در پی این موضعگیریها، کمیتۀ ۷۷ نفری موسوم به کمیتۀ ملی تنشزدایی در تاریخ ۱۹۷۵/۵/۳، با حضور امام صدر در مقر مجلس اعلای شیعیان تشکیل جلسه داد. [۱] در بیانیۀ صادرشده در آن نشست ـ که ریاض طه، رئیس سندیکای روزنامهنگاران، آن را قرائت کرد ـ بر این نکته تأکید شد که کمیتۀ ۷۷ نفره، جبههای سیاسی یا تشکل حزبی نیست، بلکه کارگروهی است که در پی گردهمایی بزرگ ملیای تشکیل شده است که در آغاز درگیریها و به دعوت امام صدر برپا شده و ۷۷ شخصیت با عقاید و باورها و رویکردهای گوناگون در آن حضور داشتند.
در ادامۀ بیانیه تصریح شده بود: «حال که افرادی با رویکردهای گوناگون در این کمیته حضور دارند و اهداف روشن و مشخصی را دنبال میکنند که به تصویب همۀ گروههای حاضر در کمیته قرار گرفته، امکان ندارد که کمیته در پی اتخاذ مواضع یا اقدامات خاص یا کسب منافع سیاسی برآید.» در بخش دیگری از بیانیه چنین آمده بود که هدف کوتاهمدت این کمیته «توقف درگیریها و خاموش کردن صدای گلولهها و اطفای آتش نبرد و آرام کردن احساسات آحاد جامعه است.»
حاضران در جلسه به این نتیجه رسیدند که کمیتۀ مذکور با این هدف تشکیل شده است که خلأ مهم و هراسآوری را پر کند که در دستگاه حاکمیت لبنان وجود دارد. از این رو، نخستین اقدام عاجل خود را در آغازِ بحرانِ خونینِ داخلی برای مقابله با هرج ومرج و خونریزی شروع کرده و در این کار موفق بوده و در برقراری آتشبس و بازگرداندن مفقودان نقش مهمی ایفا کرده است. از دیگر اقدامات این کمیته، بررسی «علل مستقیم و غیرمستقیم بحران و ارائۀ راهحلهای کوتاهمدت و بلندمدت برای تشکیل جبهۀ متحد داخلی» بوده است.
اعضای این کمیته به این مهم پی بردند که اجرای توافقنامههای موجود میان حکومت لبنان و مقاومت فلسطین، برای دستیابی به هماهنگی و همکاری کافی خواهد بود. در بخش دیگری از بیانیه آمده بود: «این کمیته با برقراری تماسهای متعدد دریافته است که تمامی گروههای لبنانی و فلسطینی به توافقنامه پایبند هستند و این امر موجب احیای «کمیتۀ مشترک هماهنگی میان دولت لبنان و مقاومت فلسطین» شده است.» در ادامۀ بیانیه تأکید شده بود: «ثبات و آرامش کنونی، کمیته را بر آن میدارد که همکاری خود را در راه منافع لبنان و انقلاب فلسطین ادامه دهد و جستجو برای دستیابی به راهحلها و گفتوگو برای ساختن لبنان جدید را استمرار بخشد.» در پایان بیانیۀ مذکور تصریح شده بود: «احساس مغبون بودن و شرایط محرومیت، که در بسیاری از مناطق لبنان شاهد آن هستیم، زمینۀ مناسبی برای بیثباتی و اضطراب و پیدایش بحران فراهم میکند.» [۲]
پس از قرائت بیانیه، امام صدر در سخنانی با تأکید بر اینکه حمایت از مسئلۀ فلسطین را ادامه خواهد داد، رابطۀ میان بحران موجود با اوضاع منطقه و پیچیدگیهای سیاسی کشور را تبیین کرد. ایشان ضمن تأکید بر اینکه تلاش او برای دفاع از مسیحیان و مسلمانان است، تهدید کرد: «هرگز اجازه نخواهد داد که اهداف سیاسی و یا منافع شخصی بحرانی ایجاد کند که کیان لبنان و همزیستی ملت را تهدید کند.» [۳]
اقدامات امام صدر و بازتاب مثبت آن در میان نخبگان ملیگرای لبنان، بهویژه کمیتۀ ملی تنشزدایی، انتقاد و اعتراض بسیاری از شخصیتهای رسمی و سیاسی را برانگیخت. خاصه آنکه مقر مجلس اعلای شیعیان در حازمیّه به مرکز ثقل سیاسی لبنان تبدیل شده و بسیاری از لابیهای سیاسی کشور را از رونق انداخته بود.
از نمونههای بارز این انتقادات میتوان به اظهارات نخستوزیر، رشید الصلح، اشاره کرد. [۴] او گفته بود که نشستها و دیدارهای حازمیّه (مقر مجلس اعلا) نقش کابینه را تحتالشعاع قرار داده و امام صدر بهتنهایی به سمبل گفتوگو تبدیل شده و نقش دولت را به عهده گرفته است، بهویژه آنکه در پی نشستها و جلسات مجلس اعلا در حازمیّه، احتمالاتی مطرحشده بود. از جمله توجه به نقش دولت در رسیدن به راهحلی برای پایان دادن به اوضاع بحرانی. همچنین، مطرح شدن موضوع انتشار متن پیمان قاهره حساسیت رهبران فلسطین را برانگیخت، زیرا نگران بودند که مبادا انتشار مفاد پیمان پرسشهایی را دربارۀ مشروعیت حضور نیروهای مقاومت در خاک لبنان پدید آورد.
