حقیقت این است که ظرف ۵۰سال گذشته، شیعه در ایران، عراق و بخصوص لبنان
در دو عرصهٔ نظر و عمل از خود تحرک و نشاطی نشان داده است که در قرن‌های
گذشته کم سابقه است.
شیعه در لبنان که تا پایان دههٔ ۱۹۵۰میلادی یک طایفهٔ مذهبی حاشیه‌ای و غیر فعال در صحنهٔ اجتماعی و سیاسی این کشور به شمار می‌رفت، بر اثر ظهور امام موسی صدر و یک سلسله تحولات فکری، اجتماعی و سیاسی به یکی از بازیگران اصلی در صحنهٔ لبنان تبدیل شد. امام موسی صدر با اندیشه‌ها و عملکرد خود در روند اجتماعی شدن و مهیا کردن زمینهٔ نقش‌آفرینی طایفهٔ شیعه در لبنان نقش مهم و بسزایی ایفا کرد و او اکنون و برغم غایب بودن، یکی از برجسته‌ترین چهره‌های شیعه در این کشور محسوب می‌شود.
استقبال گستردهٔ مردم و شخصیت‌های فکری، فرهنگی و سیاسی لبنان از «نمایشگاه امام موسی صدر امام بیدارگر» چه زمان گشایش این نمایشگاه و چه پس از آن، اثبات‌کنندهٔ موضوع پیش گفته است. این نمایشگاه دوازدهم آذر ماه جاری با حضور سید «محمد خاتمی» رییس جمهوری پیشین ایران و وزیران آموزش و پرورش، خارجه و محیط زیست لبنان، نمایندهٔ نخست وزیر و چند نمایندهٔ مجلس، سلیم‌الحص نخست وزیر سابق، نمایندهٔ مفتی اهل سنت و رییس اتحادیه روزنامه‌نگاران این کشور در منطقهٔ الغبیری جنوب بیروت گشایش یافت.
در نمایشگاه امام موسی صدر امام بیدارگر که به همت مرکز مطالعات و تحقیقات امام صدر تا ۲۷آذر ماه دایر خواهد بود تالیف‌ها، دیدار‌ها، عکس‌ها، دوران مختلف زندگی، مقاطع تحصیلی، گزیده‌ای از سخنان و خلاصه‌ای از فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی وی عرضه شده است. تشکیل جنبش محرومان، جنبش امل، راه‌اندازی موسسه‌هایی برای فعالیت‌های بانوان، تاسیس مجلس اعلای اسلامی شیعه، مجلس جنوب لبنان با هدف محرومیت زدایی از این منطقه، بیمارستان الزهرا، موسسهٔ تحقیقات اسلامی، جمعیت پیشاهنگی پیام اسلامی، مجلهٔ صوت المحرومین، مدرسهٔ پرستاری و تاسیس مدرسه فنی حرفه‌ای جبل عامل تنها گوشه‌ای از فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی امام موسی صدر است.
به دلیل گسترش چنین فعالیت‌هایی از طرف رهبر شیعیان لبنان، وی در ابتدای دههٔ ۱۹۷۰میلادی مورد حملهٔ تبلیغاتی حسودان و برخی روزنامه‌ها و شخصیت‌های لبنانی که مورد حمایت رهبران لیبی و گروه‌های چپ بودند، قرار گرفت. امام موسی صدر با آغاز جنگ داخلی لبنان در سال ۱۹۷۵اعلام بی‌طرفی کرد و این موضع وی برای رهبران لیبی و گروه‌هایی که دارای روابط عمیق با این کشور بودند، خوشایند نبود. پس از یورش اسراییل به جنوب لبنان در سال ۱۹۷۸امام موسی با هدف برپایی نشست سران کشورهای عربی برای پایان دادن به بحران و جنگ داخلی لبنان از برخی از این کشور‌ها از جمله لیبی دیدار کرد. علت دیدار امام موسی صدر از لیبی تشویق «هواری بومدین» رییس جمهوری وقت الجزایر در زمان دیدارش از این کشور و به سبب نفودی بود که لیبی بر برخی جریان‌های نظامی، سیاسی و رسانه‌ای در لبنان داشت.
