در این ماه، درهای بهشت گشوده و درهای آتش بسته بود و شیاطین در زنجیر بودند و رسول خدا (ص) ما را از این فرصتها آگاه کرده بود. ما در این ماه، چه فهمیده باشیم و چه نفهمیده باشیم، در جوار رحمت خدا بودیم.
بسم الله الرحمن الرحیم
[...] خدایا، روزۀ این ماه رمضان را آخرین روزۀ ما قرار نده و اگر آن را آخرین روزۀ ما قرار دادی، پس ما را از محرومان قرار نده، بلکه از مرحومان و رحمتیافتگان قرار ده. خدایا تو در کتاب نازلشدهات گفتهای: «شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِیَ أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَبَیِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ» و ماه رمضان را بسیار محترم داشتی، زیرا در آن قرآن را نازل کردی و آن را به شب قدر اختصاص دادی و شب قدر را بهتر از هزار ماه قرار دادی.
خدایا روزۀ ماه رمضان گذشت و شبهای آن سپری شد و من به جایگاهی رسیدم که تو به آن داناتری و خیر فراوانی به بندگان تو عطا شد. پس از تو میخواهم، آنچه را فرشتگان مقرب و پیامبران مرسل و بندگان صالح تو میخواهند: میخواهم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و مرا از آتش جهنم برهانی و با رحمت خود به بهشت وارد گردانی و گذشت و کرم خود را به من مرحمت کنی. و تقرب جستن مرا بپذیری و دعایم را اجابت کنی و در روز ترس و وحشت، از همۀ هولهایی که برای روز قیامت قرار دادی، به من ایمنی ارزانی داری.
خدایا به بزرگواری و عظمت تو پناه میّبرم، از اینکه روزها و شبهای ماه رمضان سپری شود و نزد تو گناه و لغزشی از من نابخشوده باقی مانده باشد و به سبب آن مرا مؤاخذه و عذاب کنی.
سرور من، ای کسی که معبودی به جز تو نیست، از تو میخواهم که اگر در این ماه از من خشنود شدهای، بر این خشنودی بیفزایی و اگر از من خشنود نشدهای، از هماکنون از من خشنود باشی، ای مهربانترینِ مهربانان، ای الله، ای یگانه، ای بینیاز، ای کسی که نهزاده و نهزاده شدهای، و هیچ همتایی نداری، ای نرمکنندۀ آهن برای داوود (ع)، ای برطرفکنندۀ بلا و گرفتاری از ایوب (ع)، ای زدایندۀ اندوه یعقوب (ع)، ای تسلیدهندۀ به یوسف (ع)، بر محمد و آل محمد، آنگونه که سزاوار توست، درود فرست و با من چنان کن که شایستۀ توست، و چنان مکن که من شایستۀ آنم.
ای درهمپیچندۀ شب و روز، ای دانا، ای حکیم، ای پروردگار پروردگاران وای سرور سروران، معبودی جز تو نیست. ای کسی که از شاهرگ گردن به من نزدیکتری، ای الله، ای الله، ای الله، نامهای نیکو و بزرگی و نعمتها برای توست.
از تو میخواهم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و نام مرا در این شب جزو سعادتمندان قرار دهی و روحم را با شهیدان محشور کنی، و نیکیهایم را بیفزایی و گناهانم را ببخشی، و به من یقینی دهی که در قلبم برقرار باشد و ایمانی که شک را از من بزداید. مرا به آنچه روزیام کردهای، خشنود بگردان و در دنیا و آخرت به ما نیکی عطا کن و ما را از عذاب آتش جهنم نجات ده، و یاد و سپاس خود و اشتیاق به خود را و توبه و توفیق را روزی ما بگردان، همانگونه که به محمد و آل محمد روزی کردی.
گمان میکنم امشب آخرین شب مراسم ما باشد، یعنی شب وداع، زیرا فردا شب باید در انتظار هلال ماه باشیم تا اگر حلول عید ثابت شد، آن را اعلان کنیم و این تکلیف ما را به خود مشغول میکند و فرصتی برای برگزاری مراسم فردا شب باقی نمیماند.
