سرویس جهان- مریم یوسفی: امروز مصادف با سی و دومین سالگرد ناپدید شدن امام موسی صدر، بنیانگذار مجلس اعلای شیعیان لبنان و جنبش محرومان است. این در حالی است که ۱۱۶۸۶ روز از ربودن امام موسی صدر در لیبی می‌گذرد.
گروهی بر این باورند که زمان آشکار شدن سرنوشت امام موسی صدر نیز خواهد آمد. از زمان ناپدید شدن امام صدر، خانواده و هواداران ایشان، لحظه‌ای از تلاش برای حل معما و آگاهی از سرنوشت و یارانش غافل نبوده‌اند و در این راستا، بسیاری از رهبران عرب و حتی ایران نتوانستند پرده از این راز بزرگ بردارند، زیرا دولت لیبی ابتدا هر گونه ارتباط با این حادثه شگفت انگیز را انکار کرد، سپس با تغییر در موضع خود، پذیرفت که امام صدر در لیبی بوده، اما این کشور را به مقصد ایتالیا ترک کرده است.
دولت ایتالیا پس از انجام تحقیقات رسمی، ورود امام موسی صدر از طریق هوا یا دریا به این کشور را منفی اعلام؛ و موضوع را خاتمه یافته تلقی کرد. بدین ترتیب، جز خانواده و دوستداران امام که بنابر گواهی شاهدان عینی معتقدند که ایشان زنده هستند و در لیبی به سر می‌برند دیگران پرونده را مختومه پنداشتند. هر چند دولت لیبی به انکار و پنهان کاری متوسل گردیده است، اما مراجع قضایی لبنان آن هم در عالیترین سطوح عقیده دیگری دارند و هفده تن از مسئولان لیبیایی و در رأس آنان، معمر قذافی رهبر این کشور را در حادثه ناپدید شدن امام موسی صدر، مسئول و متهم می‌شمارند و بدین ترتیب، همگان را در موضع انفعال قرار داده‌اند.
گروهی بر این باورند که زمان آشکار شدن سرنوشت امام موسی صدر نیز خواهد آمد، چنان که دولت لیبی ابتدا نقش خود در سقوط هواپیمای پان آمریکن برفراز دهکده لاکربی اسکاتلند در سال ۱۹۸۸ را منکر می‌شد. اما با عقب نشینی از موضع خود، مسئولیت حادثه مذکور را پذیرفت و خسارتی معادل با ۲/۷ میلیارد دلار پرداخت کرد. در حادثه سقوط فرانسوی یونا در کشور نیجریه سال ۱۹۸۹ نیز مشابه این موضع گیری‌های متناقض را از دولت لیبی مشاهده کردیم که سرانجام مسئولیت آن را نیز دولت قذافی به عهده گرفت. اکنون نیز دولتمردان این کشور سرگرم گفتوگو با مقامات آلمان غربی برای پذیرش مسئولیت حادثه انفجار رستوران لابیل در آلمان غربی سابق در سال ۱۹۸۶ و پرداخت خسارت آن هستند.
خانواده صدر ضمن رد این سیاست، خواهان دستیابی به حقیقت امر هستند، حتی اگر این روند مدت‌ها به درازا بکشد. حال با گذشت ۳۲ سال از ربوده شدن ایشان با مهندس فیروزان داماد خانواده محترم امام موسی صدر گفت‌وگوی کوتاهی انجام دادیم. مهندس فیروزان در گفتوگو با خبرنگار فرهنگ آشتی به دلایل مختلفی اشاره کرد که زنده بودن امام موسی صدر را تایید می‌کند. وی در رابطه با آخرین پیگیری‌ها از وضعیت امام موسی صدر افزود: به دلایل مختلفی که در حال حاضر وجود دارد از کارشناسی‌هایی که انجام شده و کارهای اطلاعاتی و امنیتی که نسبت به آنصورت گرفته و همین طور دلایل رسانه‌ای و دلایل عقلی و همچنین مذاکرات سیاسی که مقامات ایران و لبنان با معمر قذافی رهبر لیبی داشته‌اند این موضوع قطعیت پیدا کرده است که امام در حال حاضر قطعاً در قید حیات هستند. در حیات بودن امام مسئله‌ای است که سال‌ها به این امر اعتقاد داشته‌ایم اما استدلال‌های ما و مستندات ما زمانی که بررسی شد منجر به این شد که افرادی که نسبت به زنده بودن امام اعتقادی نداشته نیز نسبت به این مسئله حساس شدن و به آن معتقد شدند.
