نشست رونمایی از «گفتارهای تفسیری» امام موسی صدر در حالی برگزار شد كه مؤسسه تحقیقاتی امام موسی صدر و خانواده‌ی او از رسانه‌ها خواستند در گزینش اخبار خود مبنی بر شهادت و یا حیات امام موسی صدر دقت بیش‌تری داشته باشند.
به گزارش «شیعه نیوز» به نقل از ایسنا ، نشست رونمایی از «گفتارهای تفسیری» امام موسی صدر كه در قالب دو كتاب با عنوان‌های «برای زندگی» و «حدیث سحرگاهان» منتشر شده‌اند، عصر روز گذشته (سه‌شنبه، ششم دی) با حضور خانواده امام موسی صدر و سخنرانی احمد مسجدجامعی؛ عضو شورای اسلامی شهر تهران، مهدی فرخیان؛ مترجم آثار امام موسی صدر و دكتر صادق طباطبایی؛ خواهرزاده‌ی امام موصی صدر در محل مؤسسه تحقیقاتی امام موسی صدر برگزار شد.
این نشست با خواندن نامه‌ای از امام موسی صدر با عنوان «سفارش ماندگار» آغاز شد و در ادامه، مهدی فرخیان به نمایندگی از دو مترجم دیگر آثار امام موسی صدر، علیرضا محمودی و مهدی موسی‌نژاد، سخن گفت.
فرخیان اظهار كرد: به طور كلی، تصویری كه از امام موسی صدر در ذهن خود داریم، این است كه امام موسی صدر هیچ‌گاه نمی‌خواسته است یك تفسیر كلاسیك از قرآن را به رشته‌ی تحریر درآورد؛ بلكه این دو كتاب مجموعه گفتارهای ایشان است.
او درباره دو كتاب «برای زندگی» و «حدیث سحرگاهان» ادامه داد: جلد اول این كتاب‌ها با عنوان «برای زندگی» دربردارنده سوره‌های قصار قرآن است. این تفسیرها در درس‌گفتارهای هفتگی ایشان برای كادر جنبش «امل» ارائه شده است. جلد دوم از این مجموعه نیز گفتارهای تفسیری‌ای است كه امام موسی صدر در سحرگاهان ماه مبارك رمضان در رادیو لبنان به مدت كوتاه ۱۰ دقیقه در طول چهار یا پنج سال بیان كرده‌اند.
این مترجم درباره كتاب «حدیث سحرگاهان» بیان كرد: این جلد شامل دو بخش است: نخست، تفسیر آیات برگزیده از سوره‌های بلند قرآن كریم كه تلاش شده است حتی‌الامكان به صورت موضوعی تقسیم‌بندی شود و دوم، تفسیر برخی از سوره‌های قصار قرآن كریم است. این كتاب ترجمه كتاب «احادیث السحر» است كه در سال ۱۹۹۹ میلادی در بیروت منتشر شده و افزون بر مطالب آن كتاب، حدود ۲۰ بخش از متون نویافته در این كتاب گنجانده شده است.
فرخیان با اشاره به این‌كه این سخنرانی‌ها در آخرین سال‌های حضور امام موسی صدر در لبنان ارائه شده است، گفت: این آثار به نوعی عصاره‌ی اندیشه و فكر ایشان در زمینه‌های مختلف و انعكاس خلاصه معرفت وجودی امام صدر است.
او افزود: تفاسیری كه در جلد اول یعنی در كتاب «برای زندگی» ارائه شده، عمیق‌تر است و به جزییات بیش‌تری بها داده شده است؛ ولی كتاب «حدیث سحرگاهان» خیلی كوتاه و فشرده برای مخاطبان گفته شده است. علاوه بر آن، عمومی‌تر و قابل فهم‌تر است.
این مترجم با اشاره به كتاب «برای زندگی» تصریح كرد: اگرچه حجم این مجموعه اندك است؛ اما حاوی نكات مثبت و آموزنده بسیاری است. اكنون به چند نمونه از این نكات اشاره‌ی كوتاهی می‌كنم. البته به منابعی است كه امام موسی صدر از آن‌ها بهره برده است، می‌پردازم كه می‌توان به «تفسیر المیزان» علامه طباطبایی اشاره كرد. می‌توان با تسامح عنوان كرد كه تفاسیر امام موسی صدر تا حدودی از «تفسیرالمیزان» علامه طباطبایی متأثرند؛ چرا كه برای تفسیر برخی از آیه‌ها، از آیات دیگر قرآن كمك گرفته است. تفسیر محمد عبده نیز یكی دیگر از منابع خیلی مهم است كه ایشان در روش تفسیری‌اش از آن بهره برده است. همچنین تفسیر طنطاوی از دیگر منابعی است كه باید به آن اشاره كرد.
