امام علی (ع) و صفات ویژه و متفاوت اخلاقی و رفتاری‌اش همواره یکی از مسائل مورد توجه اندیشمندان و سخنوران خاندان صدر بوده است. در سخنرانی‌های مختلف از عدل او، شیوه قضاوت او و موانع سر راهش گفته‌اند و بر لزوم شباهت پیروان علی (ع) با او تکیه کرده‌اند.

به مناسبت سالروز ولادت این امام که جرج جرداق، نویسنده مسیحی لبنانی او را «صدای عدالت انسانی» می‌نامید، برخی سخنان امام موسی صدر، آیت االه سید رضا صدر و آیت الله شهید محمدباقر صدر را مرور می‌کنیم.


ما چه سنخیتی با علی (ع) داریم؟

امام موسی صدر در سخنانی که به مناسبت میلاد حضرت علی (ع) در شهر صورِ لبنان بیان شده بعد از مدح ویژگی‌ها و صفات خاص امام، به نسبت پیروان حضرت با ایشان می‌پردازد. امام صدر می‌گوید: «ما چه سنخیتی با امیر مؤمنان داریم؟... همین که او را دوست داریم، کافی است؟ محبت، تبعیت و پیروی را آسان‌تر می‌کند، ولی کافی نیست، بلکه به عکس، مسئولیت ما را بیشتر می‌کند، زیرا مسئولیت کسی که محبت امام در دل اوست، بیشتر از کسی است که امام را دوست ندارد و یا نمی‌شناسد. کاری که ما می‌کنیم، این است که امام را باعظمت جلوه می‌دهیم، سپس او را مانند کالاهای لوکس و دکوری به نمایش می‌گذاریم و به وجودش افتخار می‌کنیم...»

او در ادامه درباره قضاوت حضرت علی (ع) نسبت به رفتار پیروانش می‌گوید: «اگر او در میان ما بـود، رضایت می‌داد که ایـن همه انـرژی و تلاش و قدرت را به ضرر منافع خود به کار بگیریم یا بر ضد برادران و همسایه‌هایمان استفاده کنیم؟ آیا راضی بود که به همسران خود ظلم کنیم یا اینکه در تربیت فرزندانمان کوتاهی کنیم؟ هرگز! او کسی است که تازیانه به دست می‌گرفت و داخل بازار می‌شد و فریاد می‌زد: «اول فقه، سپس تجارت.» سپس در میان بازار می‌گشت و اگر مظلومی را پیدا می‌کرد [حق او را از ظالم می‌گرفت.] می‌گفت: «ضعیف نزد من قوی است تا اینکه حق او را بازپس گیرم و قوی نزد من ضعیف است تا اینکه حق را از او بازستانم.» او این‌گونه در میان مردم حکومت و داوری می‌کرد.»

متن کامل این سخنرانی را {اینجا} بخوانید.

علی(ع) استثمارگر عواطف نبود

آیت الله سید رضا صدر در مطلبی دربارۀ امام علی(ع) که در کتاب «راه علی» منتشر شده، می نویسد: «از شاهکارهای علی (ع) که می‌توانست و نکرد، خودداری از استثمار عواطف خلق بود. استثمار عاطفه، ظلم بر عقل است، نه ظلم بر پیکر، نه ظلم بر مال، نه ظلم بر جاه، نه ظلم بر آبرو. استثمار عواطف خلق، برای کسی مانند علی(ع)، بسیار آسان بود؛ چون همه گونه وسیله‌ای برای چنین کاری داشت و نکرد. سخنوری توانا بود، دانشمندی بزرگ بود، دلاوری بی‌نظیر بود، یار رسول بود. سوابق درخشانی داشت و متفکر و دانشمند بود و شایستگی‌ها و فضایل دیگر که بس بود یکی از آنها را دام قرار دهد و عواطف مردم را شکار کند، تا مخالفی نیابد و در حکومتش کامیاب گردد، ولی نکرد. توانست و نکرد، دانست و نکرد.»

او در ادامه توضیح می دهد: «استثمار عواطف خلق، به ویژه عاطفۀ جوان، خیانت به انسانیت است و علی(ع) خادم انسانیت بود نه خائن. اگر علی(ع) استثمارگر عواطف بود، می‌توانست همۀ افکار عمومی را مسخّر کند، مخالفی برای خود در ملک و حکومت پیدا نکند و صددرصد، در مقاصدش موفق بشود و کوچک‌ترین توطئه‌ای بر ضد او، و جنبشی بر ضد حکومتش رخ ندهد.»

متن کامل این مطلب از آیت الله سید رضا صدر را {اینجا} بخوانید.


موانعی که در راه رهبری علی (ع) قرار داشت

آیت الله شهید سید محمدباقر صدر در مطلبی که در کتاب «امامان اهل بیت» منتشر شده به برخی از موانع رهبری حضرت علی (ع) اشاره می‌کند. شهید صدر تفکر غیر اسلامی درباره ولایت علی بن ابی طالب، نفاق و عامل اخلاقی و نفسانی را از جمله این عوامل ذکر کرده است.

او در بخشی از توضیحاتش می گوید: «علی بن ابی طالب (ع) هم چنان که تداوم رسالت بود _به وجود عینی خود_ چالشی نه برای منافقان، بلکه برای صحابه راستین به شمار می‌رفت؛ چراکه علی (ع) با جهادگری خود، با قاطعیت خود، با دلیری خود، با جوانی خود و با همه ویژگی‌های خود رکوردهایی بر جا می‌گذاشت که دیگر صحابه حتی در خواب هم نمی‌دیدند. همه آنان می‌خواستند خدمتی به اسلام عرضه دارند _صحابه راست کردار و درستکار را می‌گویم_ اما علی بن ابی طالب (ع) با درجه بسیار متفاوتی از آنان برتری می‌یافت.»

متن کامل این مطلب را {اینجا} بخوانید.