در وضعیتی که دیدار‌ها و اقدامات اولیه برای برگزاری انتخابات مجلس اعلای شیعیان ادامه داشت و چندین جلسه با حضور صبری حماده، رئیس پارلمان، برگزار شده و تلاش‌هایی به‌منظور انتخاب رئیس و افراد دیگر بدون نیاز به انتخابات صورت گرفته بود، گروهی از علمای شیعه با صدور بیانیه‌ای انتخابات را تحریم کردند و خواستار تغییر در برخی از مواد قانون تأسیس مجلس شدند. بنا به دعوت امام صدر و به‌منظور اعلام فهرست واحد نامزد‌ها، جلسه‌ای در منزل مفتی شیعیان، سیّد حسین الحسینی، تشکیل شد که نامزد‌ها و دست‌اندرکاران تأسیس مجلس در آن حضور داشتند. امام صدر در آن گردهمایی با تشریح اهداف مجلس، اعلام کرد که نامزدهای معینی را در نظر ندارد و همگان را به پرهیز از اقداماتی فراخواند که موجب جریحه‌دار شدن کرامت شیعیان می‌شود، و گفت که انتخابات باید با روحیۀ تحمل و پذیرش برگزار شود. 

امام، در ادامه، خواستار تشکیل کمیته‌ای بی‌طرف برای گزینش نامزدهای فهرست واحد شد. آن کمیته تشکیل شد، اما در گوشه و کنار بیانیه‌هایی صادر می‌شد که ضمن مخالفت با برگزاری انتخابات در موعد تعیین‌شده، خواستار به تعویق افتادن زمان آن بودند. [۱] 

در تاریخ ۱۹۶۹/۵/۱۸ (۱۳۴۸/۲/۲۹ شمسی) انتخابات دو هیئت اجرایی و شرعی مجلس اعلای شیعیان در تالار یونسکو برگزار شد و افراد ذیل برگزیده شدند: توفیق مرتضی و عباس فرحات و عباس بدرالدین و زیدالزین و سمیح فیاض و بهیج منصور و حسن الحاج و احمد ذروی و محسن سلیم و عدنان حیدر و محمد کنج و عدنان حماده. 

علمای عضو هیئت شرعی نیز بدون نیاز به انتخابات تعیین شدند که عبارت بودند از: سیّد محمدعلی امین و سیّد نورالدین نورالدین و شیخ موسی شراره و شیخ عبدالأمیر قبلان و سیّد محمدباقر ابراهیم و شیخ محسن سبیتی و شیخ سلیمان الیحفوفی و سیّد علی فضل‌الله و سیّد حسین الحسینی و شیخ خلیل یاسین و شیخ سلیمان آل سلیمان و سیّد عباس ابوالحسنی. [۲] 

در ادامه، صبری حماده، رئیس پارلمان لبنان، به عنوان رئیس هیئت مقدماتی تأسیس مجلس اعلای شیعیان، اعضای این هیئت را برای برگزاری جلسه‌ای به‌منظور تأیید صورتجلسۀ انتخاب اعضای دو هیئت اجرایی و شرعی مجلس فراخواند [۳] و در آن جلسه اعلام کرد که امام صدر تنها کاندیدای ریاست مجلس اعلا هستند. [۴] 

در تاریخ ۱۹۶۹/۵/۲۲ (۱۳۴۸/۳/۲ شمسی) امام صدر به اتفاق آرا رئیس مجلس اعلای شیعیان و شیخ سلیمان الیحفوفی و عدنان حیدر به ترتیب، نایب‌رئیسان اول و دوم مجلس شدند. پس از انتخاب آنان، صبری حماده، رئیس پارلمان و عادل عسیران و نمایندگان شیعۀ پارلمان به همراه اعضای دو هیئت شرعی و اجرایی در دارالفتوای شیعیان حضور یافتند و صبری حماده با قرائت صورتجلسه برای امام، اعلام کرد که از مجموع چهل برگ رأی اخذ شده، بر روی تمامی آن‌ها نام امام و شیخ سلیمان الیحفوفی ثبت شده است. [۵] 

دیدارهای تبریک به امام صدر

امام صدر پس از این انتخابات به سوی شهر صور به راه افتاد و اهالی این شهر و دیگر مناطق جنوبی با حضور گستردۀ خود و نصب پلاکاردهای تبریک و برپا کردن چندین طاق نصرت به استقبال کاروان همراه امام شتافتند که با بیش از هفتصد خودرو وارد می‌شد. جمعیت بسیاری در طول مسیر ایستاده بودند و کاروان همراه امام در شهرهای ناعمه و جیّه و وادی الزینه و غازیه و صرفند و خیزران و عدلون و دیگر مناطق برای پاسخ به ابراز احساسات جمعیت متوقف شد. 

