امام صدربه‌منظورپيگيرى خواسته‌ها در ديدارها و ی شیعیان، دیدار و گفت‌وگوهایی را با شخصیت‌های لبنانی صورت داد.
امام صدر به‌منظور تکمیل اقدامات خود برای مطرح کردن خواسته‌های شیعیان، دیدار و گفت‌وگوهایی را با شخصیت‌های لبنانی صورت داد. مهم‌ترین آن دیدار‌ها عبارت بود از:
- دیدار با کمال جنبلاط. وی پس از دیدار امام دربارۀ مطالب مورد بحث اظهار کرد: «مسائل و اوضاع جاری کشور و مسئلۀ جنوب و، همچنین، وضعیت کنونی را پس از پایان دادن به عملیات در جبهۀ جولان با امام مورد بحث قرار دادیم. هفتۀ بعد هم به دیدار امام خواهم رفت. آنچه برای ما اهمیت دارد، اجرای خواسته‌های شیعیان است، زیرا اجرای آن‌ها بسیار ساده است.»
- دیدار با ریمون اده.
- دیدار با صائب سلام، نخست‌وزیر سابق، و گفت‌وگو دربارۀ مسائل جنوب لبنان و خواسته‌های مجلس اعلای شیعیان. [۱]
- دیدار با نمایندگان ارمنی و اعضای دفتر سیاسی حزب داشناک با امام صدر و اعلام حمایت آنان از خواسته‌های عادلانۀ امام و پشتیبانی از ایشان. [۲]
- دیدار امام صدر با عبدالله الیافی، نخست‌وزیر اسبق. [۳]
- دیدار اگوست باخوس با امام صدر که نظر رئیس‌جمهور درخصوص خواسته‌ها و تصمیم اتخاذشده دربارۀ تشکیل یک کمیتۀ وزارتی برای بررسی آن‌ها را به اطلاع امام رسانید. [۴]
- دیدار با رشید الصلح، نمایندۀ بیروت در پارلمان لبنان. در این دیدار که عبدالمجید الزین، نمایندۀ سابق پارلمان، نیز همراه امام بود، در باب مسائل مربوط به لبنانیانِ فاقد تابعیت در خاک وطن و لزوم اعطای حقوق اولیۀ آنان به‌مثابۀ شهروندان لبنانی بحث و بررسی شد.
- دیدار با عدنان حکیم، رئیس حزب النجاده، و بحث و گفت‌وگو با ایشان دربارۀ خواسته‌های مناطق محروم. [۵]
- دیدار با دو نمایندۀ پارلمان، رینه معوّض و پی‌یر حلو، و همچنین، آقایان فؤاد پطرس و سلیم الخوری و خضر الحرکه در منزل شیخ خلیل الخوری. در آن دیدار نیز خواسته‌های مجلس اعلای شیعیان محور اصلی گفت‌وگو‌ها را تشکیل می‌داد. [۶]
- دیدار امام صدر با کمیل شمعون، رئیس‌جمهور اسبق لبنان، در شهر سعدیات. شمعون پس از دیدار تصریح کرد که دیدار با امام صدر علاوه بر اینکه دارای ابعاد اجتماعی بود و ایشان درگذشت برادر بزرگم را تسلیت گفتند، فرصت مناسبی پدید آورد تا اوضاع کشور را بررسی کنیم. دربارۀ خواسته‌های شیعیان نیز پیش از این تأیید و حمایت خود را اعلام کرده‌ام. خواسته‌های امام صدر عادلانه و عمرانی و سازنده است. [۷]
گام‌های بعدی در پیگیری خواسته‌ها
امام صدر پس از دیداری با نخست‌وزیر، رشید کرامی، که به مناسبت بازگشت وی از خارج کشور صورت گرفت، اظهار داشت:
اکنون که دولت آمادگی خود را برای گفت‌وگو اعلام کرده است، ما نیز سعی می‌کنیم با استفاده از تمام امکانات و بدون عقب‌نشینی ذهن و فکر خود را برای گفت‌وگو آماده کنیم. طبیعی است که این مرحله به کمی زمان نیاز دارد. به گمانم سخنرانی‌های مرا در دو تجمع بعلبک و صور شنیده‌اید که در آن‌ها، به نمایندگی از حاضران، خواهان گفت‌وگو شدم. هم‌اکنون می‌توانم بگویم که هیچ تغییری حاصل نخواهد شد و من فقط اقداماتی را اجرا می‌کنم که مجلس اعلا تصویب کرده است و همۀ شهروندان هم خواهان آن هستند. [۸]
در ادامه، جلسۀ مجلس اعلای شیعیان با حضور ۳۱ تن از شخصیت‌ها و به ریاست امام صدر برگزار شد. در آن جلسه ضمن بررسی روند پیگیری خواسته‌ها و نیازهای محرومان، پس از بازبینی مطالبی که درخصوص گفت‌وگو با دولتمردان گفته و نوشته شده بود، حاضران به این نتیجه رسیدند که با وجود گذشت یک‌ماه‌ونیم از برگزاری تجمع صور و اعلام آمادگی برای گفت‌وگو با دولت، این امر تحقق نیافته است و جز وعده‌های بی‌اساس و «اعلام آمادگی برای آغاز گفت‌وگو» دولت اقدامی نکرده و حتی کارگروه نیز تشکیل نشده است. از این رو، اغلب حاضران در جلسه خواستار اقدامات و اتخاذ مواضع جدی‌تر و زمینه‌سازی برای برگزاری تجمع بیروت شدند و مقرر شد جلسات مجلس برای فراهم کردن مقدمات تجمع بیروت ادامه یابد و، در عین حال، مسئلۀ آمادگی دولت برای گفت‌وگو در عمل و به دور از شعار و ظاهرسازی پیگیری شود.