این در حالی است که امروز کسی در حیات امام موسی صدر شکی ندارد، چرا که مستنداتی که در دادگاه‌های لبنانی و ایتالیایی و مذاکراتی که مقامات ایرانی در پی آن انجام دادند به طور صددرصد نشان دهنده این است که ایشان در سفر رسمی به لیبی ربوده شده‌اند و تمام شواهد موید این نکته است که امام موسی صدر به دیدار معمر قذافی رفته بودند و در سفر رسمی سیاسی و دیپلماتیک در کشور لیبی ربوده شده‌اند در این صورت تمامی شواهد حاکی از آن است که مسئولیت ربوده شدن امام موسی صدر با دولت لیبی است. مهندس فیروزان در رابطه با دیدار هیأت دیپلماتیکی که به ایران سفر کرده‌اند و دیدارهای با برخی از مقامات کشورمان داشته‌اند نیز گفت: اگر هیأتی از جنبش امل پس از ۳۲ سال از ربوده شدن امام موسی صدر به ایران سفر کرده است و با برخی مقامات ایرانی دیدار و گفت‌وگوهایی داشته است به این دلیل است حیات امام موسی صدر و ربوده شدن ایشان در لیبی از زمان تاکنون قطعیت پیدا کرده است و همه این موارد طی گزارش مستندی به مقامات ایرانی داده شد که آن‌ها هم در وضعیت امام پس از ۳۲ سال از ربوده شدنشان قرار بگیرند.
پس از آنکه از بازگشت امام موسی صدر و همراهانش از لیبی خبری نشد و ارتباطات با آن نیز می‌سر نشد، مجلس اعلای شیعیان لبنان از کاردار لیبی در لبنان در تاریخ ۶ سپتامبر ۱۹۷۸ خواست تا در این زمینه اطلاعاتی ارائه کند؛ اما وی از پاسخگویی طفره رفت. چهار روز بعد، مجلس موضوع را با «سلیم الحص» نخست وزیر دولت لبنان در میان گذاشت. وی فورا کاردار لیبی را در تاریخ ۱۰ سپتامبر فرا خوانده و خواستار جواب رسمی و فوری شد. ظهر روز بعد کاردار لیبی پاسخ داد که امام خروج امام موسی صدر از این کشور را رد می‌کرد. پس از آنکه خبرگزاری‌های جهان خبر ناپدید شدن امام موسی صدر را منتشر کردند. بلافاصله در ۱۳ سپتامبر ۱۹۷۸ دادستانی کل ایتالیا در رم فعالیت و تحقیقات خود را آغاز کرد و دستگاه‌های امنیتی و اطلاعاتی مختلفی برای روشن شدن این مسئله ایفای وظیفه کردند. تحقیقات بسیار پر دامنه و با دقت انجام شده و به طور جدی مرز‌ها مورد بررسی قرار گرفت.
این تحقیقات پس از دو هفته به این نتایج قطعی منتهی شد:
۱- برخی از مسافران پرواز آلیتالیا گفتند که مدتی طولانی در فرودگاه طرابلس در انتظار ورود هواپیما بودند اما در جمع خود هیچ کس را با خصوصیات ظاهری امام صدر و یا با لباس روحانی مشاهده نکردند.
۲- مهمانداران زن و مرد در پرواز هنگی ورود فردی را با ظاهر و اوصاف امام موسی صدر یا با هر نوع لباس روحانی نفی کردند.
۳- همه عوامل پلیس گذرنامه، وجود کسی با لباس روحانیت و با خصوصیات ظاهری امام موسی صدر را نفی کردند. مقامات امنیتی و قضایی ایتالیا تحقیقات دقیق خود را با حکم قاضی تحقیق رم در ۷ ژوئن ۱۹۷۹ مبنی بر قطعی بودن این نکته که امام صدر و همراهانش با پرواز آلیتالیا لیبی را ترک نکرده و با هیچ وسیله نقلیه دیگری به ایتالیا نیامده‌اند به پایان رساندند.
دولت ایتالیا رسما به دولت لبنان، مجلس اعلای شیعیان لبنان، دولت سوریه و دولت جمهوری اسلامی ایران ابلاغ کرد که امام صدر و دو همراه او هرگز به ایتالیا پا نگذاشته و از این کشور عبور نکرده‌اند. با توجه به این مواردی که مهندس فیروزان به آن اشاره کرد لازم به ذکر است که ۳۱ سال پیش در نهم شهریور ۱۳۵۷ امام موسی صدر در سفری رسمی به لیبی ربوده شد اما رابطه ایران و لیبی در سال ۱۳۵۰ به دنبال حمایت این کشور از ادعای امارات بر حاکمیت جزایر سه گانه ایرانی خلیج فارس به حال تعلیق در آمد با این وجود در ۱۹ بهمن ۱۳۵۷ معمر قذافی در پیامی به امام خمینی (ره)، پشتیبانی خود از انقلاب اسلامی در ایران را اعلام کرد و بعد از آن تلاش‌های مستمری از سوی مقامات آن کشور برای برقراری ارتباط با ایران در سطح عالیترین مقام صورت گرفت. اما امام خمینی (ره) این امر را موکول به روشن شدن سرنوشت امام موسی صدر کردند. دستگاه‌های قضایی دولت‌های لبنان و ایتالیا و همچنین تحقیقات انجام شده از سوی واتیکان، ادعای لیبی مبنی بر خروج امام صدر از آن کشور و ورد وی به رم را رسما تکذیب کرد.