رهبر شیعیان لبنان ۲۵اوت سال ۱۹۷۸میلادی به همراه شیخ «محمد یعقوب» و «عباس بدرالدین» برای سفر رسمی به لیبی و دیدار با «معمر قذافی» و دیگر رهبران این کشور به تریپولی (طرابلس) رفت و پس از ورود به لیبی در هتل الشاطی طرابلس اقامت گزید. وسایل اطلاع رسانی لیبی خبر ورود امام موسی صدر و دیدار‌هایش با مقام‌های این کشور را منتشر نکردند از این رو ارتباط وی با جهان خارج قطع شد، با این همه، عباس بدرالدین از روزنامه‌نگاران لبنانی برای پوشش اخبار سفر امام صدر، همراه او بود. قرار بود امام موسی صدر ۲۹یا ۳۰اوت با رهبر لیبی دیدار کند اما قذافی همان تاریخ با برخی شخصیت‌های لبنان مانند طلال سلمان و بشار مرهج ملاقات و دیدارش با رهبر شیعیان این کشور را به روز بعد موکول کرد.
تحقیقات انجام گرفته نشان می‌دهد که امام موسی صدر آخرین بار با خودروی رسمی لیبی، هتل را به قصد دیدار با قذافی در روز ۳۱اوت ۱۹۷۸ترک اما این کشور اعلام کرد که دیداری صورت نگرفته و امام و همراهانش لیبی را به طور ناگهانی ترک کرده‌اند. مطابق اظهارات ملک خالد و ملک فهد پادشاهان پیشین عربستان در دیدار با هیات پیگیری‌کنندهٔ موضوع ربوده شدن امام موسی صدر در سال ، ۱۹۷۹آنان اذعان کرده‌اند که دیدار امام و قذافی صورت گرفته و در آن دیدار اختلاف و بحث شدیدی میان دو طرف دربارهٔ اوضاع و جنگ داخلی لبنان پیش آمده است.
براساس اعتراف‌های جمال الترکی وزیر پیشین امور خارجهٔ لیبی، امام موسی صدر و همراهانش پس از دیدار و گفت‌و‌گوی تند با قذافی بازداشت می‌شوند که تا فوریهٔ سال ۱۹۷۹مکان بازداشت آن‌ها مشخص بود. از آن تاریخ تا کنون، رهبر لیبی به موضوع ربوده شدن امام موسی بی‌توجهی نشان داده، از مسوولیت شانه خالی کرده و حتی در ابتدای این حادثه یک تماس تلفنی هم با «الیاس سرکیس» رییس جمهوری وقت لبنان نگرفت. پس از بازتاب گستردهٔ موضوع ربوده شدن امام موسی صدر در وسایل اطلاع رسانی منطقه و جهان، قذافی در سال ۱۹۷۸با صدور بیانیهٔ رسمی اعلام کرد که رهبر شیعیان لبنان بدون اطلاع مقام‌های طرابلس، این شهر را در روز ۳۱اوت به مقصد ایتالیا ترک کرده است.
قرار بود یک هیات لبنانی در سال ۱۹۷۸برای پیگیری قضیهٔ امام موسی صدر به لیبی سفر کند اما مقام‌های این کشور پاسخ منفی دادند و هیات یادشده به ایتالیا سفر کرد و تحقیقات امنیتی این هیات نشان داد که امام موسی صدر و همراهانش هیچگاه به ایتالیا نرسیده و لیبی را ترک نکرده‌اند. برخی گزارش‌های منتشر شده نشان داده که چمدان امام موسی صدر در هتل «هالیدی ان» در رم پیدا شده اما قاضی تحقیق ایتالیایی در سال ۱۹۷۹به طور قاطع اعلام کرد که رهبر ربوده شدهٔ شیعیان لبنان با هیچ وسیلهٔ نقلیه‌ای یا حتا به شکل ترانزیت وارد خاک ایتالیا نشده است.
در پی انتشار نتایج تحقیقات دقیق‌تر در مورد سرنوشت امام موسی صدر، مجلس اعلای اسلامی شیعهٔ لبنان با صدور بیانیه و نیز نشست مطبوعاتی در سال‌های ۱۹۷۹و ۱۹۸۰مسوولیت ربوده شدن او را متوجه دولت لیبی دانست. در تحقیقات مرحلهٔ دوم دولت ایتالیا، قاضی تحقیق ایتالیایی با سفر به لبنان و لیبی و شنیدن اظهارات شاهدان در سال‌های ۱۹۸۱و ، ۱۹۸۲اعلام کرد که نتیجهٔ تحقیقات مرحلهٔ اول در ایتالیا درست بوده و ادعای تشکیلات امنیتی لیبی مبنی بر خروج امام موسی صدر از این کشور دروغ و ساختگی است. دولت لبنان در سال ۱۹۸۱با صدور بیانیه‌ای جنایت ربوده شدن امام موسی صدر را تجاوز به امنیت ملی این کشور خواند و پروندهٔ وی را به دادگستری لبنان ارجاع داد و قاضی «طریبه رحمه» را مسوول پرونده کرد.
