متن سخنرانى امام موسى صدر در تاریخ 1962/7/15 براى قدردانى از خدمات و کمک هاى لبنانیان خارج از کشور، به ویژه لبنانی هاى مقیم آفریقا. در این سخنرانی، به مناسبت ولادت فاطمه زهرا (ع)، به بررسی تعالیم اسلامی در خصوص رسالت انسان و شرایط بحرانی جنوب لبنان و حملات اسرائیل اشاره شده است. ضمناً از خدمات و کمک های لبنانیان خارج از کشور، به ویژه مقیم آفریقا قدردانی شده است. بیانیۀ انتشاریافته در پایان این مراسم نیز از نظر خوانندگان مى گذرد. در این بیانیه به شرایط بحرانى جنوب لبنان و حملات تجاوزکارانه اسرائیل اشاره شده است. این سخنرانی در کتاب «نای و نی» منتشر شده است.
معادلۀ الهی
یکی از ارکان تعالیم اسلام را در سامان دادن و انتظام بخشیدن بـه زندگی انسان، می‌توانیم از آیات مبارک سوره نجم دریابیم. خداوند در این آیات فرموده است:
«وَأَن لَّیْسَ لِلْإِنسَانِ إِلَّا مَا سَعَى. وَأَنَّ سَعْیَهُ سَوْفَ یُرَى. ثُمَّ یُجْزَاهُ الْجَزَاء الْأَوْفَى. وَأَنَّ إِلَى رَبِّکَ الْمُنتَهَى.» [۱]
این آیات تأکید می‌کند که حیات انسان به‌طور کمَّی و کیفی در گرو میزان تلاش و بخشش اوست. بنابراین، زندگی وی محدود به تنفس و خوردن و حرکت کردن و حتی ادراک هم نیست و نبودِ این موارد هم به معنی مرگ نیست. پدیده مرگ از میان رفتن تلاش و کوشش آدمی است، نه توقف تنفس و یا امید و آرزو. حیات را باید در عطاکردن و بخشش دانست، چرا که تا امکان عطا کردن باقی است، انسان به سبب آن زنده است و اگر نباشد، گویی انسان وجود نداشته است. خداوند سبحان تلاش و عمل را برابر با زندگی و ضامن بقای آن قرار داده و جای‌جای بر تباه نشدن آن تأکید فرموده و بر قطعیت پاداش دادن تام و تمام به تلاشگرانِ راه او به هنگام بازگشت به حضرتش، تصریح کرده است. این پاداشی است که بر پاداش‌های دنیوی برتری دارد، همچنان که فضل و کرم الهی بر فضل و کرم بندگانش برتری دارد. خداوند تنها در سوره نجم متذکر معادل بودن زندگی با عطا کردن نشده است، بلکه ما این هم‌سنگی را در بسیاری از آیات و فرمان‌های دینی می‌خوانیم و می‌بینیم. عقل سلیم هم آن را تأ‌یید می‌کند و درباره آن بحث و جدل روا نمی‌دارد.
از این رو، در این روز گرامی، گرد هم آمده‌ایم؛ روزی که امید داریم با هم‌پیمانی شما به عیدی از اعیاد تبدیل شود.
میلاد کوشش و دهش
ما امروز به مناسبت سالروز میلاد حضرت زهرا(س) در اینجا گرد آمده‌ایم. میلاد تلاش و بخشش، میلاد کسی که شعارش برگرفته از فرمایش رسول‌خدا(ص) بود که به او فرمود: «یا فاطِمهُ إعمَلِی لِنَفسِکَ فَإِنّی لا أُغنِی عَنکِ مِنَ اللهِ شَیئَاً.» (ای فاطمه، خود تلاش کن، که من در پیشگاه خداوند نمی‌توانم برای تو کاری بکنم.)
فاطمه دانست راه فضیلت کجاست. او دریافت که فضیلت افراد بسته به تلاش و کوشش آنان است، نه در گروِ رابطه خویشاوندی با خاتم پیامبران.