بنابراین، ما امشب با جلساتی که داشتیم، وداع میکنیم، همچنان که ماه رمضان را نیز وداع میگوییم و خداوند خود گواه است که ما اندوهگین هستیم. تردیدی نیست که در این ماه مبارک از بیشترین و بهترین و کاملترین فرصتها بهرهمند بودیم. ماه رمضان ماه خداست و ما در این ماه در میهمانی خدا مشمول رحمت او بودیم و دعاهایمان در آن پذیرفته و خوابمان عبادت و نفسهایمان تسبیح و کارهایمان مقبول بود.
در این ماه، درهای بهشت گشوده و درهای آتش بسته بود و شیاطین در زنجیر بودند و رسول خدا (ص) ما را از این فرصتها آگاه کرده بود. ما در این ماه، چه فهمیده باشیم و چه نفهمیده باشیم، در جوار رحمت خدا بودیم و اجابت دعایمان نزدیک بود و برآورده شدن خواستهها و نیازهایمان تنها منوط به همت و ارادة خودمان بود.
از خداوند میخواهیم که از این ماه بهره برده و به نتایج آن رسیده باشیم. اگر از آن بهره برده باشیم، اندوهی نداریم و از این ماه توشهای برای سال آینده برداشتهایم و چقدر به این توشه نیازمندیم. ما با بینیازی جستن از نیازها توشه برگرفتیم و در برابر شهوتها ایستادیم و در عین حال عادت کردیم که در برابر سختیها و مشکلات آینده استوار باشیم.
بیگمان ما باید زندگی سخت و طولانی خود را با همت و اراده بپیماییم و عزت و افتخار و شکوهی به ما داده نمیشود جز با تلاش و زحمت و مجاهدت. اگر توانستیم در برابر شهوتها و وسوسهها و در برابر سختیها و مشکلات استوار بایستیم، بدان معناست که توانستهایم از این ماه مبارک برای زندگی خود و برای سختیهای آینده توشه برداریم.
بنابراین، ماه رمضان ماه بخشش و توبه، ماه دعا و توسل و ماه تعالی روحی است و چنانکه پیامبر (ص) در خطبة خود فرموده است، ماه یادآوری گرسنگی و تشنگی روز قیامت است؛ همچنان که ماه احساس دردهای دوستان و برادرانمان است؛ ماه درک گرسنگی و تشنگی و ناتوانی آنها در رسیدن به خواستههایشان است. از سویی ماه رمضان ماه جهاد نیز هست، زیرا در این ماه، دو واقعۀ بزرگ در تاریخ امت ما رخ داده است: یکی جنگ بدر (روز فرقان) که نخستین واقعۀ جدی و اثرگذار در تاریخ اسلام بود و دیگری فتح مکه که بزرگترین رخداد در تاریخ پیروزیهای مسلمانان است؛ واقعهای که باعث شد مردم به دست رسول خدا گروه گروه وارد دین خدا شوند.
پس فراموش نکنیم که ما در این ماه قرار داریم و باید در آن به تعالی روحی و محبت و رحمت و مهرورزی برسیم. همچنین در این ماه باید فروتنی و در عین حال قدرت و صلابت را در برابر دشمنان خدا بیاموزیم. ما در دعاهای این ماه از خدا میخواهیم که نام ما را در زمرۀ سعادتمندان قرار دهد و روح ما را با شهیدان محشور کند. ما در این ماه آماده میشویم تا هر کس را که به ما مهر میورزد، دوست بداریم و با هر که با ما همکاری میکند، همکاری کنیم. آماده میشویم تا با کسانی که نسبت به ما ستم میکنند و دشمنی میورزند، بجنگیم و جهاد کنیم و درشتی کنیم.
این ماه فرصتی بود برای آماده شدن، برای رویارویی با زندگی تا بتوانیم مثل کسانی که در کنار پیامبر (ص) ایمان آوردند، «أَشِدَّاءُ عَلَى الْکُفَّارِ رُحَمَاءُ بَیْنَهُمْ» باشیم.
از خداوند میخواهیم که توفیق یافته باشیم به برخی از این نتایج برسیم یا گامی در راه این اهداف برداریم. امشب که شب پایانی جلسات ماست، از خداوند میخواهیم که از این سخنرانیها و خطبههای نهجالبلاغه و قصیدهها و مناجاتها و تفسیرها و مباحثی که در این جلسات مطرح شد، بهره برده باشیم.