نجاد شرف الدین گفت: نگاه مردم لبنان به فعالیت مؤسسات امام موسی صدر مطلوب است، چرا که امام صدر به ما یاد داد انسان باشیم و با احترام به همنوع خود رسیدگی کنیم.
نجاد شرف‌الدین، مدیرکل مؤسسات امام موسی صدر در لبنان، در مصاحبه با گروه بین الملل خبرگزاری قرآن، ایکنا درباره بخش خیریه و فعالیت‌های اجتماعی مؤسسات می گوید. متن کامل این مصاحبه را در ادامه می خوانید.
این مؤسسه فعالیت خود را از چه زمانی شروع کرده است؟
امام موسی صدر در پایان ۱۹۵۹ میلادی به لبنان آمد. وی فعالیت خیریه در این کشور را دنبال می‌کرد و سعی داشت در مؤسسه‌ای که راه‌اندازی کرده است این گونه فعالیت‌ها را توسعه دهد. امام در سال ۱۹۶۳ مسئولیت مدیریت بخش بانوان این مؤسسه را به خواهرشان، رباب صدر، واگذار کرد.
لبنان شهر اجداد امام موسی صدر است. علامه سیدعبدالحسین شرف‌الدین پس از دیدار با سیدموسی صدر که دوران جوانی را سپری می‌کرد، معتقد بود که این سید می‌تواند جانشین وی در لبنان به ویژه شهر صور باشد. امام صدر با ورود به این کشور فعالیت خود را آغاز کرد و درصدد آن بود که فعالیت‌های خیریه‌ای را که علامه شرف‌الدین آغاز کرده است، ادامه دهد. این فعالیت‌ها به تدریج گسترش پیدا کرد و از آنچه در ذهن بود نیز توسعه بیشتری یافت. ناگفته نماند که تأسیس سازمان‌های خیریه یکی از دغدغه‌های امام صدر بود. ایشان مراکز آموزشی و تشکیلاتی و اجتماعی بسیاری تأسیس کردند.
از آن زمان تاکنون، بسیاری از خیّران، مؤمنان و مریدان روش و سیرۀ امام صدر در کنار خواهر ایشان تلاش کردند تا فعالیت‌های این مؤسسه را ادامه و ارتقا دهند.
در سال ۱۹۷۸ و پیش از آنکه امام موسی صدر ربوده شود، نیروهای رژیم اشغالگر فلسطین حملات وحشیانه‌ای به مناطق جنوب لبنان کردند. بمباران‌های شدید سبب شد که بسیاری از خانواده‌های لبنانی از شهر و خانه خود آواره شوند. تعداد بسیاری از پدرها و مادرها کشته شدند. در آن دوران، امام صدر مسئولیت ایتام را برعهده گرفت. دختران در بخشی از مؤسسه به نام مدینة‌الزهراء(س) تحت سرپرستی رباب صدر قرار گرفتند. پسران یتیم نیز در ساختمان دیگری نگهداری می‌شدند که امام صدر آن ها را با اجازه آیت‌الله سیدابوالقاسم موسوی خویی در آنجا مستقر کرده بود. موسوی خویی مؤسسه «مبرة‌الامام الخویی» را در بیروت تأسیس کرده است.
در کنار فعالیت‌هایی که پیش از این در مؤسسه انجام می‌دادید، اکنون چه اقدامات جدیدی به آنها افزوده شده است؟
مؤسسات امام موسی صدر امروز سه بخش اساسی دارد؛ بخش نخست آن، تعلیم و تربیت و آموزش و دارالایتام است؛ دومین بخش این مؤسسات، مدارس فنی و حرفه‌ای و پرستاری و بخش سوم، بهداشت و درمان است که شامل درمانگاه‌های متعدد می‌شود و عبارت‌اند از هفت درمانگاه در مناطق مختلف جنوب لبنان و نیز یک درمانگاه سیار. این درمانگاهها همگی از صیدا تا مرز لبنان و فلسطین استقرار دارند.
درباره بخش نخستی که امام صدر تأسیس کردند بیشتر توضیح بدهید.بخش نخستی که امام صدر تأسیس کردند «بیت الفتاة» یا خانه دختران نام دارد. در گذشته، بانوان فعال در این حوزه به زنانی که در جنوب لبنان و روستاها بودند سواد و ریاضیات آموزش می‌دادند. بر این اساس، نهضت سوادآموزی و ارتقای توانایی بانوان راه‌اندازی شد و امام صدر این فعالیت را از همان اوایل شروع به کار مؤسسات آغاز کرد. این گونه فعالیت‌ها امروز با نام ارتقای توانایی بانوان مطرح است و امام صدر ۵۰ سال یا ۶۰ سال پیش آن را آغاز کرد. نخستین زنان در این راه خواهر وی و مادر من بودند که در این راه با امام صدر همراهی کردند و توانایی‌هایشان را ارتقا دادند.
