آیت الله سید مصطفی محقق داماد، در مقالهای با نام «مکتب اجتهادی قم و ویژگیهای آن» به این مکتب و تأثیر غیاب و حضور اندیشمندانی چون شهید بهشتی و امام موسی صدر در حوزۀ علمیۀ قم پرداخته است.
به گزارش روابط عمومی مؤسسۀ فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر، در این مقاله که از مقالات «همایش علمی شهید بهشتی؛ نگاهی دوباره» است و در پایگاه اینترنتی بنیاد نشر آثار و اندیشههای شهید بهشتی منتشر شده است، آمده است: «در مقطعی از تاریخ قم چندین تن از فارغ التحصیلان حوزه قم، مهاجرت کرده و روی به دیار دیگر نهادند ولی در فضای جدید به نوعی دیگر از خدمات علمی اشتغال و به موفقیتهای چشم گیری دست یافتند. و نیز آنانکه به اقامت ادامه دادهاند تمام تلاش خویش را در پایداری نسبت به مکتب قم مصروف داشتهاند. اینک سئوال این است که اشخاصی مانند مرحومان مهدی حائری یزدی، مطهری، بهشتی با فکر برنامه ریزی و مدیریت و تشکیلات دهی همراه با قدرت فقهی و کلامی و یا امام موسی صدر با تفکر آزاداندیشانه و روحیه تسامح و تساهل اگر در قم میماندند و همدرسان سابق خویش را تنها نمیگذاشتند و با استظهار یکدیگر آرمانهای حوزه را دنبال و روش و مکتب را محافظت مینمودند، آیا محصول کار قم کنونی چندین برابر و شاید بگوئیم چیزمتفاوت دیگری نبود؟ آیا آرمان بازخوانی الهیات شیعه تحقق نمییافت؟ آیا امروز شاهد زدوده شدن و پالایش معارف والای اهل بیت عصمت (ع) از خرافات نبودیم؟ آیا دنیای امروز که تشنه معارف، معنویت و اخلاق است و از جنگ، دشمنی، ترور و وحشت رنج میبرَد، گم شده خویش را در محصولات قم نمییافت؟ آیاجهان از نرگس چشم قم، پیام صحیح صلح و دوستی دریافت نمیکرد؟» نویسندۀ مقاله با اشاره به نظرهای مختلف دربارۀ حضور بزرگانی مانند شهید بهشتی، شهید مطهری و امام موسی صدر و ارتباطشان با حوزۀ علمیۀ قم در توضیح نظر برخی صاحبنظران که معتقدند فاصله گرفتن این اندیشمندان از فضای حوزه و مهاجرتشان باعث شکوفایی بیشتر آنان شده است، و از زبان آنان میپرسد: «گسترش اندیشه مطهری و هنگامهای که در بسط معارف اسلامی بپا کرده و ارائه نظام اندیشه اسلامی در آموزش و پرورش از یکسو و در مرکز اروپا توسط بهشتی از سوی دیگر و قبضه کردن قلوب نسل جوان در خاورمیانه توسط امام موسی صدر و معرفی فلسفه اسلامی در قلب امریکا وکانادا توسط مهدی حائری یزدی آیا نتیجه مهاجرت نبوده است؟» این مقاله را میتوانید در پایگاه اینترنتی بنیاد نشر آثار و اندیشههای شهید بهشتی و نیز پایگاه بینالمللی همکاریهای خبری شیعه بخوانید.