مجموعه اطلاعات آشکار و پنهانی که طی دو دهه پیش بدست آمد، تماما دال بر آن است که امام موسی صدر هرگز خاک لیبی را ترک نکرده است. در این میان قرائن متعددی حکایت از آن دارد که امام موسی صدر همچنان در قید حیات بوده و چون برخی دیگر از علمای اسلامی، در حبس ابد به سر می‌برد. آخرین خبری که در ۱۳ اردیبهشت ۱۳۸۰ توسط سایت «جبهه نجات ملی لیبی» روی شبکه جهانی اینترنت منعکس شد، مدعی شد که امام موسی صدر در اواخر سال ۱۳۷۶ توسط برخی زندانیان زندان «ابوسلیم» شهر طرابلس مشاهده شد و اندکی پیش از ماه رمضان همان سال به مکانی دیگر انتقال یافت. اهمیتی که امام خمینی (ره) برای روشن شدن سرنوشت امام موسی صدر قائل می‌شدند، نیز بیانگر اهمیت این مسئله در روابط خارجی ایران است.
مسئله‌ای که از همان ابتدا دو نوع دیدگاه برای حل آن وجود داشت؛ برخی افراد خواستار پیگیری سرنوشت امام موسی صدر بودند و عده‌ای هم خواستار تعلیق این پیگیری و عدم اولویت دادن به آن در سیاست خارجی ایران، امام راحل همواره پیگیر مسئله ربودن امام موسی صدر بودند، به طوری که پس از پیروزی انقلاب اسلامی به رغم اصرار برخی مسئولان وقت بر اهمیت ارتباط با لیبی، از پذیرفتن قذافی خودداری کرده و گفته بودند «او هنوز مسئله آقا موسی را حل نکرده است، چگونه او را بپذیرم؟ در ۲۴ آبان ۱۳۵۸ ایران و لیبی در بیانیه‌ای توافق کردند که رابطه دو جانبه تجدید شود.
در قسمتی از این بیانیه آمده است: «دو طرف تصمیم گرفتند کمیته‌ای مشترک به منظور تحقیق درباره چگونگی ناپدید شدن امام موسی صدر که غیبت وی هر دو کشور و مسلمانان جهان را ناراحت ساخته نامه‌هایی خطاب به یاسرعرفات رهبر فلسطینیان، حافظ اسد رئیس جمهور سوریه و تماس با اکثر رهبران و مراجع دینی ایران و خاورمیانه از آنان خواست تا همگی از لیبی خواستار ارائه پاسخی روشن به این حادثه شوند، پیگیری‌های امام خمینی (ره) در خصوص امام موسی صدر به این نامه‌ها ختم نشد زیرا وی بعد از هجرت به پاریس در دیدار با سفیر لیبی در فرانسه قاطعانه خواستار پاسخ روشن دولت لیبی در خصوص امام صدر شد. حتی امام خمینی (ره) بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و در پاسخ به درخواست معمر قذافی برای سفر به ایران گفت که می‌تواند به ایران سفر کند، اما باید به همراه امام صدر بیاید.
امام خمینی (ره) تا آخرین روزهای عمر خویش پیگیر سرنوشت امام موسی صدر شدند. مقام معظم رهبری در سال ۱۳۷۶ در پیامی در این باره فرمودند: «یقینا محروم شدن صحنه لبنان از حضور چنین عنصر ممتاز و ارزشمندی یک خسارت بزرگ بوده و هست که متاسفانه عکس‌العمل مناسب خود را از سوی مدعیان طرفداری از حقوق بشر دریافت نکرد. امیدواریم بی‌خبری‌ها در این قضیه با همت صاحبان و مسئولان پایان یابد.» ایشان در دیدار با خانواده امام صدر نیز فرمودند: «این وظیفه جمهوری اسلامی است که با جدیت مسئله را پیگیری کند. در این سال‌ها غفلت شده و باید جبران کنیم.»