پس از ربوده شدن امام موسی صدر، بخش‌هایی که خانم رباب صدر به فعالیت در آنها مشغول بود، به ویژه خدمات ارتقای توانایی بانوان، زیر نظر جمعیت مؤسسات امام موسی صدر قرار گرفت که شاهد مراحل سختی بودم که گذرانده بودم، چون من از دوران کودکی تا به امروز در این مؤسسات زندگی کرده‌ام و خاطرات بسیاری از آنجا دارم. خوشحالم که توفیق داشتم که عضو این مؤسسات و خانواده باشم. مادرم را به یاد می‌آورم که چطور در این مرکز کار می‌کرد. از سال ۲۰۰۰ میلادی و ۱۸ سال پیش، فعالیت کاری خود را در این مؤسسه شروع کردم. در ۲۰۱۱ هیئت مدیره مؤسسات از من خواستند که مدیریت مؤسسات را برعهده بگیرم. این مؤسسات به تدریج بزرگ و بزرگتر شد. هنگامی که امام صدر در لبنان بود، مدرسه پرستاری را تأسیس کرد که هنوز به فعالیت خود ادامه می‌دهد.
هر بخش از این مؤسسات دنیایی است و فعالیت‌های خاص خود را دارد. دختران پنج ساله در پیش‌دبستانی آموزش می‌بینند. جالب است بدانید که سطح آموزش در پیش‌دبستانی به گونه‌ای است که برخی از مردم درخواست می‌کنند تا کودکان آنها نیز که از قشر متمکن جامعه هستند و جزء ایتام و فقرا به شمار نمی‌آیند در این بخش تحصیل کنند که با دریافت هزینه اندکی آنها را ثبت‌نام می‌کنیم. علاوه بر این، مدیریت مؤسسات هم از حضور کودکان خانواده‌های متمکن استقبال می‌کند، با این هدف که بتواند فضای شاداب‌تری را برای کودکان تحت سرپرستی فراهم آورد.
آیا فعالیت‌های دختران با نگاه خاصی پیگیری می‌شود؟
دختران از ۵ سالگی در مؤسسه تحت آموزش قرار می‌گیرند و این خدمات تا دوران دانشگاه ادامه پیدا می‌کند. علاوه بر آموزش و پرورش روزانه و تفریح و ...، فعالیت اصلی همکاران ما بازدید از خانه ایتام است. بر این اساس می‌توان فعالیت‌های عمیق تربیتی بسیاری را در منزل کودکانی که یکی از والدین آن ها در قید حیات است یا با خاله، عمه و ... زندگی می‌کنند انجام داد. اقدامات و فعالیت در منزل کودکان تحت سرپرستی مؤسسه از اساسی‌ترین فعالیت‌های ماست، زیرا این احتمال وجود دارد که تعلیمات و برنامه‌های آموزشی و تربیتی کودکان در مدرسه و منازل با مشکل و تزلزل روبه‌رو شود. این کودکان زندگی سختی دارند. بر همین اساس لازم است که ادامه آموزش در منازل آن ها انجام شود. وقتی دختران این مؤسسه بزرگ می‌شوند، خدمات خیریه و فی سبیل‌الله ادامه می‌یابد. حتی وقتی که دختران به بخش آموزش فنی و حرفه‌ای ملحق می‌شوند و یا به دانشگاه بیروت می‌روند.
نکته مهم دیگر که مایل هستم مطرح کنم این است که فعالیت‌های مؤسسات خیریه امام موسی صدر فعالیت‌های دیگر مؤسسات لبنان را نیز ارتقا داده است. پیش از این، دارالایتام در داخل محل مؤسسات بود و خدمات سرپرستی در خود محل ارائه می‌شد، اما به تدریج و از حدود یازده سال پیش، سرپرستی دختران در منزل ایشان آغاز شد. البته این کار فقط در منازلی انجام می‌شود که فضای مناسبی برای رشد دختران داشته باشد.
