۵] 

در ضیافت ناهاری که در منزل رهبر مذهبی فرقۀ دروزی، شیخ محمد ابوشقرا، و با حضور امام صدر و شیخ حسن خالد، مفتی اهل سنت، و عبدالحلیم خدّام، وزیر خارجۀ سوریه، و رشید کرامی و صائب سلام و یاسر عرفات و کمال جنبلاط و حسین القوتلی برگزار شد، امام صدر با اشاره به موضوع ارتش تصریح کرد که مسئلۀ بازگشت نظامیان و سربازان و افسران به پایگاه‌های خود و بازسازی ساختار ارتش و تحکیم پایه‌های امنیت کشور در دستور کار قرار دارد. [۶] 

این در حالی بود که سلیمان فرنجیه، رئیس‌جمهور، در آغاز بحران لبنان یکی از ارکان جبهۀ لبنان (الجبهة اللبنانیة) به شمار می‌آمد و که کمیل شمعون و پی‌یر جمیّل، رهبر کتائب، و شربل قسیس، رئیس راهبان مارونی، از اعضای اصلی آن بودند. [۷] همچنین، برخی از جلسات کانون مارونی‌ها ـ که زمزمه‌های احتمال تجزیۀ لبنان و نپذیرفتن اصلاحات قانون اساسی در آن مطرح شد [۸] ـ در محل کاخ ریاست‌جمهوری در بعبدا تشکیل شد. این‌ها همه حاکی از گرایش آشکار شخص رئیس‌جمهور به یکی از طرفین درگیر بود و در چنین وضعی او نمی‌توانست نمایندۀ همۀ لبنانیان به شمار آید. 


مواضع و اقدامات امام صدر

امام صدر پس از نشست مورخ ۱۹۷۶/۳/۱۴، مجلس اعلای شیعیان و پس از صدور بیانیه‌ای که استعفای رئیس‌جمهور فرنجیه را خواستار شده بود، [۹] در سفر به دمشق با حافظ اسد، رئیس‌جمهور این کشور، و نیز با هیئت‌هایی از مقاومت فلسطین و کتائبِ لبنان دیدار و گفت‌وگو کرد. محور اصلی گفت‌وگو‌ها پایان دادن به وضعیت جنگی لبنان و استعفای رئیس‌جمهور فرنجیه و انتخاب جانشین وی بود. در آن مذاکرات پیش‌توافقی مبنی بر ضرورت دوری از خشونت و رسیدن به راه‌حل سیاسی برای حل بحران داخلی لبنان با ضمانت سوریه و ادامۀ مشروعیت نظام حاکم بر لبنان بدون حضور فرنجیه و بازسازی ارتش و جلوگیری از تجزیۀ لبنان و ممانعت از هرگونه درگیری و جنگ دینی و مذهبی در این کشور به دست آمد. [۱۰] 

امام صدر پس از بازگشت به لبنان، در جلسۀ مجلس اعلای شیعیان که ریاست آن را برعهده داشت، دربارۀ تلاش‌های گسترده‌ای سخن گفت که برای حل مسالمت‌آمیز بحران و خروج از بن بست‌ها و چالش‌های خطرناک ادامه داشت. [۱۱] 

در ۱۹۷۶/۳/۱۹، امام در پیامی که از رادیو بیروت پخش شد، رئیس‌جمهور فرنجیه را به استعفا فراخواند تا کشتار‌ها پایان پذیرد و جان‌ها آسوده شود، زیرا در غیر این‌صورت «سقوط کشور به گرداب فتنه قطعی به نظر می‌رسید.» امام، همچنین، خواستار تلاش برای پایان دادن به رنج هم‌وطنان و جلوگیری از ویرانی و تجزیۀ کشور شد. [۱۲] 


تغییر اصل ۷۳ قانون اساسی

با نزدیک شدن زمان جلسۀ انتخاب رئیس‌جمهور، امام صدر با شماری از نمایندگان شیعۀ پارلمان جلسه تشکیل داد تا تغییر اصل ۷۳ قانون اساسی به‌منظور برگزاری جلسۀ پارلمان برای انتخاب رئیس‌جمهور پیش از موعد مقرر بررسی شود. [۱۳] 