در منطقۀ ابوالأسود اسقف یوسف الخوری و اسقف جورج حداد و نمایندگان دیگر مذاهب لبنان به همراه جمعیت بسیاری به استقبال امام آمدند و کاروان امام را تا شهر صور همراهی کردند. از آنجا که ورود به شهر سوار بر خودرو‌ها غیرممکن می‌نمود، امام از خودروی خود پیاده شدند و مسافت چهار کیلومتر بین بصّ و مقر باشگاه فرهنگی امام صادق (ع) را در داخل شهر پیاده طی کردند. در مراسمی که در محل این باشگاه برگزار شد، ابتدا چندین تن از حاضران سخنرانی کردند و در پایان، امام صدر طی سخنانی با اشاره به این نکته که تأسیس مجلس اعلا با مخالفت‌هایی روبه‌رو بوده است، آن مخالفت‌ها را به سبب قوت و اهمیت این طرح دانست و با تأکید بر اینکه مجلس اعلا محل حضور تمامی اقشار و افراد است و باید نقطۀ اشتراک همۀ شیعیان باشد، اظهار داشت: 

ای اهالی صور، از شما می‌خواهم که با هیچ‌کس مبارزه‌طلبی نکنید، نه من رهبر سیاسی هستم و نه مجلسمان سیاسی است، بلکه فعالیتی دینی است. مجلس اعلا در یک کلمه خلاصه می‌شود و آن هم عبارت است از: «ساماندهی» یا «تلاش برای ساماندهی». شیعیان همواره دارای توان و نیروی مادی و فرهنگی و فکری و انسانی بوده‌اند و صلاحیت‌های بسیاری داشته‌اند، اما هیچ عاملی وجود نداشت که این نیرو‌ها را گرد هم آورد و این نیرو‌ها به سبب نبود تمرکز و نبود مرکزی برای تجمع همواره پراکنده و متفرق و چه‌بسا در تقابل و تضاد با یکدیگر بوده‌اند. نیروهای ما به هدر می‌رفت، پراکنده و متفرق بود و ما با انتخاب دو هیئت شرعی و اجرایی در صدد کنار هم قرار دادن آن‌ها هستیم. 

ساماندهی واژه‌ای کوچک، اما پرمعناست و زیربنای همه‌چیز است. کار بی‌نظم و بی‌برنامه یا مؤسسۀ نابسامان پیشاپیش محکوم به شکست است. این کار در نوع خود نخستین سازماندهی در سراسر تاریخ تشیّع است. [۶] 

مرجع اعلای شیعیان، آیت‌الله سیّد محسن حکیم، نیز با ارسال تلگرافی به امام، تأسیس مجلس اعلای شیعیان لبنان را تبریک گفت. در آن تلگراف چنین آمده بود: «تلگراف شما را دربارۀ تأسیس مجلس اعلای شیعیان دریافت کردم. ضمن تبریک به برادران مؤمن به این مناسبت، از خداوند متعال می‌خواهم امیدهایی را که به شما بسته شده است، محقق سازد و شما را در خدمت به دین مبین و امت اسلام موفق بدارد.» [۷] 

همچنین، شارل حلو، رئیس‌جمهور وقت لبنان، با حضور در دارالفتوای شیعیان، به امام و اعضای مجلس تبریک گفت. [۸] هیئت‌ها و شخصیت‌های بزرگ دینی و سیاسی نیز برای تبریک این رویداد در محل دارالفتوا حضور یافتند. 

ابعاد انتخاب امام صدر به ریاست مجلس اعلای شیعیان

انتخاب امام به ریاست مجلس اعلای شیعیان تحول و نقطۀ اوجی در حیات شیعیان لبنان بود، چرا که برای نخستین بار در تاریخ حکومت لبنان یک روحانی شیعه در منصب دینی رسمی قرار می‌گرفت. پیش از آن، دیگر مذاهب و فرقه‌های مهم لبنان ـ به‌ویژه سراسقف مسیحیان و مفتی اهل سنت و شیخ عقل فرقۀ دروزی ـــ این مقام را به دست آورده بودند. گفتنی است که پاتریک مارونی‌ها فاقد جایگاه رسمی و حکومتی است و منظور از آن، وجود شخصیتی دینی در رأس فرقۀ مارونی است. 

انتخاب امام آرامش و اطمینان چشمگیری در میان مسلمانان شیعه، چه از لحاظ مردمی و چه از لحاظ سیاسی، پدید آورد و از آن زمان بود که سخن از مشارکت شیعیان در روابط میان مذاهب لبنان مطرح شد. 

امام با استفاده از جایگاه مجلس اعلای شیعیان، طرح‌های اصلاح‌طلبانۀ خود را در لبنان استمرار بخشید و احقاق حقوق محرومان و ستم‌دیدگان را در رأس فعالیت‌های خود قرار داد. 

------
[۱]. روزنامه‌های لبنان، ۱۶ و ۱۹۶۹/۵/۱۷. 
[۲]. الحیاة، ۱۹ و ۱۹۶۹/۵/۲۱. 
[۳]. الشمس، ۱۹۶۹/۵/۲۰. 
[۴]. الحیاة، ۱۹۶۹/۵/۲۳. 
[۵]. روزنامه‌های لبنانی، ۱۹۶۹/۵/۲۳. 
[۶]. لسان‌الحال، ۱۹۶۹/۵/۲۴. 
[۷]. الحیاة، ۱۹۶۹/۵/۲۹. 
[۸]. النهار، ۱۹۶۹/۵/۳۰.