در این برنامه دختر از صبح اول وقت به مؤسسه می‌آید و فعالیت‌هایی چون صرف صبحانه، حضور در کلاس، صرف نهار، انجام تکالیف و امور پزشکی در این مکان انجام می‌شود و فقط برای خواب به منزل خود می‌رود. این کار برای تأمین سلامت روانی دختران تنظیم شد که در فضای منزل خود نیز حضور داشته باشند و از دیدن مادر، پدر، خواهر و برادر خود محروم نباشند. این کاری است که از چندین سال پیش شروع کردیم و به نوعی پیشرفت در کارهای اجتماعی و خیریه به شمار می‌آید. امروز سازمان یونیسف و وزارت امور اجتماعی از مؤسسه ما الگو می‌گیرند که این طرح را در دیگر نقاط لبنان اجرا کنند.
آیا فعالیت‌های قرآنی نیز در مؤسسات امام موسی صدر انجام می‌شود؟بله. جمعیت‌های قرآنی بسیاری در لبنان هستند. مسابقات بسیاری نیز در حوزه قرآن کریم برگزار می‌شود که رویکرد ملی دارد و تلاش می‌کنیم که آن ها را طی دو سه سال آینده بین‌المللی کنیم. همچنین امسال سطح برگزاری مسابقات قرآن را افزایش داده‌ایم. درصدد هستیم هزینه رفت و آمد استادان قرآن را تأمین کنیم تا در صورت لزوم اگر استادی بخواهد طی روز چند بار به شهر صور بیاید و آموزش دهد، مشکلی وجود نداشته باشد. برخی خیّران هم هزینه‌های این فعالیت را تقبل کردهاند. امیدوارم که در این زمینه نیز اقدامات اساسی اجرا شود.
در امر آموزش موارد بسیاری را مطرح کردید. آیا آموزش قرآن را نیز در حوزه فعالیت‌های خود دارید؟بله. در مؤسسه از آموزش مسائل دینی به کودکان شروع می‌کنیم و به تدریج، قرآن را نیز تعلیم می‌دهیم. از امام صدر و رباب صدر یاد گرفتیم که دینداری، رسیدگی به مردم است و در کنار آن، نماز و روزه و دعا دو بال هستند که به ما در این راه کمک می‌کنند.
تلاش می‌کنیم که دروس مؤسسه رویکرد دینی و اخلاقی داشته باشد و در قالب‌های پاورپوینت، انیمیشن و قصه به کودکان آموزش داده شود. سال‌هاست که قرآن را به کودکان مؤسسه آموزش می‌دهیم. البته امسال در نظر داریم این سطح را ارتقا دهیم.
چگونه می‌خواهید این گونه فعالیت‌ها را ارتقا دهید؟در این راستا به تدریج شرایطی را فراهم می‌کنیم که آموزش برای همه اهالی منطقه را در برنامه بگنجانیم و به تأسیس مراکز قرآنی بپردازیم. در آموزش‌ها همه مسائل و مبانی مرتبط با قرآن همچون شرح، تفسیر و ... را که ریشه در قرآن کریم دارند آموزش می‌دهیم. دغدغه ما این است که در مفاهیم قرآنی نیز تعمق کنیم و همکارانمان هم از این آموزش‌ها استفاده کنند.
از دیگر فعالیت‌های آموزشی و اجتماعی مؤسسه بگویید.از جمله فعالیت‌های ما افزودن رشته‌های فنی و حرفه‌ای جدید است. پیش از این به آموزش خیاطی می‌پرداختیم. امروز در حوزه عکاسی، طراحی گرافیک، کامپیوتر و دیگر رشته‌ها نیز فعالیت می‌کنیم. این فعالیت‌ها با گذر زمان توسعه پیدا می‌کند.
سالیانه حدود ۶۰ هزار نفر در مراکز بهداشتی درمانی مؤسسات امام موسی صدر درمان می‌شوند. علاوه بر لبنانی‌ها، پناهندگان سوری نیز تحت درمان قرار می‌گیرند. این خدمات صرفاً برای دختران مؤسسه نیست، بلکه برای افراد فقیر و کم‌توان جامعه است. البته این درمانگاهها در روستاها قرار دارند.
در لبنان نگاه بسیار مطلوبی به امام موسی صدر و رباب صدر وجود دارد. مردم این کشور فعالیت و عملکرد مؤسسه را می‌پسندند، قبول دارند و به آنها احترام می‌گذارند. نکته مهم در این باره که سبب چنین بازخوردی شده آن است که امام صدر به ما یاد داد که چطور با مردم برخورد کنیم و انسان باشیم. ما فقط به این موضوع نگاه می‌کنیم که یک انسان در برابر ماست و باید به او احترام گذاشت و کمک کرد و به هیچ مورد دیگری در وجود افراد توجه نمی‌کنیم. امام موسی صدر نیز از اجداد خود آموخت که همه انسان هستیم و باید به همنوعان خود رسیدگی کنیم.
