مجلس ترحیم پاپ ژان بیست‌وسوم

امام صدر که فرصت نیافته بود به سرعت طرح‌ها و اندیشه‌ها و مواضع خود را برای همگان تبیین کند، از هر فرصت مناسبی برای تشریح طرح فراگیر سیاسی ـ اجتماعی خود بهره می‌گرفت.

از جمله اقداماتی که در بینش ملی و دینی امام صدر جایگاه مهمی داشت، حضور در مراسم و مناسبت‌های مختلف برادران مسیحی بود. علاوه بر این، امام در پی گسترش روابط با نمایندگان فرقه‌ها و مذاهب مختلف لبنان، به‌ویژه مسیحیان بود و ایجاد رابطۀ مستحکم با کانون‌ها و مراکز جهانی آن ادیان و مذاهب را نیز در دستور کار خود داشت.

در تاریخ ۱۹۶۳/۶/۶ امام صدر در مراسم بزرگداشت و ترحیم جناب پاپ ژان بیست و سوم در شهر صور مشارکت کرد. در آن مراسم که به ریاست اسقف یوسف الخوری برگزار شد، امام صدر در سخنانی چنین گفت: «ما و تمامی جهانیان جناب پاپ ژان بیست و سوم را از دست دادیم و دیدگان عدالت و محبت و آزادگی و تواضع بر ایشان گریان شد.» امام در آن سخنرانی «منشور صلح بر روی زمین» را که جناب پاپ اندکی پیش از فوت آن را تنظیم و صادر کرده بود، در دست گرفت و بر اهمیت مفاد آن، به‌ویژه رابطۀ انسان با دین و رابطۀ دین با امنیت و صلح جهان تأکید کرد و در پایان افزود: «ما در لبنان، بیش از همه سزاوار آنیم که از محبت و تسامح بهره گیریم و آن را چون نیایشی در تکریم روح جناب پاپ بر زبان آوریم.» 

سفر به واتیکان و مسئلۀ دستگیری امام خمینی (ره) 

امام خمینی (ره) مسئلۀ فلسطین را یکی از دغدغه‌های خود قرار داده بود و شاه را از همکاری با اسرائیل برحذر می‌داشت. ایشان با رابطۀ میان شاه و اسرائیل به شدت مخالف بود و به رسمیت شناختن اسرائیل از سوی شاه را نفی کرد و معتقد بود که «هم‌پیمانان اسرائیل از ما نیستند.»

پس از حادثۀ حملۀ مزدوران شاه به مدرسۀ فیضیۀ قم که هم‌زمان با گردهمایی طلاب برای مراسم عزاداری به مناسبت سالروز شهادت امام صادق (ع) به وقوع پیوست، امام خمینی‌ (ره) در سخنرانی‌های خود صریحاً اعمال شاه را محکوم می‌کند و با صدور چندین بیانیه خطاب به ملتِ ایران، آنان را به مبارزه با مزدوران استعمار و صهیونیسم فرا می‌خواند. در پی این وقایع، شاه فرمان دستگیری امام خمینی‌ (ره) را صادر کرد و به دنبال آن، نیروهای ارتش به روی مردمی آتش گشودند که برای آزادی امام خمینی (ره) دست به راهپیمایی زده بودند و فاجعۀ کشتار ۱۵ خرداد سال ۱۳۴۲ شمسی (۱۹۶۳ میلادی) به وقوع پیوست که در آن پانزده هزار نفر به شهادت رسیدند و شمار دیگری دستگیر و زندانی شدند. [۱] اقدامات امام موسی صدر و تماس‌هایی که ایشان با علمای بزرگ برقرار کرد و نیز طرح موضوع از سوی امام صدر در محافل مختلف بین‌المللی، در آزادی امام خمینی که مدتی بعد صورت گرفت، تأثیر داشت.

امام صدر در سفری پنج روزه به دعوت واتیکان عازم ایتالیا و در شهر رم با استقبال گرمی روبه‌رو شد و ایشان برای حضور در مراسم تاجگذاری پاپ پل ششم دعوت شد. امام صدر نیز موضوع دستگیری امام خمینی در ایران و مواضع علما و حکومت ایران را برای مقامات واتیکان تشریح کرد.

بدین‌ترتیب، امام صدر نخستین روحانی مسلمان بود که به واتیکان سفر کرد. این سفر تاریخیِ بی‌سابقه برای مسیحیان و مسلمانان اهمیت خاصی داشت و تجلی جلوه‌هایی از آزداندیشی ایشان بود. برخی افراد از این سفر ناخشنود بودند و در برابر آن موضع‌گیری و از آن انتقاد کردند. 

پس از آن، امام صدر سفر خود را به سوییس و فرانسه و بلژیک و اسپانیا و الجزایر و مراکش ادامه داد [۲] و دانشگاه‌ها و مؤسسات علمی از او استقبال کردند. امام صدر در آن سفر با شخصیت‌های مهم تماس گرفت و روزنامه‌های مهم جهان و فعالان اجتماعی ژنو و هامبورگ و پاریس و بُن و دیگر مناطق را از موضوع دستگیری امام خمینی آگاه کرد. آیت‌الله خویی، مرجع بزرگ شیعیان جهان، در این خصوص می‌گوید: «سفر سیّد موسی [صدر] نقش اساسی در آزادی سیّد خمینی داشت.»

در تاریخ ۱۹۶۳/۸/۱۶ میلادی (۱۳۴۳/۵/۲۵ شمسی) امام صدر پس از سفری حدوداً دو ماهه، از طریق قاهره به بیروت بازگشت و سپس با خودروِ رئیس پارلمان لبنان، صبری حماده، در حالی که ده‌ها خودروِ دیگر آنان را همراهی می‌کردند، به سوی شهر صور ادامۀ مسیر داد. جای جای شهر صور در استقبال از امام به طاق نصرت و دیگر تزئینات آراسته شده بود و جمعیت کثیری برای خوشامدگویی به امام به خیابان‌ها آمده بودند. [۳]

------
[۱]. دراسات فی الفکر السیاسی للإمام الخمینی، کتاب توحید، ج۳، صص۱۱۵تا ۱۲۰. 
[۲]. الحیاة، ۱۹۶۳/۷/۶. 
[۳]. النهار، ۱۹۶۳/۸/۱۷.