هنگامى که ماه رمضان و روز عید به روزمرگى و عادت تبدیل می شود، طبیعى است که از مظاهر زندگى عادى تجاوز نمی کند و در ظرف زمانىِ محدودِ خود متوقف می شود. اما ماه رمضانى که از ارکان اسلام است و عید فطرى که از اعیاد اسلامى است، خصوصیاتى کاملاً متفاوت دارد. رفتارهاى سطحى و رسوم و عادت‌ها را درمی نوردد و از محدوده زمانى خارج می شود. با این اوصاف متوجه می شویم که هدف این عبادات پس از عید است. ماه رمضان زمان آماده ‏سازى و روز عید آغاز عمل است. در حقیقت، ماه رمضان برهه‏ اى است که پس از آن و در روز عید انسانى جدید متولد می‌شود و زندگىِ تازه خویش را آغاز می کند.

ابعاد وجودى این انسان با انسانِ پیشین متفاوت است. او با درک و فهم گسترده‏ ترى زندگى می کند که به سبب یک ماه آموزش و ممارست عمق و امتداد بیشترى یافته است. او از احساسى رقیق‏‌تر برخوردار شده که از روزه کسب کرده است؛ روزه ‏اى که او را با درد و رنجِ رنج‏دیدگان آشنا کرده است. او با نیرویى که آن را در تمرین الهى خود به دست آورده، حرکت می کند. بنابراین، پایدارى و ثبات او افزون‏‌تر شده و صبر و اعتدالش رشد کرده است.

این انسان بزرگ، با تحول عمیقى که در وجود خویش احساس می کند، در صبح روز عید، هنگامى که زکات می پردازد و نام پروردگار خویش را یاد می کند و نماز می گزارد، [۱] جشن می گیرد تا خدا را شکر گزارد و شادمان باشد. آن‌گاه زندگى جدید خویش را آغاز می کند. این زندگى با حیات عادى او، آن زمان که در محدوده مسائل شخصى خود به سر می برد و روح خویش را در پیله منیّت خود محبوس کرده بود، متفاوت است. بدین‌گونه احساسات و فعالیت‌هاى خویش را مهار می کند. او در ظاهر فردى از امّت است، ولى در حقیقت، خودْ یک امت است. او موجودى نامتجانس و قطعه ‏اى غریب و ناهماهنگ در پیکر جامعه بود. چیزى بود غیر از آنچه اکنون شده است. اکنون جزئى حقیقى از امّت خویش است که ابعاد وجود خود را با وجود هم نوعانش پیوند می زند و افق فهم و احساس خویش را به فهم و احساس دیگران نزدیک می کند. در نتیجه، پیوندِ امّت مستحکم‏‌تر و کنش و واکنش میان آن بیشتر و بازدهىِ آن افزون‏‌تر خواهد بود.

اکنون، پس از عید، دردهاى نیازمندان، رنج‏دیدگان و سخت‌کوشان را حس می کند و براى کاهش بارى که بر پشت آنان سنگینى می کند، چاره می اندیشد و در این راه می کوشد. او اکنون از مشاهده بی سواد، بیمار و منحرف، دردمند می شود.

این انسانِ جدیدِ ما احتکار را نمی پسندد، پس خود احتکار نمی کند و اجازه نمی دهد در میان امتش احتکار کنند. احتکارى که مورد قبول او نیست، به احتکارِ کالا و نیازمندی‌هاى مادى مردم محدود نمی شود، بلکه او با احتکار علم، احتکار مقام، احتکار سازندگى و حتى احتکارِ دین و بهشت هم به شدت مخالفت می ورزد.

او انسان‌ها، همه انسان‌ها را دوست دارد و انحراف و کج‏روى و الحاد و بی مبالاتىِ انسان را نمی پسندد و براى درمان آن تلاش می کند، آن‌چنان که فرزندان بیمار خود را درمان می کند.

این است مسیر و خط‌مشى مسلمانِ پس از عید فطر: تلاشِ دائمى براى درمان مشکلات اجتماعى، تلاش براى احقاق حقوق طبقات محروم، کوشش مستمر براى ارتقای سطح زندگى اقشار محروم و توسعه همه مناطق مظلوم؛ تلاشى دائمى، پس از شناخت ابعاد و دامنه مشکلات جامعه و پس از درک آن‌ها و پس از آمادگى روحى با صبر و پایداری؛ تلاشى که از فعالیت اجتماعى وسیله ‏اى براى خدمت به انسان می سازد و وسیله ‏اى براى عبادت خداوند. خدا را می توان با خدمت به بندگانش نیز عبادت کرد.

انسان جدید ما که به موفقیت باور دارد، مردم را دوست می دارد، حتى منحرفان را، و براى درمان آنان تلاش می کند. با قلبى دردمند اما امیدوار، به دیدار نسل گم‏ کرده ‏راه می شتابد؛ برخوردى مثبت دارد و دیگر اتهام نمی‌زند و اعتراض نمی‌کند.

با این ثروت و با این سلاح، یعنى با انسانِ پس از عید، وطنِ خود را می سازیم و بساطِ ظلم و تبعیض را از جامعه خود برمی چینیم و به انسانیت خدمت می کنیم و این‏چنین عبادت می کنیم پروردگار بخشنده و مهربانمان را.

----

پی نوشت:

[۱]. اشاره به آیه «قَدْ أَفْلَحَ مَن تَزَکَّى. وَذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّى.» (الاعلی، ۱۴ـ۱۵).