امام موسی صدر در پیامی که در تاریخ ۱۹۶۹/۱۲/۱۰ در بیروت منتشر شد از معنای عید، مفهوم وطن، مقاومت و دوره آموزشی ماه رمضان سخن می‌گوید. ترجمه فارسی این پیام به نقل از روزنامه الجریده در جلد دوم مجموعه گام به گام با امام و همچنین کتاب نای و نی منتشر شده است. متن پیام را در ادامه می‌خوانید.
بار دیگر ماه مبارک رمضان را، که فراقش بر ما گران می‌آیـد، وداع گفتیم و قدم در بارگاه عید سعید فطر نهادیم. این وداع و این تشرف بار‌ها و بار‌ها تکرار شده و باز هم در آینده به اذن خداوند تکرار خواهد شد. امیدواریم که ما به هنگام محاسبه به آن درجه از بلوغ رسیده باشیم و از پوسته‌ها و ظواهر این شعایر جاویدان الهی گذشته و دریافته باشیم که روزه و نماز و عید فقط مناسک و سنت‌های تحمیلی نیستند که ما برای ارج نهادن به خدا تقدیم او می‌کنیم یا مالیات‌هایی نیستند برای عالم غیب که پیشاپیش می‌فرستیم؛ بلکه این عبادات نیروهای محرکه و انگیزه‌های تجدید نیروی حرکت در حیاتی سالم و تصحیح انحراف و خطا در سلوک انسانی است.
ما به مرحله‌ای رسیده‌ایم که درمی‌یابیم یک ساعت تفکر بهتر از عبادت چندین‌ساله است. تأ‌مل در شعایر و توجه به انگیزه‌ها همان چیزی است که شرع مطهر آن را نیت نام نهاده است و جوهر عبادت و محتوای حقیقی اعمال است.
ای گرامی‌داران عید، شما از دوره آموزشی ماه رمضان بیرون آمده‌اید، در حالی که در عزم و اراده نیرومند و بر تحمل مشکلات و سختی‌ها قوی و در برابر هوای‌ها و خواهش‌ها مقاوم گشته‌اید. شما از مدرسه الهی رمضان با اندیشه‌ای پاک و مشتاقِ معرفت و با قلبی پاکیزه و حریص به ذکر خدا و با احساس دردهای محرومان و بینوایان فارغ شده‌اید.
روزه به شما آموخت که اخلاص در عقیده و محافظت از آن در پنهان و آشکار چگونه است. اکنون در روز عید با آمادگی تمام به‌سوی زندگی می‌روید، تا جامعه‌ای با کرامت و والا و محکم بسازید که بخشش‌ها در آن فزونی می‌گیرد و لیاقت‌ها و استعداد‌ها پرورش می‌یابد و فساد و ریا در آن می‌میرد؛ جامعه‌ای که سستی و هرج‌ومرج را دفع می‌کند و جدیت و احساس مسئولیت را جذب.
شما برای ساختن کشوری فراخوانده شده‌اید که زیبایی و نزاهت در آن آکنده است، وطنی که بر علم و نظم تکیه می‌کند و بر اساس احساس و درک آلام زحمت‌کشان و مظلومان و کمربستن برای خدمت به آنان و برداشتن ستم از آنان قائم است.