مهدی فرخیان سپس درباره نحوه تفاسیر امام موسی صدر این‌گونه اظهار كرد: ابتدا ایشان با تمسك به منابعی كه در اختیار دارند، درباره‌ی شأن نزول آن آیات سخن می‌گوید. سپس خیلی اندك واژه‌های مهم را ترجمه و تجزیه می‌كند و بعد دیدگاه‌های تفسیری مهم را بیان می‌كند و در پایان، آن دیدگاه‌ها را نقد می‌كند و دیدگاه خویش را شرح می‌دهد.
این مترجم همچنین درباره ابعاد اخلاقی این مجموعه‌ها بیان كرد: اخلاق و انصاف نقد امام موسی صدر برای ما بسیار آموزنده و ارزشمند است. ایشان در نقدهای‌شان از سه تعبیر استفاده می‌كند كه برای شما بازگو می‌كنم؛ نخست آن‌كه هنگامی كه یك مطلب را برای مخاطبانش شرح می‌دهد، در پایان می‌گوید: «من به همه‌ی جنبه‌های مطلب احاطه ندارم» یا این‌كه خیلی از مواقع شاهدیم كه اظهار می‌كند: «آن‌چه من گفتم، نظر من بوده است و همه‌ی مطلب نیست » و در جاهای مختلف نیز یادآور می‌شود «من تا امروز این را فهمیده‌ام، شما بروید و مطالعه كنید و مطالب جدید را بیابید». حتا ایشان در جایی به صراحت می‌گوید: «تا امروز بر این عقیده بوده‌ام كه آن‌چه را گفته‌ام، عقیده‌ی من است؛ اما وقتی به تفسیر محمد عبده رجوع كردم، متوجه شدم كه نه، قبل از من، محمد عبده این موضوع را بیان كرده است.»
او با بیان این‌كه نوآوری‌های نوینی در شیوه تفسیری امام صدر موجود است و ایشان دیدگاه‌های جدیدی را در ارائه مفاهیم دینی بیان كرده است، خاطرنشان كرد: به نظرم می‌توان به تعریف ایمان و بحث شب قدر اشاره كرد كه ایشان چگونه مبانی و دیدگاه‌های جدیدی را درباره این دو موضوع بیان كرده‌اند. جدای از مبانی كه ناظر بر مبانی تفسیرشناسی و قرآن‌شناسی است، یك‌سری مبانی دیگر نیز وجود دارد كه این مبانی مهم از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردارند.
فرخیان در ادامه درباره سه مبنای مهم تفكراتی امام موسی صدر افزود: اولی، انسان‌شناسی از دیدگاه امام موسی صدر است كه در این تفاسیر به چشم می‌خورد، سپس مسأله دیگر، نوع جهان‌بینی و جهان‌شناسی ایشان است و آخرین و مهم‌ترین مبنا، نگاه به دین است كه باز هم نگاه متفاوت، علمی و كاربردی در دین دارد كه نگاه بدیع و نواندیشانه‌ای است و می‌توانیم با مطالعه‌ی اندیشه‌های امام موسی صدر با آن‌ها بیش‌تر آشنا شویم و بهره جوییم.
این مترجم در ادامه‌ی نشست به یكی از جمله‌های قصار امام موسی صدر مبنی بر نوع كاركرد دین در جهان امروز اشاره كرد و گفت: امام موسی صدر می‌گوید: «دین پیش از آن‌كه وسیله و توشه‌ای برای آخرت باشد، مهم‌ترین وسیله برای زندگی كردن است». از نظر بنده، این جمله نه تنها یكی از كلیدواژه‌های مهم فهم اندیشه‌ی امام موسی صدر به شمار می‌رود؛ بلكه تمام فعالیت‌های بیست‌ساله امام و تمام فعالیت‌های ایشان اعم از فعالیت‌های چندبعدی سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و دینی، در این یك جمله خلاصه می‌شود.
