سقوط طرابلس و پایان چهل سال حکومت معمر قذافی در لیبی نور امید به دل
منتظرانی تاباند که از شهریور ۱۳۵۷ چشم به راه بازگشت رهبر شیعیان لبنان
هستند؛ خانواده و علاقه‌مندان امام موسی صدر با استناد به اخبار و
نشانه‌هایی دال بر زنده بودن ایشان، در انتظار اطلاعاتی تازه از سرزمین
بادیه‌نشینان انقلابی هستند و مسوولان ایرانی و لبنانی از شورای انقلابی
لیبی خواسته‌اند تا هر چه زود‌تر سرنوشت امام موسی صدر را پیگیری کنند.
گزارش تاریخ ایرانی از نشست «شرح صدر» در فرهنگسرای رسانه
تاریخ ایرانی- سمیه متقی: سقوط طرابلس و پایان چهل سال حکومت معمر قذافی در لیبی نور امید به دل منتظرانی تاباند که از شهریور ۱۳۵۷ چشم به راه بازگشت رهبر شیعیان لبنان هستند؛ خانواده و علاقه‌مندان امام موسی صدر با استناد به اخبار و نشانه‌هایی دال بر زنده بودن ایشان، در انتظار اطلاعاتی تازه از سرزمین بادیه‌نشینان انقلابی هستند و مسوولان ایرانی و لبنانی از شورای انقلابی لیبی خواسته‌اند تا هر چه زود‌تر سرنوشت امام موسی صدر را پیگیری کنند.
فرهنگسرای رسانه به همین مناسبت نشستی با عنوان «شرح صدر» با حضور سعید ابوطالب، رئیس کمیته پیگیری وضعیت امام موسی صدر در مجلس هفتم و صادق طباطبایی، خواهرزاده امام موسی صدر در محل همایش‌های این موسسه برگزار کرد. در این مراسم سیده حورا صدر، فرزند امام موسی صدر و حاج ابویاسر، یکی از مبارزین برجسته لبنانی نیز به عنوان مه‌مان حضور داشتند و علی جعفرآبادی اجرای برنامه را برعهده داشت.
پس از قرائت قرآن مجید، سرود ملی و پخش فیلمی درباره امام موسی صدر به کارگردانی آقایان محمودیان و حسینی، این مراسم با پرسش مجری برنامه درباره شخصیت امام صدر از صادق طباطبایی آغاز شد.
امام صدر، آینده‌نگر، آینده‌اندیش
صادق طباطبایی با بیان اینکه معرفی شخصیت امام موسی صدر در مدت زمان کوتاه بسیار دشوار است و نیاز به صرف زمان بیشتر و تعدد جلسات دارد، اظهارات خود را با معرفی کتاب نیل پستمن که خود او ترجمه کرده، آغاز کرد و گفت: «در این کتاب نویسنده از اصطلاحی خودساخته به نام تکنوپلی استفاده می‌کند که معرف انحصارگری تکنولوژی است، ترکیبی از تکنولوژی و منوپلی، و این بیانگر جنگ نابرابر تکنیک با فرهنگ و معنویت بشری است.»
به گزارش تاریخ ایرانی، او با اشاره به اینکه در کتاب پستمن سه دوره معرفی می‌شود، افزود: «ما در دوره سوم هستیم که فرهنگ انسانی اسیر است و این اسارت غیرقابل انکار. این واقعیت وقتی به عرصه فرهنگی-اعتقادی وارد می‌شود گریزناپذیر است و بشر باید به دنبال راه نجات باشد که البته در این شرایط افرادی مانند امام صدر به راه حل آن دست یافتند.»
خواهرزاده امام موسی صدر به بیان راه حل پستمن پرداخت و گفت: «راه حلی که پستمن برای مبارزه با عصر سوم، امروز بیان می‌کند و مبتنی است بر هشیاری و بیداری فرهنگی جوامع و توسل به کتب مقدس نازل شده، امام صدر در ۴۰ سال پیش و در رابطه با آنچه مقام معظم رهبری شبیخون فرهنگی نامیده، مطرح کرده است.»
طباطبایی با تطبیق شخصیت امام در چهل سال گذشته با آرمان پستمن در کتابش اظهار داشت: «امام موسی صدر معتقد است مسلمان و غیرمسلمان یکی است و اصل کرامت انسان است؛ او برخلاف بسیاری از فقهای سنتی معتقد بود روحانی باید به سمت مردم رود نه آنکه در گوشه‌ای بنشیند و به انتظار مردم باشد و در آرا و رفتار امام صدر تمام این مشکلات عصر تکنوپلی مطرح و نه در حد تئوری بلکه به صورت عملی حل شده است.»