برادران، ما چند روز پیش در سالروز جنگ بدر ندای خداوند را شنیدیم که می‌فرمود: «وَاذْکُرُواْ إِذْ أَنتُمْ قَلِیلٌ مُّسْتَضْعَفُونَ فِی الأَرْضِ تَخَافُونَ أَن یَتَخَطَّفَکُمُ النَّاس.» [۱] این آیه را شنیدیم و وضعیت دردناک خود را و توطئه منحرفان و گمراهان را بر ضد خود و هم‌پیمانی صهیونیسم و استعمار را بر ضد خویش به یاد آوردیم. آنگاه ندای دیگری شنیدیم که تأکید می‌کرد: «فَآوَاکُمْ وَأَیَّدَکُم بِنَصْرِهِ وَرَزَقَکُم مِّنَ الطَّیِّبَاتِ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ.» [۲]
در آوردگاه حُنین در ماه رمضان به یاد آوردیم: «وَیَوْمَ حُنَیْنٍ إِذْ أَعْجَبَتْکُمْ کَثْرَتُکُمْ فَلَمْ تُغْنِ عَنکُمْ شَیْئًا وَضَاقَتْ عَلَیْکُمُ الأَرْضُ بِمَا رَحُبَتْ ثُمَّ وَلَّیْتُم مُّدْبِرِینَ.» [۳] این نبرد را به یاد آوردیم و جنگ ژوئن را، که آتشِ آن ما را سوزاند، به یاد آوردیم، ولی پس از آن عنایت خداوندی و ثمره تلاش‌ها و پیروزی خود را دیدیم، چون به این سخن خدای تعالی گوش فرا می‌دهیم که فرمود: «ثُمَّ أَنَزلَ اللّهُ سَکِینَتَهُ عَلَى رَسُولِهِ وَعَلَى الْمُؤْمِنِینَ وَأَنزَلَ جُنُودًا لَّمْ تَرَوْهَا وَعذَّبَ الَّذِینَ کَفَرُواْ وَذَلِکَ جَزَاء الْکَافِرِینَ.» [۴]
و سپس با رسول‌خداص در تربیت الهی همراه شدیم، هنگامی که خدا فرمود: «إِذَا جَاء نَصْرُ اللَّهِ وَالْفَتْحُ. وَرَأَیْتَ النَّاسَ یَدْخُلُونَ فِی دِینِ اللَّهِ أَفْوَاجًا. فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ وَاسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ کَانَ تَوَّابًا.» [۵]
همچنین، در ایـن مـاه با یـاد شهید محـراب و قربانـی عدالت، حضرت علی‌بن‌ابی‌طالب‌ع زیستیم و با غم‌های رسول‌ص در عام‌الحزن هم‌دردی کردیم؛ در همان دهه اول رمضان، هنگامی که ابوطالب، یاریگر و حامی پیامبر بدرود حیات گفت و ام‌المؤ‌منین خدیجه کبری نیز از دنیا رفت. همچنین، به نیکی تأ‌ثیرِ زن‌ِ مؤ‌من‌ِ مجاهد را در زندگی امت مشاهده کردیم.
و در آخر لیله‌القدر عظیمی را که خداوند آن را بر‌تر از هزار ماه قرار داده، دریافتیم و به فرمان خداوند آن را لحظه توبه و دعا و نقطه آغاز در ساختن زندگیِ جدیدِ آینده خود قرار دادیم؛ شبی که سرنوشتی روشن متناسب با گذشته درخشان امت ما رقم می‌خورد و استمرار حقیقی آن خواهد بود.
ای لبنانیان، هان، اینان برادران شمایند که در رمضان آموزش دیدند و با قلب‌هایی پاک و آکنده از محبت و با اندیشه‌هایی درخشان و پرتوشه از پند‌ها و با تصمیمی قاطع و مخلصانه برای ساختن لبنانی زیبا و نیرومند آماده شده‌اند. ایشان دست‌های خود را به‌سوی شما دراز کرده‌اند، تا با شما در دفاع از لبنان و آباد کردن آن و بهبود اوضاعش همکاری کنند. پس شما نیز دست‌های مخلص خود را به‌سوی ایشان دراز کنید و یک‌دل و هم‌صدا در یک جبهه به هم کمک کنید. در روز میلاد مسیح کمر همت ببندید و در برابر صهیونیست‌ها فریاد زنید: «این خانه پدر من و جایگاه عبادت است که شما لانه دزدانش کرده‌اید.»
ای عزیزان، میهن، پیش از جغرافیا و تاریخ، در قلوب و ضمایر ملت خود می‌زید و بدون احساس شهروندی و مشارکت، هیچ حیاتی برای وطن متصور نیست. این احساس باید سریع و صریح و مستمر در ارتقای خود از سطح مسائل خانوادگی و اقلیتی و فرقه‌ای و حزبی آشکار شود.
