حمید قزوینی - کتاب دوجلدی سیره و سرگذشت امام موسی صدر که متن اصلی آن به زبان عربی است و در لبنان با عنوان السیره و المسیره منتشر شده، به همت هیئت رئیسه جنبش أمل و زیر نظر دکتر خلیل حمدان تدوین و تألیف شده و در ایران با ترجمه مهدی سرحدی از سوی مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر چاپ و در اختیار مخاطبان قرار گرفته است.

خلیل حمدان که جوانی خود را در محضر شهید دکتر مصطفی چمران و مکتب تربیتی امام موسی صدر گذرانده است، در این کتاب تلاش می‌کند برای اولین بار تصویری منطبق با ترتیب تاریخی (شبه کرونولوژی) از فرآیند ورود امام موسی صدر به لبنان در سال 1338 شمسی تا سفر به لیبی در سال 1357 ارائه کند و تا آنجا که امکان داشته بیشتر حوادث مهم سیاسی و اجتماعی دوران حضور امام صدر را مورد توجه قرار دهد. جلد اول این کتاب، تاریخ فعالیت‌های امام را از ورود به لبنان تا سال 1353 شمسی در بر می‌گیرد و جلد دوم، حوادث پس از آن تا زمان ربودن ایشان به دست قذافی را پوشش می‌دهد. این کتاب روایتی تاریخی دارد و بیانیه‌ها و سخنرانی‌های مهم امام موسی صدر در آن گنجانده شده است.

مهم‌ترین ویژگی کتاب سیره و سرگذشت امام موسی صدر آن است که روایتی مستند و لبنانی از ابتدای ورود امام موسی صدر به لبنان تا سفر او به لیبی را تقدیم پژوهشگران و علاقمندان می‌کند.

شاید این سؤال مطرح شود که منظور از روایت لبنانی از سال‌های حضور امام موسی صدر و فعالیت‌های او چیست؟ برای پاسخ به این پرسش باید گفت که مخاطبان ایرانی معمولاً براساس منابعی که در ایران و از سوی مؤلفان ایرانی و با نگاهی بعضاً دور به رویدادهای لبنان نوشته شده در جریان تاریخچه فعالیت‌های امام موسی صدر قرار گرفته‌‌اند. این درحالی است که پیچیدگی‌های سیاسی و اجتماعی و فرهنگی لبنان موجب شده تا بسیاری از رویدادها یا به‌درستی شناخته نشود و یا اساساً مورد غفلت قرار گیرد. حتی آن ‌دسته از ایرانیانی که مدتی در جایگاه مبارز سیاسی و یا کارگزار سیاسی و فرهنگی در رفت و آمد به لبنان بوده‌اند هم در فهم دقیق تحولات این کشور کوچک و در عین حال پیچیده، توفیق چندانی نداشته‌اند و در بازخوانی و بازروایی تاریخ لبنان، معمولاً نگاهی غیرواقع‌بینانه دارند.

مثلاً قضایای مربوط به جنگ‌های داخلی لبنان، جایگاه فِرَق و نحوه تعامل آن‌ها با یکدیگر، وضعیت شیعیان، روابط مردم لبنان با گروه‌ها و مهاجران فلسطینی، ارتباط با انقلاب اسلامی ایران، ساختار سیاسی لبنان، تجاوزهای متعدد اسرائیل، شکل‌گیری مقاومت، وضعیت فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی این کشور، نفوذ و دخالت سایر کشورها و ده‌ها موضوع دیگر نمونه‌هایی است که بارها به آن‌ها پرداخته شده، ولی در بیشتر مواقع روایتی ناقص و به‌دور از واقعیت را بازتاب می‌دهد.


به همین دلیل می‌توان گفت کتاب سیره و سرگذشت امام موسی صدر از آنجا که مؤلفانش، در بستر بسیاری از رویدادها حضور داشته‌اند کم ‌و بیش با همه‌جانبه‌نگری تلاش کرده‌اند به ابعاد و زوایای مختلف رویدادها توجه و کتابی نسبتاً جامع را روانه بازار نشر کنند.

شاید به دلیل همین ویژگی است که مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر در دوره‌های لبنان‌شناسی که در این مؤسسه برگزار شد، همین کتاب را به عنوان متن اصلی این دوره‌ها برگزیده است.

به هرحال، با آنکه تاریخ فعالیت‌های امام موسی صدر بسیار بیشتر از کتاب سیره و سرگذشت امام موسی صدر است، با اطمینان خاطر می‌توان گفت که مطالعه این کتاب مقدمه‌ای راهگشا برای آشنایی اولیه همه علاقه‌مندان و ورود به مباحث عمیق‌تر خواهد بود.