امروز، در این مؤسسه گردهم آمده‌ایم. امروز، آیا این مؤسسه جز همان چکیده عطا کردن مشترکی است که مردم بزرگوار ما، چه داخل لبنان و چه خارج از وطن، در پاسخ به دولت خود همگی در آن سهیم هستند؟ امروز این ساختمان با صدایی بلند نقش بزرگ خود را فریاد می‌کند تا آنچه در سخن نمی‌گنجد برای ما به ارمغان آورد؛ یک ساعت درس، تربیت یک دانشجو، آموزش یک کارگر و یا بهبود بخشیدن وضعیت خانوادگی. هر خشت نوری که در دیوار این خانه درخشنده جای می‌گیرد، برای دستی که آن را کار می‌گذارد بقا و پایندگی، و برای سری که بر آن سایه‌افکن می‌شود آرامش و هدایت و ثبات به همراه می‌آورد.
اوضاع و احوالِ سختِ کنونیِ ما ایجاب می‌کند که اگر هریک از ما در حد خود و توانایی‌هایش دست به یک تلاش مثبت و آگاهانه و سازنده نزند، زندگی‌مان از محتوا خالی می‌شود و آینده ما از اساس در ابرهای تیره ابهام فرو می‌رود و سرنوشت فرزندانمان دستخوش آشفتگی و اضطراب می‌شود.
گرامیان، امروز ما و شما در اینجا گرد آمده‌ایـم تا از ثمره تلاش مشترک خود لذت ببریم و، درواقع، این مجموعه میوۀ درختی است که در مدتی کوتاه و اندازه‌ای محدود روییده است، و تأکید می‌کند که اگر بخواهید کارهای بزرگ شدنی است. همچنین، این درخت با همدلی و همکاری مخلصانه فردا، به اذن خداوند، معجزه‌وار، باغی خواهد شد.
منظور ما از کاشتن این نهال در این خاک عزیز و در کنار این سرزمین مقدس، درحقیقت، اعلانی از جانب ما بود که این تلاش نمادین و متواضعانه فقط برای آن است که تأکید کنیم همه ما برای بذل تمام امکانات خود آمادگی کامل داریم. حتی حاضریم خود و فرزندانمان را در لحظه‌ای که فراخوانده می‌شویم یا لحظه‌ای که نیاز باشد، بدون هیچ تردیدی، فدا کنیم.
به‌حقیقت، لذت بردن شما مسئولان و مردم از ثمرۀ بخششتان و مشاهده تجسم تلاش‌هایتان بهترین سپاس برای شما و برترین تقدیر از عمل انسانی و بزرگوارانه شماست. اما من مایلم سپاس ویژۀ خود و دعای مخلصانه‌ام را به برادران عزیزم در دیار غربت اختصاص دهم؛ کسانی که این مجلس برای قدردانی از خدمات آنان برپا شده است. من در مسافرت اخیر خود به غرب آفریقا معنای هجرت آنان را به چشم دیدم. این قهرمانان زندگی خود را کف دست خود گرفته‌اند و با وضعی مخاطره‌آمیز به این‌سو و آن‌سو مسافرت می‌کنند و از همه مواهب دنیا و نعمات میهن خود چشم پوشیده‌اند. آنان شبانه‌روز تلاشی طاقت‌فرسا می‌کنند و با خون دل و عرق جبین درهمی کسب می‌کنند و چه سخاوتمندانه می‌بخشند، گویی آنچه را می‌بخشند می‌گیرند. دستشان به انگیزه بخشش جان و توان می‌گیرد و عواطفشان با تمام احساسات شعله می‌گیرد و آغوش‌ها و سینه‌هایشان برای میهمانی گشوده می‌شود. من همه این‌ها را دیدم و فهمیدم و آرزو کردم که کاش تا آخر عمر با آنان زندگی می‌کردم.
