در این نشست، غلامرضا ذکیانی، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی (ره) به ارایه مقاله مشترک خود با معصومه عبدلی با عنوان «رسالت ادیان از منظر امام موسی صدر» پرداخت و گفت: امام موسی صدر سال ۱۳۳۸ پس از فوت مرحوم علامه شرف‌الدین و به وصیت ایشان به لبنان رفت و تا سال ۵۷ در آنجا ماند و پس از آن در لیبی ناپدید شد.

وی ادامه داد: آمار جمعیتی بعد از جنگ جهانی دوم به این ترتیب در کشور لبنان اعلام شد؛ ۴ مسیحی، ۳ تن اهل سنت و ۲ تن شیعه در آنجا وجود دارد و به همین ترتیب مسئولیت‌ها تقسیم شد و از نظر رژیم حکومتی رییس‌جمهور فردی مسیحی، نخست‌وزیر فردی سنی و رییس مجلس فردی شیعه بود. همچنین در لبنان بعد از جنگ جهانی دوم آمارگیری ممنوع اعلام شد چرا که احتمال داده می‌شد ضریب حکومتی بهم بخورد.

وی با اشاره به اوضاع شیعیان پس از جنگ جهانی دوم در لبنان بیان کرد: اوضاع شیعیان در این منطقه هم به لحاظ اقتصادی و هم فرهنگی، اجتماعی و سیاسی بسیار وخیم بود تا جایی که افتخار جوانان شیعه این بود که به مارکسیست‌ها و مسیحیان بپیوندند. در این اوضاع امام موسی صدر تلاش کرد تا اوضاع فرهنگی را سر و سامان داده و تا حدی در لبنان به‌ویژه جنوب آن فعالیت کرد که ورق کاملاً برگشت و با اینکه جنوب لبنان حیات خلوتی برای اسرائیل شده بود اوضاع برعکس شد و جنوب لبنان به دست حزب‌الله افتاد.

ذکیانی با تأکید بر اینکه ما با آثار امام موسی صدر آشنا نیستیم، بیان کرد: ایشان آثار شفاهی و مکتوب متعددی دارد که هم‌اکنون ۸ جلد کتاب از نوشته‌ها و گفتارهای او جمع‌آوری شده است که از جمله می‌توان به حدیث سحرگاهان و روح تشریع در اسلام اشاره کرد.

وی دیدگاه امام موسی صدر به دین را بی‌نظیر دانست و گفت: امام موسی صدر تأثیر شگرفی در لبنان و منطقه گذاشت تا جایی که امروز اگر از شخصیت ایشان در لبنان سؤال می‌شود شیعه و سنی و مسیحی همه با هم از او به خیر یاد می‌کنند. این وضعیت در جایی که مملو از احزاب و ادیان است امری شگفت‌آور است. امام موسی صدر تلاش کرد مسیحی و یهودی و شیعه و سنی را متحد کرده و وی تأثیر شگرفی از بعد عملی و نظری دین در این منطقه گذاشت.

استاد دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه امام موسی صدر قرائت خاصی از دین دارد که با نگاه رایجی که امروز در ایران و تاریخ ایران و حتی جهان تشیع وجود دارد متفاوت است، تصریح کرد: اگر بخواهیم افراد مختلف را در بحث دین و مدرنیته تقسیم کنیم عده‌ای دین را کاملاً پذیرفته و مدرنیته را رد می‌کنند و در مقابل عده‌ای دین را جزء تاریخ دانسته و مدرنیته را می‌پذیرند اما غالب افراد در طیف میانه قرار داشته و معتدل هستند به این معنا که مدرنیته را قبول دارند و با اصل دین به سراغ مدرنیته می‌روند، در عین حال افرادی هم هستند که مدرنیته برای آن‌ها اصل بوده اما نمی‌توانند دین را هم فراموش کنند.

وی عنوان کرد: امام موسی صدر تنوع ادیان را نه تنها تهدیدی علیه امت واحد اسلام نمی‌داند بلکه می‌گوید اختلاف‌ها نه تنها بد است بلکه برای شناخت اصل دین فرصت خوبی را ایجاد می‌کند و اگر ادیان خدمت به انسان را فراموش کنند دچار کشمکش می‌شوند.

وی ادامه داد: امام موسی صدر دین را در خدمت انسان می‌داند و نه انسان را در خدمت دین و معتقد است هدف اصلی ادیان دعوت به خدا و خدمت به انسان است و هر دوی این موارد را جلوه حقیقی واحد می‌شمارد، بنابراین او دین واقعی را دینی می‌داند که خدمت بیشتری به انسان می‌کند و اگر ادیان خدمت به انسان دردمند و مستضعف را فراموش کنند و در پی خدمت خود برآیند نقض غرض کرده، دچار اختلاف شده و از هدف اصلی خود یعنی هدایت انسان باز می‌مانند.

ذکیانی تأکید کرد: در پاسخ به ضرورت‌های احتمالی نگرش امام موسی صدر سه دلیل را می‌توان ذکر کرد؛ دلیل نخست به یکی بودن انسان و تعدد ادیان بازمی‌گردد، دلیل دوم به نگرش امام موسی صدر نسبت به انسان اشاره دارد و دلیل سوم چرخش امام موسی صدر از مفهوم انسان در خدمت دین نشأت می‌گیرد.

وی در ادامه عنوان کرد: از فتاواهای بدیع امام موسی صدر که نگاه او را به دین با دیگران متمایز می‌کند می‌توان به حکم طهارت اهل کتاب، جواز ورود اهل بیت (ع) به حرم‌ها و مساوات در دیه اشاره کرد اما اینکه امام موسی صدر چرا این نگرش را اخذ کرده است می‌توان به نگاهی اشاره کرد که انسان را به ماهو انسان یکی می‌داند. همچنین او معتقد است ادیان به ظاهر مختلف‌اند و ما می‌خواهیم به وحدت برسیم و قایل به غایب موعود برای نجات کل بشر هستیم. دلیل دوم نیز از نگاه وی نگرش توحیدی او از انسان است.

وی در پایان یادآور شد: یکی از مواضع بسیار جدی امام موسی صدر نگرش او به اجتماع است و چون اجتماع را اصل می‌داند لذا نگاه او به دین نیز همین‌طور است. همچنین در بحث ملیت هم یکی از نکات بی‌بدیل امام موسی صدر این است که وی نه‌تنها نگاه ملی‌گرایانه را منفور می‌داند بلکه برای آن جایگاهی قایل است.