روزنامه‌های النهار و الجریدة در خبری اعلام کردند که سه تن از نمایندگان پارلمان، آقایان حسین الحسینی و حسین منصور و یوسف حمود، استعفای خود را نوشته و آن را به امام صدر تحویل داده‌اند تا ایشان هر زمان که صلاح می‌داند، آن را به پارلمان ارائه کند. محمود عمار و عبدالمولی امهز، دیگر نمایندگان شیعۀ پارلمان نیز آمادگی خود را برای تحویل استعفای خود به امام اعلام کرده‌اند. [۹]
مجلۀ الحوادث با نقل خبری اعلام کرد که رایزنی‌هایی میان سران مجلس اعلای شیعیان و تشکل‌های اسلامی و سیاسی شهر بیروت صورت گرفته است تا آن تشکل‌ها در برپایی تجمع مردمی بیروت، به عنوان آخرین مرحله از اقدامات مسالمت‌آمیز مجلس اعلا پیش از آغاز اقدامات غیرمسالمت‌آمیز، مشارکت کنند. تشکل‌های مذکور نیز ضمن اعلام آمادگی برای حضور در تجمع، اعلام کرده‌اند که در تلاش برای آغاز مذاکره میان دولت و امام صدر و تشکیل کمیتۀ پیگیری مصوبات سهیم خواهند بود، پیش از آنکه اوضاع به مرحلۀ بحرانی و بازگشت‌ناپذیر برسد. [۱۰]
روزنامۀ لسان‌الحال به نقل از منابع آگاه اعلام کرد که امام صدر در جلب مشارکت کشورهای خلیج فارس برای ارائۀ کمک مالی به طرح لیطانی موفق بوده و او نیز در تماس‌های خود با برخی دولتمردان امارات متحدۀ عربی که پیش‌تر به بیروت سفر کرده بودند، آنان را متقاعد کرده است که در پروژۀ لیطانی مساعدت کنند. [۱۱]
امام موسی صدر در چارچوب پیگیری بخشی از خواسته‌های مجلس اعلا، شامل پروژۀ لیطانی و طرح آبرسانی به هرمل و القاع از رود العاصی و پروژۀ یمونّه که به وزارت منابع طبیعی مربوط می‌شد، در تاریخ ۱۹۷۴/۶/۲۰ ژوزف سکّاف، وزیر منابع طبیعی، را به حضور پذیرفت. در آن دیدار، وزیر منابع طبیعی با اشاره به اقدامات وزارت تحت امر خود درخصوص پروژه‌های مذکور، اعلام کرد که به‌زودی اقدام به انتخاب مجری پروژه‌های لیطانی و یمونه خواهد کرد. وی، همچنین، خبر داد که دولت از انتقال آب لیطانی به بیروت به‌طور کامل صرف‌نظر کرده است. همچنین، امام صدر هیئت‌مدیرۀ پروژۀ لیطانی را در مقر مجلس اعلای شیعیان در حازمیه به حضور پذیرفت. مدیرعامل و رئیس هیئت‌مدیرۀ پروژه و نیز دکتر فلاری، کار‌شناس فرانسوی و رئیس دفتر نمایندگی سازمان ملل در بیروت، و همچنین کار‌شناسان مجلس اعلای شیعیان در آن جلسه حضور داشتند و در باب پژوهش‌ها و برسی‌ها دربارۀ طرح آبرسانی جنوب از لیطانی بحث و تبادل‌نظر شد. [۱۲]