در همان سال کمیته‌ای زیر نظر رئیس جمهور برای پیگیری مسئله تشکیل شد. این کمیته مجموعا ۹ بار با مقامات لیبیایی دیدار کرد. مذاکرات صریح و جدی بود اما دست اندرکاران این پرونده در لیبی غیر مسئولانه و با تعلل فراوان و غیر متعهد به تعهداتشان رفتار کردند. با وجود اینکه پس از سال‌ها «سیف الاسلام قذافی» در دیدار با مقامات ایرانی اعتراف کرد که امام موسی صدر و دو همراهش به سبب شرایطی که آن زمان در لیبی حکم فرما بوده، ربوده شده‌اند و حتی خود قذافی نیز در سخنرانی سال ۲۰۰۲ به این مطلب اشاره کرد، اما آنان تلاش می‌کردند شخص قذافی را مبرا سازند و مسئولت را به دوش برخی از افراد خودسر یا غیر لیبیایی افکندند، حتی تلاش کردند که با پرداخت پول قضیه را فیصله دهند! بالاخره اینکه در پی تعلل و عدم مسئولیت مقامات لیبی، خانواده امام موسی صدر در نامه‌ای به راز راه‌ةای دیگری چون راه‌حل قضایی ادامه داد.
در دولت‌های پس از انقلاب تلاش‌هایی برای تعیین سرنوشت امام که من می‌توانم بگویم او را بزرگ کرده‌ام، او را به منزله یک اولاد عزیز است برای من و من امیدوارم که ان شاءالله ایشان به سلامت برگردند به محل خودشان و بسیار مورد تأسف است که ما او را در بین خودمان نداریم. امیدوارم که روزی با آقای امام موسی صدر در قدس با هم نماز بخوانیم.» با شروع جنگ تحمیلی قضیه امام موسی صدر پیگیری نشد، اما در دیدار حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای رئیس جمهور وقت با قذافی، روشن شدن سرنوشت امام موسی صدر جو مذاکرات را تلخ کرد. با روی کار آمدن دولت اصلاحات اگر چه بین سید محمد خاتمی «رئیس جمهور وقت و امام موسی صدر یک نسبت فامیلی نیز وجود داشت تلاش‌های وی به نتیجه‌ای نینجامید که سید حسن نصرالله نیز به آن اشاره کرده بود. هنگامی که ایران میزبان برگزاری کنفرانس سران کشورهای اسلامی در تهران بود، خاتمی از سرهنگ قذافی برای شرکت در این اجلاس دعوت به عمل نیاورد.
در همان سال‌ها وی دستور تشکیل کمیته ویژه‌ای برای تحقیق و تفحص درباره سرنوشت اما موسی صدر صادر کرد ولی تاکنون این کمیته نیز به جز برگزاری چند جلسه دیدار با قذافی و فرزندش کار موثری در این خصوص انجام نداد. طی تمام این سال‌ها دولت لیبی مقابل پیگیری‌های ایران و لبنان برای تعیین سرنوشت امام صدر تنها به ابراز تناقضاتی اکتفا کرد و در حالی که بسیاری عقیده دارند امام موسی صدر در زندان‌های لیبی به سر می‌برد، همچنان لیبی حاضر نیست پاسخ روشنی در قبال دست داشتن در ناپدید شدن و انتقال امام صدر به اسرائیل بدهد. با تشکیل هفتمین دوره مجلس شورای اسلامی، خانواده امام موسی صدر شکایتی به کمیسیون اصل ۹۰ ارائه داد. زیر نظر این کمیسیون کمیته‌ای مرکب از ۱۱ نماینده مجلس به ریاست مرحوم «محمدرضا فاکر» مسئول پیگیری مسئله ربوده شدن امام صدر شدند.
در سال ۱۳۸۳ بیش از ۱۵۰ نماینده در حرکت تاریخی نامه‌ای را مبنی بر حمایت ضرورت پیگیری قضیه امام صدر امضا کردند که از تریبون علنی مجلس قرائت شد. نمایندگان مجلس برای اولین بار ربودن امام موسی صدر را «اقدام علیه امنیت ملی ایران» خوانده و آن را جنایتی علیه بشریت نامیدند. راهکارهای کمیته پیگیری سرنوشت امام موسی صدرمجلس برای پیگیری قضیه امام صدر مجلس شورای اسلامی افزون بر گزارش مفصلی که در خصوص پرونده پیگیری امام موسی صدر ارائه داد راهکارهایی را نیز در ۱۱ بند برای پیگیری هدفمند و موثر قضیه امام صدر با رویکرد حل قضیه ارائه داده است که به شرح زیر است:
۱- این آدمربایی اقدامی علیه امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران است و باید قوانین و مقررات و طرح‌هایی متناسب با موضوع امنیت ملی در راستای پیگیری قضیه تدوین شود.
۲- اقدام برای پیگیری قضایی در دادگاه‌های بین‌المللی و مراجع قضایی جهانی
۳- ارائه شکایت و تقاضای رسیدگی به پیگیری پرونده امام موسی صدر در کشورهایی که قانون بررسی‌های دعوای ضد تروریست و آدمربایی دارند.
۴- حمایت همه جانبه از اقدام قضایی جاری در لبنان.