آنچه در جواب این سخاوت در توان من است، آن است که در سالروز تولد حضرت زهرا(س) و مادر امامان شهید و چشمه‌های فداکاری، آن عزیزانِ دور از وطن را ستایش کنم و دیگر اینکه همکاری آنان را در اشراف بر وضعیت فعلی و آیندۀ این مؤسسه، برای تعیین خط‌مشی و نحوه مدیریت و برنامه‌ریزی و حسابرسی آن، مصر‌انه بخواهم. و در آخر بگویم که این محل و شُعب آن تماماً از آنِ شما و خانۀ شما و محل کار شماست، زیرا مسائل مربوط به شما در آن بررسی می‌شود و راه‌حل مشکلات شما، بیش و کم، در همین مکان یافت می‌شود. در اینجاست که شما با مسئولان عزیز و با برادران ساکن در وطن خود دیدار می‌کنید. این مؤسسه، پس از آنکه مدیریت و تجهیزات جدید آن متناسب با ساختمان و اهداف بلند شما در آن فراهم گردید، به عنایت الهی، در سال تحصیلی ۱۹۷۰-۱۹۶۹ افتتاح خواهد شد. این‌همه با یاری خداوند متعال است که به بندگان مخلص توجه می‌کند و از آنان حمایت می‌کند و گام‌های آنان را استوار می‌سازد و امکانات و وجدان‌های خیرخواهانه را برای آنان فراهم می‌آورد.
به همین مناسبت، به شما اطلاع می‌دهم که ما وعده‌های خوبی از جانب دولت محترم فرانسه دریافت کرده‌ایم که می‌تواند خواسته‌های ما را از ایجاد بنای این مؤسسه برآورده سازد. در اینجا بر خود لازم می‌دانم که از حمایت‌های جناب رئیس‌جمهور، آقای حلو، و از تلاش‌های خالصانه رئیس‌جمهور سابق، جناب آقای شهاب، نیز تشکر کنم و همکاری‌های وزارت آموزش و پرورش و اداره کل رفاه اجتماعی را ارج نهم.
اما نخستین کسانـی کـه در ایـن خط درخشان استـوارانه گـام نهادند، امام شرف‌الدین (قدس‌سره)، طراح اولیه این راه و روش، و مرجع بزرگوار تقلید جناب آیت‌الله حکیم (دام‌ظله) و اعضای جمعیت احسان و نیکوکاری و اعضای مدیریت مؤسسه بودند. و این مؤسسه چیزی جز ثمرۀ تلاش‌های آنان و تحقق آرمان‌هایشان نیست. شما را، پس از تقدیم گرم‌ترین و صمیمانه‌ترین درود‌ها، به خداوند می‌سپارم. در پیش رویتان برگه‌هایی است که حاوی چکیده بودجه است و در اطرافتان مؤسسه شما قد برافراشته است.
دوم: بیانیه لبنانیان خارج از کشور
پیش از پایان مراسم آقای علی سلامه بیانیه‌ای را که لبنانیان خارج از کشور تهیه کرده بودند، قرائت کرد، که در ادامه به خلاصه مصوبات آن اشاره می‌شود:
۱. تعمیق و گسترش روابط با آفریقا بدین اعتبار که آفریقا ریه‌ای است که جنوب لبنان با آن نفس می‌کشد.
۲. مقابله با تحرکات صهیونیست‌ها در کشورهای آفریقایی.
۳. صیانت از جنوب به اعتبار آنکه لبنانی بدون جنوب لبنان وجود نخواهد داشت.
۴. بالا بردن سطح اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی روستاهای لبنان.
۵. ایجاد سنگر در روستاهای شیعه‌نشین جنوب و آموزش نظامی جوانان و مسلح کردن آنان.
۶. تقویت و تجهیز ارتش لبنان برای ایفای نقش مقدس ملی خود.
۷. تقویت عملیات شهادت‌طلبانه با جان و مال و زبان به‌منظور همه‌گیر کردن جنگ آزادی‌بخش مردمی.
---
[۱]. «و اینکه: برای مردم پاداشی جز آنچه خود کرده‌اند نیست؟ و زودا که کوشش او در نظر آید. سپس به او پاداشی تمام دهند. و پایان راه همه، پروردگار توست.» (نجم، ۳۹ـ۴۲)