قاضی رحمه در تاریخ ۱۹۸۶با صدور حکم اولیه بر اساس دلایل موجود و گفتهٔ شاهدان، تاکید کرد که امام موسی صدر لیبی را ترک نکرده بلکه اشخاص دیگری خود را به شکل قلابی به جای امام موسی صدر و همراهانش جا زده و به طور ساختگی وارد ایتالیا شده‌اند. در سال ۲۰۰۱میلادی سازمان عفو بین‌الملل اعلام کرد که ادعای دولت لیبی در بارهٔ خروج امام موسی صدر از این کشور با تحقیقات انجام شده به وسیلهٔ ایتالیا در تعارض است و تنها تحقیقات دولت ایتالیا درست است. در نتیجهٔ فشارهای قضایی دولت‌های لبنان، ایتالیا و ایران معمر قذافی در سخنرانی سالیانه خود در سال ۲۰۰۲میلادی بر خلاف اظهار نظرهای پیشین، اعتراف کرد که امام موسی صدر در لیبی ربوده شده است.
در ژوئیهٔ سال ۲۰۰۵میلادی خانوادهٔ امام موسی صدر و خانوادهٔ همراهان او دادخواستی را ضد قذافی و دیگر مقام‌های لیبی به قاضی «عدنان عضوم» دادستان کل لبنان ارایه کردند. عضوم پس از بررسی متن این دادخواست، دستور احضار قذافی و ۱۷تن از مقام‌های لیبی را به اتهام ربودن امام موسی صدر صادر کرد. پس از استعفای عضوم، وزیر دادگستری لبنان «سهیل عبدالصمد» را به عنوان قاضی پیگیر پروندهٔ ربوده شدن امام موسی صدر برگزید و او در سال جاری میلادی با صدور حکمی خواستار حضور قذافی و ۱۷تن دیگر در دادگاه لبنان شد.
با آنکه قاضی یاد شده حکم قضایی خود را به وزارت امور خارجهٔ لبنان تقدیم کرده و از آنجا به دولت لیبی ابلاغ شده است اما رهبران این کشور همچنان بی‌اعتنایی نشان می‌دهند و پاسخگو نیستند. با این همه و برغم گذشت ۲۷سال از سفر رسمی امام صدر به لیبی و ربوده شدن در آن کشور، اندیشه‌های وی در لبنان و سراسر منطقه روز به روز گسترش بیشتری می‌یابد و کتاب‌های بیشتری از او یا دربارهٔ او منتشر می‌شود. «نای و نی» نخستین کتاب از مجموعهٔ «در قلمرو اندیشهٔ امام موسی صدر» است و این کتاب ترجمه‌ای از «منبر و محراب» همراه با چند مقاله و سخنرانی از امام موسی صدر است. موسسهٔ فرهنگی و تحقیقاتی امام موسی صدر نای و نی را در سه هزار نسخه در زمستان سال گذشته به چاپ رسانده است. «امام موسی صدر، امید محرومان» عنوان کتابی است که سال ۱۳۸۱در سه هزار و ۱۵۰نسخه منتشر شده و در آن مراحل مختلف زندگی امام موسی صدر و افکار و اندیشه‌های وی آمده است. «اسرار ربوده شدن امام موسی صدر» کتاب دیگری است که در آن خلاصهٔ مدارک و اسناد ناپدید شدن وی و دو همراهش و نیز علل سفر امام به لیبی و موضع این کشور درج شده است.
هر چند علاقه مندان امام موسی صدر در ایران و لبنان و دیگر کشورهای خاورمیانه او را نمی‌بینند اما حقیقت اندیشه‌های روشن این چهرهٔ ملی و مذهبی جهان اسلام هیچگاه از دیده‌ها پنهان نخواهد ماند و امام به شکل غیرمستقیم به مسوولیت بیدارگری خویش ادامه می‌دهد.