فرخیان تأكید كرد: تفسیر امام موسی صدر از جمله كتاب‌هایی است كه می‌توانیم آن را به مراتب بخوانیم و در زندگی به كار ببریم؛ چرا كه ایشان همواره تلاش می‌كند از مفاهیم دینی و اعتقادی، معنای كاربردی و تربیتی استخراج كند. این خیلی نكته‌ی مهمی است؛ چرا كه هنگامی كه از دین‌داری و اصول دین سخن می‌گوید، علاوه بر این‌كه به این موارد اشاره می‌كند، معنی كاربردی و تربیتی را نیز از آیات استخراج می‌كند. به طور مثال، می‌توان به سوگند‌هایی اشاره كرد كه در قرآن به ماه و ستارگان و دیگر مجموعه‌های این جهان قسم خورده شده است. ایشان معتقدند كه این سوگندها به این منظور است كه تقدس محیط پیرامون‌مان را بازگو كند و جنس آن با سوگند‌هایی كه ما در زندگی روزمره‌مان می‌خوریم، تفاوت دارد. ایشان علاوه بر این تلاش‌ها، به دنبال این است تا دین را از خرافه‌های آن و چیزهایی كه جدای از دین است، پیراسته كند.
مترجم آثار امام موسی صدر در پایان سخنانش تصریح كرد: امام موسی صدر علاوه بر بهره‌گیری از تمامی منابع عرفانی و فلسفی، از منبع دیگری نیز بهره می‌گرفتند و آن هم استفاده از تجربیات علمی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی است. این نكته نیز از اهمیت زیادی برخوردار است كه بدانیم ایشان به درجه اجتهاد نائل آمده بوده؛ از این‌رو مطالعه تفسیرهای ایشان از اهمیت بسیاری سرشار است. همچنین می‌توان این‌گونه اظهار كرد كه مجموعه اقدامات ایشان و دیدگاه‌هایش برخاسته از نگرش و فهم ایشان از اسلام است.
به گزارش ایسنا، در بخش دیگر این نشست، احمد مسجدجامعی – عضو شورای اسلامی شهر تهران – با اشاره به فعالیت‌های خاندان صدر، گفت: هر كدام از اعضای این خاندان از ظرفیت‌های جداگانه‌ای برخوردارند كه اگر بخواهیم فعالیت‌های هر یك از اعضای این خاندان را شرح دهیم، نیازمند آن است كه نشست‌های جداگانه‌ای را به آن‌ها اختصاص داد.
مسجدجامعی با بیان شرایط سال‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۵ ایران كه بعد از سقوط حكومت پهلوی اول بوده است، عنوان كرد: در شرایطی كه پرسش‌های متعددی از سوی مردم مطرح می‌شد و با وجود گروه‌ها، احزاب و طرز تفكرهای متفاوت روبه‌رو بودیم، نیازمند آن بودیم كه علاوه بر مطالعات زیاد و كسب اطلاعات بسیار، سعه صدر و حوصله داشته باشیم و نسلی كه در این دوران قدم به عرصه گذاشتند، نیازمند چنین توانایی‌هایی بودند. البته در چنین شرایطی بودند افرادی كه تاب ماندن نداشتند و نمی‌توانستند تحمل كنند و از ادامه راه خود بازماندند؛ اما افرادی چون شهید بهشتی، امام موسی صدر، آیت‌الله طالقانی و شهید مطهری نیز با كسب دانش حوزوی و دانشگاهی به راه خود ادامه دادند.
او در ادامه یادآور شد: اگر دقت كنیم، ویژگی‌های این گروه صرفا این نبوده كه بر مباحث دینی تسلط داشته باشند؛ بلكه در كنار آن به گونه‌ای سخن گفته‌اند كه برای نسل امروز و آن روز پذیرفته شده است. به طور مثال، شهید مطهری در آن دوران، علاوه بر نگارش «روش رئالیسم»، از سوی دیگر برای سطوح مختلف جامعه نیز «داستان راستان» را نوشته‌اند.
این عضو شورای شهر تهران خاطرنشان كرد: امام موسی صدر محصول چنین فضا و شرایطی هستند و هیچ‌گاه در خلأ فرهنگی و اعتقادی، محصولی با این كیفیت و سطح دانش نمی‌تواند به وجود آید.
