نشست رونمایی از کتاب «سفر شهادت»، مجموعه گفتارهای امام موسی صدر دربارۀ واقعۀ عاشورا، روز یکشنبه سوم دی ۱۳۹۱ برگزار شد.
نشست رونمایی از کتاب «سفر شهادت»، مجموعه گفتارهای امام موسی صدر دربارۀ واقعۀ عاشورا، روز یکشنبه سوم دی ۱۳۹۱ برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی مؤسسۀ فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر، در این مراسم که با حضور خانواده و جمعی از علاقه‌مندان به امام موسی صدر برگزار شد، مهدی فرخیان ویراستار و مترجم کتاب «سفر شهادت» بعد از گزارشی دربارۀ فعالیت‌های پژوهشی و انتشاراتی مؤسسه، دربارۀ روند ترجمۀ این کتاب گفت: پس از ترجمة هر مقاله، کلمه کلمۀ متن کتاب را سرکار خانم صدر بازبینی کرده‌اند و این کتاب پس از بازبینی‌ها و دو بار ویرایش، منتشر شده است و این اطمینان را به خواننده می‌توان داد که کتاب حتی‌المقدور به متن اصلی نزدیک است.
فرخیان ادامه داد: امام موسی صدر در این کتاب در مقام نگارش کتابی پژوهشی و کلاسیک دربارۀ عاشورا نبوده است. او رهبر شیعیان لبنان، اندیشمند و مجتهد بوده و به عرصۀ اجتماعی ورود پیدا کرده است و همین نکته، نقطۀ تمایز او با بسیاری از دیگر روحانیان بوده است.
او گفت: به طور کلی این کتاب دربردارندة چند مسئله است. اول اینکه امام موسی صدر در این کتاب دربارۀ هدف قیام امام حسین سخن گفته است و هدف امام را «شهادت» دانسته است.
فرخیان ضمن اشاره به اینکه سخنان امام به علت پشتوانۀ فکریشان حاوی اطلاعات مهمی است، گفت: مسئلۀ دیگری که در این کتاب به چشم می‌خورد، آسیب‌شناسی عزاداری‌هاست. امام در این باره به‌صراحت می‌گوید که نباید به گریه بسنده کرد، بلکه باید از اهداف این قیام آگاه شد.
وی افزود: مسئلۀ دیگر پیوند عاشورا با مسائل روز جهان اسلام از جمله فلسطین و لبنان است و نیز توجه امام موسی صدر به انسان‌سازی و مشکلات جامعه.
او با اشاره به نگاه امام موسی صدر به نقش و حضور زنان در واقعة عاشورا گفت: امام موسی صدر به‌سادگی از این مسئله نمی‌گذرد و بر نقش و تأثیر زنان در این واقعه خصوصاً از روز دهم به بعد، تأکید بسیاری دارد. امام صدر می‌گوید که امام حسین برای ایجاد آمادگی در زنان، از همان اول به تربیت توجه می‌کند و از ابتدای راه می‌کوشد تا حضرت زینب را برای پذیرش این نقش آماده سازد.
او گفت: امام از واقعۀ عاشورا برای برقراری صلح نیز استفاده کرده است و این از دیدگاه‌های خاص امام است، هر چند کمی تناقض‌آمیز هم به نظر می‌رسد. در دوره‌ای که عاشورا با میلاد مسیح هم‌زمان شده بود، امام موسی صدر با دادن پیامی به مناسبت این تقارن برای ایجاد صلح و خاموش کردن آتش جنگ‌های داخلی لبنان استفاده کرده است که این پیام‌ها در کتاب «سفر شهادت» آمده است.
در بخش بعد این نشست دکتر محمدحسین رجبی دوانی ضمن تشکر از تلاش‌های مؤسسه برای نشر آثار و افکار امام موسی صدر در جامعه، گفت: چنان‌که مرحوم پدر بنده می‌گفت، امام موسی صدر به سبب رهبری شیعیان لبنان و غلبۀ چهرۀ سیاسی بر بعد علمی ایشان، از جهت علمی به‌درستی شناخته نشد. در حالی که ایشان مجتهدی برجسته و فقیهی روشن بود که با توجه به موقعیت سیاسی دیدگاه‌های ارزشمندی داشت.
دکتر رجبی گفت: من در این کتاب اشتراکات فراوانی از نظر نگرش به قیام امام حسین، میان نظرهای ایشان و رهبران انقلاب اسلامی ایران می‌بینم و این نشان‌دهندۀ این است که تربیت‌شدگان مکتب ولایت و روحانیت شیعه اگر در جایگاه رهبری امت قرار بگیرند، برداشت و استنباطشان از مسائل کلان عالم اسلام یکسان است که از جملۀ آن‌ها، اصل دانستن مسئلۀ فلسطین است. امام موسی صدر فلسطین را مسئلۀ خود و شیعیان لبنان می‌دانند و بر این مسئله تأکید می‌کند که صهیونیست‌های امروزی، همان یزیدیان دیروزند.
