در سومین ماه از سال 1971، امام صدر به دعوت ملک حسن دوم، پادشاه مراکش، به این کشور سفر کرد و در مراسم استقبالی در کاخ پادشاهی در شهر فاس شرکت کرد. برادر پادشاه نیز ضیافت شامی در حضور مقامات دولتی به افتخار امام برپا کرد.  امام در بازدید از دانشگاه قرویین شهر فاس سخنانی با موضوع تفسیر قرآن ایراد کرد. پیش از سخنرانی امام، خانم دکتر بنت الشاطئ ، پژوهشگر علوم اسلامی و نویسندۀ شهیر، در سخنان کوتاهی به معرفی امام صدر پرداخت و ایشان را امام خود نامید. [1] امام در مصاحبه با خبرگزاری مراکش هدف خود را از آن سفر «آگاهی از وضعیت شیعیان در این کشور و بحث دربارۀ مسئلۀ فلسطین» عنوان کرد، مسئله‌ای که «لبنان از نزدیک با آن درگیر است و مراکش و دیگر کشورهای عربی نیز آن را احساس می‌کنند.» [2]

امام صدر پس از دو هفته اقامت در مراکش به میزبانی ملک حسن دوم، این کشور را به مقصد نیجریه ترک کرد و در فرودگاه لاگوس نمایندگان گوون، رئیس‌جمهور این کشور، و فرماندهِ ارتش، حسن کیتنا، و امام جمعۀ لاگوس و دیگر شخصیت‌های نیجریه از امام استقبال کردند. [3] همچنین، رئیس‌جمهور این کشور با امام ملاقات کرد و امام در دیدارهای خود با مسئولان نیجریه دربارۀ تحکیم روابط لبنان و نیجریه و تأثیر مهاجران در این زمینه بحث و گفت‌وگو کرد.

امام در پایان سفر به نیجریه برای شرکت در ششمین همایش مجمع پژوهش‌های اسلامی، این کشور را به مقصد قاهره ترک کرد[4] و در همایش مذکور سخنانی با موضوع عقیده و فرهنگ در اسلام ایراد کرد.[5]

اعضای شرکت‌کننده در این همایش از جبهه‌های جنگ در کانال سوئز بازدید کردند و پس از ملاقات با سربازان و افسران نماز جمعه را در مسجد شهدای شهر سوئز اقامه کردند. امام پس از نماز، در سخنانی چنین فرمودند:

ما به اینجا نیامده‌ایم تا جهاد و مرزبانی را به شما بیاموزیم، زیرا شما در عمل مجاهد و محافظ مرزها هستید. شما فقط برای دفاع از وطن خود و بازپس گرفتن شبه‌جزیرۀ سینا مبارزه نمی‌کنید، بلکه مدافع همۀ کشورهای عربی و سرزمین‌های اسلامی هستید که دیر یا زود مورد تعرض دشمن قرار خواهد گرفت. شما از کرامت اعراب دفاع می‌کنید و احیاگر عزت اسلام و شرافت دین هستید. شما حتی ملت آمریکا را نجات می‌دهید هرچند که دولت آنان نادانسته یا از روی تغافل از اسرائیل حمایت می‌کند.

شما مفهوم حیات و زندگی را، که متعلق به انسان و تحت مالکیت اوست، تصحیح می‌کنید و نشان می‌دهید که انسان مملوکِ زندگی نیست و وظیفه ندارد که به قیمت خواری و ذلتِ خود درصدد حفظ و حراست از آن باشد، بلکه زندگی و حیات در خدمت انسان است و آنگاه که انسان احساس کند زندگی در خدمت هدف و رسالت او قرار ندارد، آن را در قربانگاه کرامت قربانی می‌کند.[6]

از آنجا که دیدار امام با افسران و سربازان و سخنرانی در جمع آنان تأثیر بسیاری برجا نهاده بود، محمد بلتاجی، استاندار سوئز از امام برای سفر به شهر سوئز، دعوت کرد. امام نیز با حضور در این شهر نماز جمعه را به همراه افسران و سربازان اقامه کرد و در سخنانی با موضوع جهاد در اسلام همۀ مسلمانان را به حمایت و پشتیبانی از مصر و یاری رساندن به آن در برابر نیروهای دشمن فراخواند.[7]

امام در سفر به مصر و در همایش مجمع پژوهش‌های اسلامی بار دیگر بر ضرورت یکسان کردن شعاير دینی و عبادات تأکید کرد و در پی موافقت مجمع، کمیته‌ای متشکل از علمای بزرگ وظیفۀ بررسی روش‌های یکسان کردن شعاير دینی و اعیاد اسلامی را با تکیه بر اصول علمی برعهده گرفت.[8]

 درخواست اشتغال شيعيان در بانك مركزی

امام صدر پس از بازگشت از قاهره، در نامه‌ای خطاب به الیاس سرکیس، رئیس کل بانک مرکزی لبنان، با اشاره به وجود افراد توانا و با صلاحیت در میان شیعیان، خواستار بهبود وضعیت آنان در مشاغل رسمی بانک مذکور شد. [9]

 
سفر به دمشق

در پی انتخاب حافظ اسد به ریاست‌جمهوری سوریه، امام صدر در سفری به دمشق با وی دیدار کرد. در آن ملاقات، امام خطاب به حافظ اسد تصریح کرد: «به عقیدۀ ما دیدارها و سفرهای رسمی و مردمی میان دو کشور دوست و برادر (سوریه و لبنان)، بهترین ابزار برای خدمت‌رسانی به این دو کشور ـــ که درواقع یک کشور هستند ـــ خواهد بود. ما بزرگ‌ترین امید و چشمداشت را از سوریه داریم تا امانت و رسالت جهان عرب را بر دوش کشد و از آن دفاع کند.»

حافظ اسد نیز با تمجید از مواضع ملی‌گرایانۀ امام مراتب خرسندی خود را از ارتباط مستمر با لبنان در سطح رؤسای جمهور دو کشور و دیگر سطوح ابراز داشت و بر پایبندی سوریه به میثاق خود برای گسترش و تحکیم روابط دو کشور تأکید کرد.[10]

------


 [۱]. الحیاة، ۱۹۷۰/۳/۱۰. 


 [۲]. الحیاة، ۱۹۷۰/۳/۱۶. 


 [۳]. ه‌مان. 


 [۴]. الحیاة، ۱۹۷۰/۳/۲۸. 


 [۵]. الأهرام، ۱۹۷۰/۳/۳۰. 


 [۶]. الحیاة، ۱۹۷۱/۴/۳. 


 [۷]. الأهرام، ۱۰. ۱۹۷۱/۴/۱۴


 [۸]. الحیاة، ۱۹۷۱/۴/۴. 


 [۹]. آرشیو مجلس اعلای شیعیان لبنان. 


 [۱۰]. الحیاة، ۱۹۷۱/۵/۱۹.