در تاریخ ۱۹۷۶/۳/۲۲، هیئت وزیران جلسه‌ای تشکیل داد و با تصویب طرح تعدیل اصل ۷۳ قانون اساسی، آن را برای تصویب به پارلمان فرستاد. براساس این طرح، رئیس‌جمهور جدید می‌تواند شش ماه پیش از پایان دورۀ ریاست‌جمهوری انتخاب شود. [۱۴] در تاریخ ۱۹۷۶/۴/۱۰، نود نمایندۀ پارلمان در قصر منصور در منطقۀ متحف گرد هم آمدند و در یازده دقیقه طرح تعدیل اصل ۷۳ قانون اساسی را به اتفاق آرا تصویب کردند. [۱۵] 


انتخاب رئیس‌جمهور جدید
 
با از سرگیری نبرد در تمامی جبهه‌های داخلی، جلسۀ انتخاب رئیس‌جمهور جدید به ۸ می‌۱۹۷۶ موکول شد. [۱۶] 

امام صدر در سخنانی تصریح کرد که جنگ داخلی موجب براندازی نظام حاکم نشد، اما سرسختی و قساوت و لزوم برکناری آن را آشکار کرد. ایشان با اشاره به رقابت‌های انتخاباتی آن را سنتی خواند. [۱۷] 

این در حالی بود که الیاس سرکیس از بیشترین احتمال برای پیروزی برخوردار بود و پارلمان او را که تنها نامزد ریاست‌جمهوری بود، انتخاب کرد. وی با کسب ۶۳ رأی در مرحلۀ نخست و ۶۶ رأی از مجموع ۶۹ رأی در مرحلۀ دوم رأی‌گیری رئیس‌جمهور شد. [۱۸] 

امام صدر پس از انتخاب رئیس‌جمهور جدید، در پیامی خطاب به لبنانیان اکثریتِ خاموشِ ملت را به خروج از میدان و پایان دادن به ظلم و کشتارهای مذهبی فراخواند و درخصوص انتخاب الیاس سرکیس به ریاست‌جمهوری گفت: «فصل جدیدی از حیات کشور و ملت آغاز شده است که می‌تواند سپیده‌دم صبح امید و آغازی بر پایان شام تار باشد.» [۱۹] 

------
[۱]. النهار، ۱۹۷۶/۳/۱۵. 
[۲]. میر یا امیر حکمران منطقه‌ای از لبنان بود. 
[۳]. النهار، ۱۹۷۶/۲/۱۲. 
[۴]. النهار، ۱۹۷۶/۲/۱۲. 
[۵]. صورت‌جلسات مجلس اعلای شیعیان، ۱۹۷۶/۱/۱۷. 
[۶]. النهار، ۲۷/۲/۱۹۷۶. 
[۷]. السفیر، ۱/۱/۱۹۷۶. 
[۸]. السفیر، ۳/۱/۱۹۷۶. 
[۹]. النهار، ۱۵/۳/۱۹۷۶. 
[۱۰]. متن صورت‌جلسات مجلس اعلای شیعیان، ۱۹۷۶/۳/۱۶؛ النهار، ۱۷ و ۱۹۷۶/۳/۱۸
[۱۱]. النهار، ۱۹۷۶/۳/۱۸. 
[۱۲]. النهار، ۱۹۷۶/۳/۲۰. 
[۱۳]. متن صورت‌جلسات مجلس اعلای شیعیان، ۱۹۷۶/۳/۲۴. 
[۱۴]. النهار، ۱۹۷۶/۳/۲۲. 
[۱۵]. النهار، ۱۹۷۶/۴/۱۱.
[۱۶]. النهار، ۱۹۷۶/۴/۳۰. 
[۱۷]. النهار، ۴/۵/۱۹۷۶. 
[۱۸]. النهار، ۱۹۷۶/۵/۸. 
[۱۹].روزنامه‌های لبنان، ۱۹۷۶/۵/۱۱