در سابقه فعالیت این مؤسسه انجام فعالیت‌های خیریه نیز دیده می‌شود؛ در این باره توضیح دهید.از جمله این فعالیت‌ها برپایی مراسم افطار در مؤسسه است که بیش از هزار یتیم از اقشار، ادیان و مذاهب مختلف لبنان در آن حضور پیدا می‌کنند. کودکان تئاتر بازی می‌کنند و به سرودخوانی می‌پردازند. ما نیز برای همگی هدیه می‌گیریم. از همه مهمتر کودکان در این مراسم‌ها می‌آموزند که با یکدیگر رابطه انسانی و درستی برقرار کنند.
رباب صدر همیشه همراه این کودکان و افرادی است که دوران کودکی خود را در مؤسسه گذرانده‌اند و با ایشان ارتباط برقرار و صحبت می‌کند. این رفتار برای من تعجب‌آور و البته آموزنده است؛ بارها دیده‌ام که حتی با دخترانی که از مؤسسه فارغ‌التحصیل شده‌اند ازدواج کردهاند و اکنون صاحب فرزند شده‌اند و با کودکان خود به مؤسسه می‌آیند ارتباط برقرار می‌کند و ساعاتی را با آنان می‌گذراند تا درباره زندگی، خانواده و کودکان آنها اطلاعاتی به دست آورد و در صورت نیاز به راهنمایی و کمک اقدام کند.
برنامه‌ها و خدماتی که تاکنون گفته شد، مخصوص کودکان بالای پنج سال بود. آیا کودکان خردسال و زیر پنج سال را نیز تحت سرپرستی و خدمات‌دهی قرار می‌دهید؟بله. مرکزی به نام «
ECIL» حامی کودکان خردسال است و زیر نظر مؤسسات امام موسی صدر در بیروت فعالیت می‌کند که کار خود را از هفت سال پیش شروع کرد. در این مرکز به نوزادان تا سن سه سالگی و آن گروه از کودکانی که نیازهای ویژه دارند رسیدگی می‌شود. این کودکان مبتلا به سندرم داون یا اوتیسم هستند و یا مشکلات حسی، حرکتی و رفتاری دارند و به این گروه از کودکان که نیازهای ویژه دارند خدمات مشاوره روزانه ارائه می‌دهد. مشابه این مؤسسه در لبنان وجود ندارد که چنین خدماتی را از صفر تا صد ارائه دهد. این مرکز خدمات میان‌رشته‌ای و چندرشته‌ای را ارائه می‌کند. در این مرکز خدمات بسیاری به کودکانی که محلی را برای معالجه ندارند ارائه می‌شود.
راه‌اندازی و توسعه این مؤسسات تحولات اساسی را در لبنان ایجاد کرده است. به ویژه برای خانواده‌هایی که فرزندان استثنایی دارند بیشتر آشکار است.
هزینه مؤسسه را چطور تأمین می‌کنید؟حدود ۶۷ درصد هزینه‌ها از کمک‌های مالی افراد خیّر و خیّرانی که کفالت دختران مؤسسه را برعهده دارند تأمین می‌شود. منظور از کفالت این است که فرد یا افرادی می‌توانند کفالت یک یا چند یتیم مشخص را به عهده بگیرند. در کنار این کمک‌ها، تلاش می‌کنیم که تولیداتی فروخته شود . برای مثال رستورانی داریم در شهر صور که همه مردم می‌توانند از خدمات آن استفاده کنند و در آنجا غذا بخورند؛ در عین حال، دختران بخش فنی و حرفه‌ای در رشته آشپزی و شیرینی‌پزی در این رستوران آموزش می‌بینند.
همچنین در حوزه صنایع دستی فعال هستیم و کارگاه و تولیداتی را در رشته‌های
قالیبافی، نقره‌سازی، صابون‌سازی و بازیافت کاغذ و ... داریم که آن را به صورت صنایع دستی و هنری به فروش می‌رسانیم. البته در کنار این گونه فعالیت‌ها به تدریج در زمینه تزئین جواهر، شیشه هنری و مجسمه‌سازی فعالیت کردیم. این گونه صنایع از قدیم در لبنان وجود داشته است و سعی می‌کنیم آنها و دیگر فرهنگ‌های معنوی را احیا کنیم.