بدینترتیب، میان نخستوزیر و رهبران فلسطینی نوعی اشتراک منافع پدید آمد و دیداری میان رشید الصلح، نخستوزیر، و ابو ایاد و ابوصالح، به نمایندگی از مقاومت فلسطین، برگزار شد و بیانیۀ مشترکی مبنی بر همکاری و هماهنگی طرفین در چارچوب پیمان قاهره به امضا رسید. [۵]
این در حالی بود که امام صدر در گفتوگویی با مجلۀ الأسبوعالعربی و در پاسخ به پرسشی دربارۀ کمیتۀ ۷۷ نفره با اشاره به اینکه درواقع روزنامهها کمیتۀ مزبور را کمیتۀ تنشزدایی نامیدهاند، تصریح کرد: «از همان ابتدا، دغدغۀ ما آن بود که آتشی را خاموش کنیم که در جانهای مضطرب شعله میکشید... و با درک ابعاد و ریشههای بحران در این کار موفق بودیم و اینک به یاری خداوند متعال و همکاری مسئولان مخلص برای حل آن تلاش میکنیم.»
در ادامه امام صدر با بیان اهمیت و حساسیت وضع موجود و اینکه فشارهایی بر ضد تلاشهای تنشزدایی اعمال میشود، خاطرنشان کرد که برخی گروهها، که از داخل یا خارج هدایت میشوند، برای جلوگیری از تنشزدایی و ناکام گذاردن تلاشهای صورتگرفته فعالیت میکنند. امام ریشۀ مشکلات لبنان را به بیش از یک ربع قرن پیش مرتبط میدانست و تصریح کرد که هرگونه راهحل ارائهشده برای حل بحران، باید گذشته و حال و آینده را مدّنظر قرار دهد. [۶]
------
[۱]. لسان الحال، ۱۹۷۵/۵/۶.
[۲]. همان.
[۳]. الأسبوع العربی، ۱۹۷۵/۵/۵.
[۴]. همان.
[۵]. همان.
[۶].همان.
اقدامات امام صدر و بازتاب مثبت آن در میان نخبگان ملیگرای لبنان، به ویژه کمیتهی ملی تنشزدایی، انتقاد و اعتراض بسیاری از شخصیتهای رسمی و سیاسی را برانگیخت. خاصه آنکه مقر مجلس اعلای شیعیان در حازمیه به مرکز ثقل سیاسی لبنان تبدیل شده و بسیاری از لابیهای سیاسی کشور را از رونق انداخته بود.
از نمونههای بارز این انتقادات میتوان به اظهارات نخست وزیر، رشید الصلح، اشاره کرد. او گفته بود که نشستها ودیدارهای حازمیه )مقر مجلس اعلا(، نقش کابینه را تحت الشعاع قرار داده و امام صدر به تنهایی به سمبل گفتگو تبدیل شده و نقش دولت را به عهده گرفته است، به ویژه آنکه در پی نشستها و جلسات مجلس اعلا در حازمیه، احتمالاتی مطرح شده بود؛ از جمله توجه به نقش دولت در رسیدن به راه حلی برای پایان دادن به اوضاع بحرانی. همچنین، مطرح شدن موضوع انتشار متن پیمان قاهره حساسیت رهبران فلسطین را برانگیخت، زیرا نگران بودند که مبادا انتشار مفاد پیمان پرسشهایی را دربارهی مشروعیت حضور نیروهای مقاومت در خاک لبنان پدید آورد.
بدین ترتیب، میان نخست وزیر و رهبران فلسطینی نوعی اشتراک منافع پدید آمد و دیداری میان رشید الصلح، نخست وزیر، و ابوایاد و ابوصالح، به نمایندگی از مقاومت فلسطین، برگزار شد و بیانیهی مشترکی مبنی بر همکاری و هماهنگی طرفین در چارچوب پیمان قاهره به امضا رسید.
این درحالی بود که امام صدر در گفتگویی با مجلهی الاسبوع العربی و در پاسخ به پرسشی دربارهی کمیتهی ۷۷ نفره با اشاره به اینکه در واقع روزنامهه اکمیته مزبور را کمیته تنش زدایی نامیده اند، تصریح کرد: «از همان ابتدا، دغدغه ما آن بود که آتشی را خاموش کنیم که در جانهای مضطرب شعله میکشید. و با درک ابعاد و ریشههای بحران در این کار موفق بودیم و اینک به یاری خداوند متعال و همکاری مسئولان مخلص برای حل آن تلاش میکنیم».
در ادامه امام صدر با بیان اهمیت و حساسیت وضع موجود و اینکه فشارهایی بر ضد تلاشهای تنش زدایی اعمال میشود، خاطرنشان کرد که برخی گروهها، که از داخل یا خارج هدایت میشوند، برای جلوگیری از تنش زدایی و ناکام گذاردن تلاشهای صورت گرفته فعالیت میکنند. امام ریشه مشکلات لبنان را به بیش از یک ربع قرن پیش مرتبط میدانست و تصریح کرد که هرگونه راه حل ارائه شده برای حل بحران، باید گذشته و حال و آینده را مدّ نظر قرار دهد.