مسجدجامعی گفت: نكته‌ی دیگری كه در رابطه با امام موسی صدر می‌توان به آن اشاره كرد، این است كه موفق شدند تفكرات و اندیشه‌های خویش را به نحو‌ی ارائه دهند كه به حوزه‌ی اجرا درآید. امام صدر توانسته است در شرایط و موقعیتی قرار گیرد كه فعالیت‌های خود را در یك چارچوب قاعده‌مند پایه‌ریزی كند. این در حالی است كه انسان‌های مهمی نیز هم‌زمان با ایشان بوده‌اند كه در حوزه‌ی نظریه‌پردازی، اندیشه‌ورزی و فهم شرایط روز فعالیت می‌كردند؛ اما هیچ‌یك نتوانستند در حوزه‌های محدود، تأثیرگذاری امام موسی صدر را داشته باشند.
او در ادامه درباره‌ی كتاب «تفسیرهای گفتاری» امام موسی صدر عنوان كرد: برخلاف سایر تفاسیر، بحث گفتاری نیست و ویژگی دیگر آن این است كه تعاملی است و امام موسی صدر با بهره‌گیری از یك ادبیات جهانی توانسته است در هر گروه و حزبی با هر دیدگاهی در لبنان تأثیرگذار باشد.
مسجدجامعی تصریح كرد: نكته‌ی مهم این است كه ایشان هرگز در ارائه مطالب خود نمی‌خواهد عقایدش را بر آیین دیگری تحمیل كند؛ بلكه می‌خواهد مطالب خویش را از قرآن استنباط كند.
او در انتهای سخنانش چند پیشنهاد را در رابطه با كتاب‌های مورد بحث نشست ارائه كرد و گفت: این كتاب‌ها به یك مقدمه‌ی مفصل‌تر نیاز دارند؛ چرا كه امام موسی صدر نخستین فردی است كه تفسیر قرآن را این‌گونه از طریق رادیو عرضه می‌كند. همچنین اگر نسخه‌ای از سخنرانی‌ها به كتاب ضمیمه شود، بهتر است؛ چرا كه می‌توان از نحوه‌ی خطابه‌ی ایشان استفاده كرد. البته این كتاب‌ها در جاهایی نیز نیازمند یك‌سری پاورقی هستند.
در بخش پایانی این نشست، دكتر صادق طباطبایی نیز درباره حیات و یا شهادت امام موسی صدر گفت: واقعیت این است كه تا این لحظه اخبار موثق و قابل اعتنایی دال بر شهادت و حیات امام صدر وجود ندارد و به هیچ وجه نمی‌توان با قاطعیت اظهار كرد كه امام موسی صدر به شهادت رسیده‌اند.
او خاطرنشان كرد: اگر بخواهیم به گفته‌ها و یا شنیده‌هایی كه دال بر شهادت و یا حیات امام موسی صدر وجود دارد، اعتنا كنیم، باید بگوییم گفته‌هایی كه مبنی بر حیات امام موسی صدر است، بیش‌تر از گفته‌هایی است كه مبنی بر شهادت ایشان است.
خواهرزاده امام موسی صدر با ابراز تأسف، افزود: امیدوار بودیم كه بعد از سرنگونی معمر قذافی، شرایط امام موسی صدر روشن شود؛ اما متأسفانه این‌گونه نشد و تاكنون نیز خانواده و مؤسسه پی‌گیر وضعیت امام هستند. همچنین باید گفت كه در حال حاضر نیز زندان‌های ناشناخته در لیبی شناسایی می‌شود كه هیچ‌یك از مقامات لیبیایی از آن‌ها اطلاعی نداشته‌اند.
او در پایان تأكید كرد: خانواده و مؤسسه امام موسی صدر از رسانه‌ها و نشریات تقاضا دارند در گزینش اخبار خود مبنی بر شهادت و یا حیات امام موسی صدر دقت كنند و قبل از انتشار چنین اخباری، با خانواده امام موسی صدر یا مؤسسه ارتباط بگیرند؛ چرا كه آن‌ها اطلاع‌شان از وضعیت امام موسی صدر عمیق‌تر و از صحت بیش‌تری برخوردار است.
این نشست با امضا كردن تصویر بزرگ جلد كتاب «حدیث سحرگاهان» به دست حورا صدر؛ دختر امام موسی صدر، علی صدر؛ برادر امام موسی صدر، سه مترجم آثار او، صادق طباطبایی و احمد مسجدجامعی، به كار خود پایان داد.