وی با اشاره به اینکه در آن زمان هنوز جریان‌های اسلامی در بین فلسطینی‌ها وجود نداشت و حماس و جهاد اسلامی فلسطین بعد از انقلاب اسلامی ما و تأثیرپذیری از انقلاب به وجود آمدند، گفت: در آن موقع فلسطینی‌ها عموماً تحرکات سیاسیشان غیرمذهبی و بعضاً مارکسیستی و حداکثر ملی‌گرایانه بود، اما امام موسی صدر به عنوان مجتهدی شیعه وارد عمل شد و تأکید کرد که با الگو گرفتن از امام حسین (ع) باید با اسرائیل مقابله کرد و در برابر آن مقاومت کرد و از دشمن نهراسید.
رجبی دوانی با بیان اینکه این کتاب اشاره‌هایی به برخی وقایع تاریخ می‌کند اما این، باعث امتیاز کتاب نیست، گفـت: این کتاب و این سخنرانی‌ها به تحلیل‌‌هایش شناخته می‌شود و تحلیل‌هاست که اصالت و تازگی دارد.
وی افزود: بنای امام موسی صدر بر این است که باید عمدتاً به اهداف و ابعاد گوناگون قیام حضرت سیدالشهدا توجه کرد، نه صرفاً بر بعد عاطفی. البته ایشان بر بعد عاطفی هم تأکید می‌کند و می‌گوید: اگر از آنچه بر امام حسین گذشته است، اندوهگین نشویم، نشانۀ ضعف ایمان یا بی‌ایمانی است.
رجبی گفت: تعبیر زیبایی که امام موسی صدر دربارۀ گریه دارد این است که گریه‌ها برای نو کردن اندوه‌ها و کینه‌ها و میل به انتقام و خشم بر باطل است.
وی گفت: امام صدر به زیبایی مطرح می‌کند که امام می‌دانست پایان این کار، شهادت است، اما کاری کرد تا مبادا ضعف امکانات باعث شود از عزت آن‌ها کاسته شود و در نتیجه، به گونه‌ای در برابر دشمن قرار می‌گیرند که گویی این‌ها غلبه دارند و نشانی از ضعف و حقارت و ذلت در آنان وجود ندارد.
این پژوهشگر تاریخ گفت: نکتۀ مهم دیگری که کمتر دیده‌ام کسی به آن بپردازد، کوتاهی‌های بنی‌هاشم و خویشان امام در یاری جبهۀ حق است که امام موسی صدر با مخطاب قراردادن بنی‌هاشم و بنی عبدالمطلب به آن اشاره دارد.
وی همچنین، از تلاش امام موسی صدر برای درس گرفتن از قیام امام حسین برای وضع موجود سخن گفت و اظهار داشت: جایی امام موسی صدر مطلبی را نقل می‌کند که از تأثیرات کوتاه‌مدت قیام امام است. ما در مقاتل خوانده‌ایم و ایشان هم اشاره می‌کنند که وقتی سر امام حسین را به شام می‌بردند، حاملان سر در جاهایی توقف می‌کردند و به عشرت می‌پرداختند. جایی دیدند روی دیواری نوشته است: «آیا کسانی که حسین را شهید کردند، امید به شفاعت جد او دارند؟» و هر بار آن را پاک می‌کردند باز هم دوباره آن جمله نوشته می‌شده. امام موسی صدر می‌گوید این واقعه را از بعد معجزه نگاه نکنیم، بلکه این تحول و تغییری است که در کوفیان و عاملان جنایت رخ داده است.
دکتر رجبی افزود: امام موسی صدر تحلیل بسیار زیبا و ارزشمندی از عظمت حضرت زینب کبرا در پیام‌رسانی قیام دارند و نقش زن را در پیدایش قیام‌ها و انقلاب‌ها و تحولات اجتماعی پرارزش قلمداد می‌کنند و بر اهیمت تربیت دختران در کنار تربیت پسران تأکید می‌کنند.
او به رابطه میان حج و عمره با زیارت امام حسین در نگاه رهبر شیعیان لبنان اشاره کرد و گفت: اینکه در روز عرفه (که موسم حج است) و نیز در ماه رجب و نیمه رجب (که موسم عمره است) تأکید بر زیارت امام حسین شده، نشانه و رمز و رازی است برای بیان اینکه حج واقعی از طریق امام حسین شناخته می‌شود.
