مجلس اعلای شیعیان در تاریخ ۱۹۷۰/۶/۲ (۱۳۴۹/۳/۱۱ شمسی) خبر درگذشت آیت‌الله‌العظمی سیّد محسن حکیم، مرجع شیعیان جهان، را منتشر کرد. امام صدر در مصاحبه‌ای مطبوعاتی که چندی پس از آن و در ۱۹۷۰/۷/۱۸ با حضور شماری از علما و آقایان ریاض طه و ملحم کرم، رؤسای سندیکا‌های روزنامه‌نگاران و نویسندگان، برگزار شد، اعلام کرد که مجلس اعلا آیت‌الله العظمی سیّد ابوالقاسم خویی را مرجع اعلای شیعیان معرفی می‌کند و تأکید کرد: «این انتخاب پس از رایزنی گسترده با علما و مراکز دینی شیعیان صورت گرفته است» و افزود: «این خبر از لبنان به جهانیان اعلام شد، چرا که لبنان جایگاه رسانه‌ای مهمی در جهان دارد. این مسئله نه به سبب تلاش برای تثبیت مرجعیت آیت‌الله خویی، بلکه به علت سابقۀ رسانه‌ای در لبنان است، چرا که لبنان جایگاه رسانه‌ای ویژه‌ای دارد.» [۱] 

امام صدر، در تشریح معنای فقه و اجتهاد و مرجعیت و نحوۀ انتخاب مرجع جامع‌الشرایط خاطرنشان کرد: «مادۀ نخست اساسنامۀ مجلس اعلای شیعیان محدودۀ فعالیت‌های مجلس را درخصوص فتواهای مرجع شیعیان جهان تنظیم می‌کند.» 

ایشان در ادامه افزود: «اهمیت شناخت مرجع برای افکار عمومی و رسانه‌های لبنانی و نیز تأثیر مرجعیت بر زندگی آحاد شیعیان و بر معادلات جهان عرب و دنیای اسلام، مجلس اعلا را بر آن داشت که بنابر وظیفۀ خود و برای احترام به افکار عمومی بلافاصله پس از کامل شدن اطلاعات و تعیین مرجع جامع‌الشرایط این خبر را اعلام کند.» [۲] 

امام صدر، در ادامه، با توضیح کوتاهی دربارۀ شخصیت آیت‌الله خویی تصریح کرد که ایشان مدت سی‌سال بزرگ‌ترین استاد حوزۀ نجف بوده‌اند و بسیاری از علما و روحانیون لبنان، از جمله شخص امام صدر، از شاگردان ایشان به شمار می‌آیند. 

امام بار دیگر با اشاره به تصمیم اتخاذشده خاطرنشان کرد: «این تصمیم پس از رایزنی‌های بسیار اتخاذشده و، در عین حال، برای شیعیان الزام‌آور نیست، زیرا قاعدۀ انتخاب مرجع جامع‌الشرایط با بررسی و تحقیق و قانع شدن صورت می‌گیرد، نه از طریق برپایی جلسات و همایش‌ها یا اتخاذ تصمیمات الزام‌آور.» [۳] 

گفتنی است که رویۀ معمول در میان فقهای شیعه برای انتخاب مرجع اعلای شیعیان، نه از طریق انتخاب (همانند گزینش پاپ کلیسای کاتولیک)، و نه از طریق انتصاب از سوی حاکمان و سیاستمداران (همانند تعیین شیخ‌الأزهر)، بلکه به روش ویژه‌ای است که مبنای آن رویکرد علمای شیعه در پذیرش فتوای مرجعی است که حیات علمی پربارتری دارد و آنان او را برای تصدی این منصب اعلم و اصلح می‌دانند. 

بدین‌ترتیب، مرجعی که اکثریت شیعیان با توجه به معیارهای مذکور از وی تقلید می‌کنند، مرجع اعلای شیعیان خواهد بود. از این رو، وجود بیش از یک مرجع در یک زمان محتمل است و این به سبب آن است که چه‌بسا سطح علمی چند مرجع به یکدیگر نزدیک باشد یا علما و روحانیونِ متخصص در امرِ دین دیدگاه‌های متفاوتی در تعیین اصلح داشته باشند. بدین‌ترتیب، اعلام مرجعیت آیت‌الله خویی از سوی امام صدر نیز به سبب پذیرش این موضوع از سوی اغلب علمای شیعه بود. 



------
 [۱]. الجریدة، ۱۹/۷/۱۹۷۰. 

 [۲]. ه‌مان

 [۳]. ه‌مان.