به گزارش روابط عمومی مؤسسه امام موسی صدر، ترجمه این گزارش را که در گفتوگو با ملیحه صدر،
مدیر مرکز اسیل تهیه شده در ادامه می خوانید.
نخستین گام‌های «مداخله زودهنگام» در لبنان
نمی دانستم کجا بروم و دربارۀ این مشکل با چه کسی صحبت کنم. فقط می‌دیدم که کودکم نگاه مرا دنبال نمی‌کند و به هیچ صدایی واکنش نشان نمی‌دهد. حتی تلاشی برای تقلید حرکاتم از خود بروز نمی‌دهد. روزها گذشت و هر چقدر فرزندم بزرگ‌تر می‌شد، فاصله بین من و او هم بیشتر می‌شد و ارتباطی بین ما برقرار نمی‌شد».
این جملات را حنان با تأسف شدید دربارۀ پسر 5 ساله‌اش رانی می‌گوید که ابتلای او به اوتیسم تشخیص داده شده و باید مدتی در مرکز ویژۀ بیماری‌های خاص بستری باشد و به علت دقیق نبودن تشخیص، مشکل او تشدید شده است.
مادر رانی از هفته‌های نخست تولد فرزندش متوجه این مشکل شده بود، اما به دلیل کم توانی مالی خانواده نتوانست با مراجعه به پزشک متخصص، از مزایای تشخیص زودهنگام و تعیین راه‌های احتمالی کمک به فرزندش بهره‌مند شود تا کودکش دست کم بتواند -هرچند محدود- به صورت مستقل عمل کند و تا حدودی بتواند با دیگران ارتباط برقرار نماید.
صدها کودک با مشکلی شبیه رانی در لبنان به دنیا می‌آیند و از مشکلات متعددی در زمینۀ حرکت، حرف زدن، ایجاد ارتباط و غیره رنج می‌برند. خانوادۀ اغلب این کودکان نمی‌توانند اقدامات پیشگیرانه‌ای انجام دهند که مانع پیشرفت بیماری شود و در نتیجه، با این بیماری کنار بیایند.
بیشتر کشورهایی که بر راهبرد مداخلۀ زودهنگام در درمان کودکان تکیه دارند به خوبی می‌توانند با چنین مشکلاتی مقابله کنند و این راهبرد، تأثیر مثبت خود را در جلوگیری از ادامه مشکلات این کودکان نشان داده است. مشکلاتی که می‌تواند مانع ورود آنان به مدارس، استقلال و اعتماد به نفس و نیز ایجاد ارتباط با دیگران شود.
اما در لبنان، اقدامات در این زمینه هنوز بسیار کم و مبتنی بر فعالیت سازمان‌های غیردولتی است که هریک جداگانه و مستقل از دیگری عمل می‌کنند. انجمن‌هایی برای درمان اوتیسم و مراکزی هم برای توان‌بخشی معلولان حرکتی وجود دارند که در چارچوب واحد فعالیت نمی‌کنند.
اما تجربۀ موفقی وجود دارد که می‌توان بر اساس آن، فعالیت انجمن‌ها را بهبود و سامان بخشید که این تجربه را مرکز مداخلۀ زودهنگام اسیل وابسته به
مؤسسات امام موسی صدر آغاز کرده است.
این مرکز چندی پیش اولین همایش خود را با عنوان «مداخلۀ زودهنگام برای کودکان: مورد لبنانی و واقعیتِ عملی» برگزار کرد و توانست توجه عموم را به این موضوع جلب نماید، کاری که هنوز در آغاز راه است.
طرح مداخلۀ زودهنگام برای درمان کودکان در لبنان، در نگاه اول، به دلیل ضعف امکانات انجمن‌ها و حمایت محدود دولتی، امری ناممکن به نظر می‌رسد. اما ملیحه صدر مدیر مرکز اسیل در گفتوگو با روزنامه الحیاة توضیح داد که این تجربه چگونه نتایج مثبتی به همراه داشته و فعالیت آن ادامه یافته است.
نخست آنکه مطالعات و پژوهش‌های جهانی ثابت می‌کند که مداخلۀ زودهنگام برای کودکان زیر ۳ سال، نتیجه‌ای بهتر با صرف هزینۀ کمتر خواهد داشت، زیرا کودک در این مرحله از انعطاف بیشتری برای هماهنگی با محیط خود برخوردار است. ضمناً متخصصانی که در مرکز فعالیت می‌کنند، دوره‌های آموزشی و کنفرانس‌های مربوط به مداخلۀ زودهنگام را پیگیری می‌کنند تا مهارت‌ها و توانایی‌هایشان برای تعامل با مراجعین مختلف افزایش یابد.
دوم آنکه راهبرد مشخصی برای نحوۀ تعامل با کودک از لحظۀ ورود به مرکز تا زمان مدرسه رفتن او وجود دارد. اولین مرحله، معرفی کودک به مرکز از طرف پزشک معالج است که در او مشکلاتی مانند کندیِ رشد یا معلولیت خاصی مشاهده کرده است. در گام بعدی جلسه‌ای با حضور متخصص اجتماعی و اعضای خانواده کودک برگزار، و پروندۀ پزشکی کودک تدوین می‌شود تا مراحل درمان مطلوب و مورد نیاز تعیین شود. در این خصوص یکی از کارمندان مرکز برای بررسی وضعیت کودک به خانۀ او فرستاده می‌شود.
در مرحلۀ بعدی، یک روانپزشک چندبار کودک و خانواده اش را ویزیت می‌کند تا پروندۀ اجتماعیِ خانواده را تهیه کند که این امر به تعیین میزان توان مالیِ خانواده برای مشارکت در درمان کمک می‌کند. سپس زمان جلسات درمانی در داخل مرکز مشخص می‌شود و هم زمان، مراجعۀ کارشناس به منزل کودک با هدف مشارکت دادن خانواده در فرایند مداخله و فعال‌کردن مهارت‌های زندگی در کودک به صورت نرم و تدریجی ادامه می‌یابد.
و اما راه‌های درمان شامل گفتاردرمانی، توان‌بخشی حرکتی، فیزیوتراپی، رفتاردرمانی و روان‌پزشکی است. در این مرکز همچنین بخش تکامل حسی وجود دارد که برای هشیار کردن حواس کودک بسیار مهم است. متخصص تغذیه نیز تغذیۀ کودک را پیگیری می‌کند تا درمان کامل شود.
در کنار همۀ این روش‌ها پیگیری مستمر حالت‌های کودک تا سن سه سالگی ادامه می‌یابد تا مرحلۀ انتقال کودک از مرکز به مهدکودک و سپس مدرسه فرا برسد.
گفتنی است تمامی جلسات و نشست‌ها برای پیگیری‌های بعدی و انجام مطالعات و پژوهش‌های آینده و به منظور پیشرفت دائمی، تصویربرداری و ثبت و ضبط می‌شود.
علی‌رغم تحولات مثبتی که مرکز اسیل ایجاد کرده، مشکل کمبود ظرفیت و نیروی انسانی همچنان وجود دارد از این‌رو، ملیحه صدر به ضرورت همکاری انجمن‌های محلی و شبکه‌سازی با مؤسسات خصوصی و دولتی با کمک متخصصان معقتد است و همۀ کسانی که در همایش مرکز شرکت کردند نیز برای رسیدن به پیشنهادهای اجرایی به منظور تحقق اهداف مورد نظر فعالیت خواهند کرد. درست است که وجود حتی یک مرکز هم می‌تواند مؤثر باشد، اما ایجاد مراکز متعدد در سراسر کشور بسیار ضروری به نظر می‌رسد.