وی دربارۀ تحلیل امام موسی صدر از بر افراشته بودن پرچم سرخ بر فراز قبۀ امام حسین گفت: من خودم تا به حال این نکته را که امام موسی صدر می‌گوید، نمی‌دانستم و آن این است که برافراشته بودن پرچم سرخ، نزد عرب به این معناست که هنوز انتقام این خون گرفته نشده و این نشان می‌دهدکه جنگ حق و باطل کماکان ادامه دارد.
وی در ادامه به مواردی از انتقادات ویرایشی و تاریخی خود پرداخت، از جمله اینکه در جایی نام «عبید الله بن حر جعفی» به عنوان کسی که متحول شده آمده و افزود: من تصور می‌کنم منظور زهیر بن القین بوده. چون در یک سخنرانی دیگر ایشان نقش عبید الله بن حر را منفی می‌دانند.
وی افزود: امام موسی صدر دربارۀ هنگام ورود حضرت زینب به مجلس عبیدالله بن زیاد می‌گوید که حضرت وارد جایگاهی شدند که پیش از این خانۀ خود و مقر حکومت پدرشان بوده، که چنین نبود. چون حضرت علی وقتی وارد کوفه شدند در دارالاماره فرود نیامدند و در خانه‌ای معمولی سکناگزیدند و در مسجد به امور حکومتی می‌پرداختند.
***
پس از آن حجت‌الاسلام والمسلمین سید هادی خسروشاهی با اشاره به نکته‌ای که دکتر رجبی دربارۀ اسلام‌گرایان فلسطینی مطرح کرد، گفت: در این‌باره حق تاریخی مطلب ادا نشد. از آغاز اشغال فلسطین شخصیت‌های اسلام‌گرا فعالیت‌های زیادی در این راه داشتند.
وی افزود: برادران اسلام‌گرا در داخل فتح مانند ابوجهاد و دیگران، اخوانی بودند و فتح را محلی برای مبارزات خود انتخاب کرده بودند و نخست هم آن‌ها ترور شدند؛ چه در لبنان و چه در تونس.
خسروشاهی گفت: البته اخوانی‌های بعد از انقلاب فعال‌تر شدند و حماس تتمۀ اخوان‌المسلمین شاخه فلسطین است و انقلاب اسلامی ایران در فعال‌تر شدن آن‌ها نقش خاصی داشت.
وی گفت: بنده سال‌ها قبل، شاید حدود پنجاه سال قبل، خدمت استاد محمدتقی شریعتی، پدر دکتر علی شریعتی در مشهد رسیدم و علی شریعتی آن وقت دانشجو بود. در کتابخانۀ ایشان جزوۀ کوچکی دیدم به نام «الاخوان المسلمون فی حرب الفلسطین» و از آن خوشم آمد. علی فهمید که به این کتاب علاقه‌پیدا کرده‌ام و گفت اگر می‌خواهید این کتاب‌ها را ببرید. من گفتم اگر ببرم، دیگر پس نمی‌آورم و ایشان گفت مانعی ندارد، نیازی نداریم و پدرشان هم اجازه دادند. من هم کتاب‌ها را به قم بردم و هنوز هم دارم. این مسائل مال پنجاه سال قبل است و اخوان از آغاز اشغال فلسطین در صحنه و معرکه بودند. البته، کمک‌های اخیر برادران ایرانی هم بوده که نتایجش را در جریان جنگ اخیر هشت‌روزۀ غزه دیدیم.
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروشاهی همچنین افزود: یکی از دغدغه‌های امام موسی صدر معرفی اسلام بود. ما اسلام را آن طور که باید و شاید معرفی نکرده بودیم. امام موسی صدر به نحوی می‌خواست جلو قمه زدن و عزاداری نامشروع را بگیرد. خودش مباشرتاً نتوانست اقدامی بکند، اما بنده اطلاع دارم به آقای سید حسن امین، پسر آیت الله سید محسن امین تأکید کرد که کتاب «التنزیه» آیت‌الله امین را که دربارۀ حرمت قمه‌زنی است، چاپ کند. خوشبختانه این کتاب را مرحوم جلال آل احمد تحت عنوان «عزاداری‌های نامشروع» به فارسی ترجمه و چاپ کرد. البته این کتاب را من با مقالۀ دیگری از مرحوم جلال آل احمد دربارۀ اسرائیل، با هم منتشر کرده‌ام.
وی افزود: امام موسی صدر در این زمینه فعال بود و تلاش داشت که این طور نباشد که به گریه بسنده کنیم و در این راه کوشش می‌کرد.
***
در ادامۀ جلسه، با حضور حورا صدر، فرزند امام موسی صدر، مهدی فیرزوان، خواهرزاده امام موسی صدر، سید هادی خسروشاهی، مهدی فرخیان و علاقه‌مندان به امام موسی صدر از کتاب «سفر شهادت» (گفتارهای عاشورایی امام موسی صدر) رونمایی شد و لوح یادبود این نشست به امضای شرکت‌کنندگان رسید.