اگر در لبنان فریادهایی از شمال برخیزد که از حقوق هم‌وطنان در بقاع دفاع کند و اگر در منطقه جبل بانگ مردمان بلند شود تا حرکت عمرانی و تلاش‌های دفاعی را به جنوب لبنان بازگرداند و اگر خانواده‌ها و افراد توانمند خصوصاً برای بالا بردن سطح زندگی زحمت‌کشان و محرومان کوشش کنند و اگر یک فرقۀ مذهبی تبعیض فرقه‌ای را در حق فرقه‌ای دیگر محکوم کند، این همان وطن‌دوستی‌ِ حقیقی و همان وسیله بقا برای هر کشوری است.
شمـا ای مجاهدان فلسطینی، خداونـد ایـن شرافت را بـه شما عنایت کرد و برتریتان بخشید به اینکه عید را در سنگر‌ها و در میدان‌های جنگ پشت سر گذارید. پس اطمینان داشته باشید که ما در این روز‌ها و در هر روز با قلب و اندیشه و زبان و دست خود با شما همراهیم. شما را یاری می‌دهیم و آزار و ستم را از شما برطرف می‌کنیم و صدای شما را به جهانیان می‌رسانیم. شما مشعل‌های راهِ دشوار ما به‌سوی پیروزی هستید. شما طلایه‌داران سپاه ما و حامیان آینده‌اید، راهِ نبرد را با خو‌‌نهایتان روشن می‌کنید و با فدا کردن جان و جسمتان امید و نیرو در جان ما بر می‌انگیزید.
ای بـرادران، نیروهـا و امکاناتـی کـه خـداوند متعـال به لبنـان ارزانی داشته، چه در داخل و چه در خارج، بسیار فراوان است. ما در ماه مبارک رمضان و در تعالیم ادیان مقدس آموخته‌ایم که شرف و برکت این نیرو‌ها آن است که انسان آن‌ها را در خدمت برادرش به‌کار گیرد، نه آنکه آن‌ها را احتکار کند و استفاده نکند. از این رو، مردم این کشور برای بسیج کردن همه نیروهای خود، به منظور مشارکت در خدمت به مسئله بزرگ جهان عرب و فلسطین، تلاش بسیار خواهند کرد و به‌زودی این نیرو‌ها را سازمان می‌دهند تا استقلال و آزادی را برای هر خانه‌ای به ارمغان بیاورند و دانش و آبادی را به هر روستایی برسانند و با تمام نیرو و عزم از هر منطقه و، به‌ویژه، جنوب لبنان پاسداری کنند.
و ای عید، این‌چنین و با آمال و آرزوهایـی گسترده بـه استقبال تو آمده‌ایم و در شادی افطار، شادی ارواح خود را هنگام ملاقات الهی در تو مشاهده می‌کنیم. با تو پیمان می‌بندیم که اگر لازم شد برای دستیابی به شادی لقای خداوند با شهادت در راه حمایت از سرزمینمان و در مشارکت برای آزادسازی اراضی اشغالی خود، هر آن آماده و مهیاییم. والله الموفق و المعین. عید بر شما مبارک باد.
.....................
پی نوشت ها:
[۱]. «و به یاد آورید آن هنگام را که اندک بودید و در شمار زبون‌شدگان از این سرزمین، بیم آن داشتید که مردم شما را از میان بردارند.» (انفال، ۲۶)
[۲]. «و خدا پناهتان داد و یاری کرد و پیروز گردانید و از چیزهای پاکیزه روزی داد، باشد که سپاس گویید.» (انفال، ۲۶)
[۳]. «و نیز در روز حُنَین، آنگاه که انبوهیِ لشکرتان شما را به شگفت آورده بود ولی برای شما سودی نداشت و زمین با همه فراخیش بر شما تنگ شد و بازگشتید و به دشمن پشت کردید.» (توبه، ۲۵)
[۴]. «آنگاه خدا آرامش خویش را بر پیامبرش و بر مؤ‌منان نازل کرد و لشکریانی که آنان را نمی‌دیدند فروفرستاد و کافران را عذاب کرد و این است کیفر کافران.» (توبه، ۲۶)
[۵]. «چون یاری خدا و پیروزی فراز آید، و مردم را ببینی که فوج‌فوج به دین خدا درمی‌آیند، پس به ستایش پروردگارت تسبیح‌گوی و از او آمرزش بخواه، که او توبه‌پذیر است.» (نصر، ۱ـ۳).