این در حالی بود که مجلۀ الأسبوع‌العربی به نقل از برخی منابع اعلام کرد که امام صدر برای نخستین بار در رفتار با مسئولان محافظه‌کاری را کنار گذاشته و به نخست‌وزیر و کابینه شدیدآً حمله کرده و حتی آنان را به تظاهر و فریبکاری متهم کرده است. در خبر مذکور چنین آمده بود که علت بیان این سخنان شدیداللحن آن است که برای امام مشخص شده است که تمامی وعده‌های داده شده درخصوص تأمین خواسته‌های اهالی جنوب پوچ و کذب بوده است. از سوی دیگر، نخست‌وزیر، تقی‌الدین الصلح نیز به علت نیاز دولتش به حمایت کامل اسعد، رئیس پارلمان، مماشات و مسامحۀ کورکورانه با وی را در پیش گرفته است. [۱۳]
روزنامۀ المحرر نیز از تصمیم امام صدر مبنی بر تعیین راهکارهای نهایی و مشخص برای تشدید موضع‌گیری‌ها در مطالبۀ حقوق شیعیان خبر داد، زیرا در طی مدت مهلت دولت برای تحقق خواسته‌ها، هیچ‌یک از وعده‌های داده شده به اجرا درنیامده بود و تأخیر‌ها و فرافکنی‌ها در اجرای خواسته‌ها با این هدف بوده که مانع از ادامۀ پیگیری خواسته‌ها از سوی شیعیان شود. در خبر مذکور آمده بود که امام پس از جلسۀ مجمع عمومی مجلس اعلا تصمیم‌هایی در این باره اتخاذ خواهد کرد. [۱۴]
امام در این زمینه با رشید کرامی، نخست‌وزیر سابقِ لبنان، نیز دیدار و گفت‌وگو کرد و پس از آن ملاقات اظهار داشت: «قرار بر این بود که آقای کمال جنبلاط نیز با حضور خود این جلسه را مزین کنند، اما در آخرین لحظات خبر رسید که مشکل غیرمنتظره‌ای پیش آمده و نمی‌توانند حضور یابند. این دیدار نیز همانند دیگر ملاقات‌هایی بود که در مقر مجلس اعلا و یا خارج از آن با سران و مسئولان کشور انجام می‌دهم و هدف از آن علاقۀ من به آگاه ساختن مسئولان از آخرین تحولات نهضت مطالبۀ حقوق شیعیان و پیش‌بینی‌هایی است که می‌تواند بر اوضاع کشور تأثیرگذار باشد.» [۱۵]
همچنین، امام صدر در بکفیّا با پی‌یر جُمیّل، رئیس حزب کتائب، دیدار کرد. پی‌یر جمّل پس از دیدار با امام گفت: «ما دست به دستان امین امام صدر می‌دهیم تا به اهدافی برسیم که هر لبنانی شریف و مخلص خواهان آن است.» [۱۶]
------
[۱]. النهار، ۱۹۷۴/۵/۳۱.
[۲]. النهار، ۱۹۷۴/۶/۲.
[۳]. النهار، ۱۹۷۴/۶/۵.
[۴]. النهار، ۱۹۷۴/۶/۵.
[۵]. المحرر، ۱۹۷۴/۶/۷.
[۶]. النهار، ۱۹۷۴/۶/۷.
[۷]. الجریدة، ۱۹۷۴/۶/۸.
[۸]. الجریدة، ۱۹۷۴/۶/۱۴.
[۹]. النهار و الجریدة، ۱۹۷۴/۶/۱۴.
[۱۰]. الحوادث، شمارۀ ۹۱۹، ۱۹۷۴/۶/۲۱.
[۱۱]. لسان‌الحال، ۱۹۷۴/۶/۸.
[۱۲]. الجریدة، ۱۹۷۴/۶/۲۱.
[۱۳]. الأسبوع‌العربی، شمارۀ ۷۹۴، ۱۹۷۴/۸/۲۶.
[۱۴]. المحرر، ۱۹۷۴/۹/۵.
[۱۵]. النهار، ۱۹۷۴/۹/۶.
[۱۶]. النهار، ۱۹۷۴/۹/۸.