او با بیان اینکه امام صدر به گفته افرادی چون موسوی اردبیلی بالا‌تر و جلو‌تر از زمانش بوده است، گفت: «امروز در حالی از برابری دیه زن و مرد صحبت می‌شود که ۵۰ سال پیش امام موسی صدر از آن سخن گفته و معتقد بود که نه تنها برابر بلکه حتی دیه غیرمسلمانان نیز یکسان است.»
وی در ادامه با بیان شیوه مدیریتی امام صدر تاکید کرد: «امام صدر بر خلاف بسیاری از مدیران که پس از پایان کارشان عمل به طرح‌ها و ایده‌هاشان نیز به پایان می‌رسد، طرح‌هایش طی این ۳۳ سال روز به روز گسترده و موفق‌تر شده است.»
وی همچنین با ذکر خاطره‌ای از امام خمینی که در جواب موحدی ابطحی درباره فرد مناسب برای حکومت در ایران، به بیان شیوه رفتار حکومتی موسی صدر می‌پردازد، گفت: «امام صدر با مخالفین چنان رفتار می‌کرد که خوشرویی‌اش موجب شرمساری آنان می‌شد و هیچ محدودیتی اعتقادی در حضور افراد در حکومت قائل نبود.»
صادق طباطبایی در پایان این بخش از سخنانش یادآور شد: «امام صدر دین را در خدمت انسان می‌دانست نه اینکه انسان را در خدمت دین؛ و این حضور دین باید موجب بهره‌مندی در این جهان شود نه تنها برای آخرت فرد باشد. امام صدر معتقد بود زندگی سراسر ذلت عاقبت همراه با خسرانی خواهد داشت. امروز در زمانی که بیشترین نیاز به امام موسی صدر احساس می‌شود آن را از ما گرفته‌اند، نیاز به وجود چنین شخصیتی برای نجات جامعه خودمان و جوانان گریزان از دین، روحانیت و شناخت فرهنگ خودی یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است.»
کوتاهی در پیگیری پرونده
سعید ابوطالب نیز در این مراسم، با انتقاد از نحوه معرفی شخصیت امام صدر در محافل گوناگون و محدود ساختن این شخصیت در حوزه فرهنگ اظهار داشت: «شخصیت امام صدر محدود به بخش فرهنگی و تاسیس موسسه برای کودکان یتیم نیست. امام صدر در بخش سیاسی هم بسیار مؤثر بوده است. من در دوران حضورم در لبنان برای ساخت مستندی درباره تغییرات ساختار سیاسی این کشور به وضوح تغییر جایگاه شیعیان را پس از حضور ایشان دیده‌ام و در گفت‌وگو‌هایم از مخالفین مقاومت در لبنان گرفته تا اندیشمندان این مقاومت همه بر این امر اذعان دارند.»
او در ادامه با تاکید بر اینکه امام صدر بر اساس رفتار و عقایدش خواهان دموکراسی واقعی بوده است، گفت: «امام صدر خواهان آن بود که برخلاف آنچه به وجود آمده، در لبنان مردم درباره حکومتشان و در جریان انتخابات تصمیم بگیرند. چیزی که الان شیعیان به دنبال آن هستند.»
وی با تاکید بر سخن مطهری که امام صدر ۵۰ سال جلو‌تر از خود را می‌دید، بیان کرد: «امام صدر معتقد بود باید حرکت المحرومین تشکیل داد نه شیعی و نه سنی. ایشان همواره بیان می‌کردند من همان اندازه از تشکیل سپاه شیعیان متنفرم که از تشکیل سپاه مارونی بیزارم و برخلاف اینکه بسیاری این سخنان را در هنگامی می‌دانند که فرد در اقلیت است، باید بگویم که امام صدر در آن زمان از محبوبیت بسیاری برخوردار بوده است.»
رئیس کمیته پیگیری وضعیت امام موسی صدر در مجلس هفتم در پاسخ به سووالی درباره نحوه پیگیری این پرونده تصریح کرد: «اکنون زمان مطرح کردن گلایه‌ها نیست زیرا یک طرف ماجرا لیبی بود که رضایت نداده و همکاری نمی‌کرد و تنها قصد معامله داشت، از سوی دیگر بعضی راه‌های نرفته وجود دارد که شاید در حال حاضر نیز آن راه‌ها را نشناسیم؛ اما دادگاه‌های بین‌المللی و محافل جهانی یکی از راه‌هایی است که می‌توانستیم بررسی کنیم.»
او در ادامه با اشاره به باز شدن دوباره پرونده امام موسی صدر گفت: «باز شدن مجدد پرونده پس از ۲۵ سال و طرح مجدد حضور امام صدر در ایتالیا و بلافاصله مصاحبه قذافی مبنی بر حضور امام در لیبی و گفتن این جمله که حالا که چنین است بیایید با هم بگردیم، خود نشان‌دهنده فضای این پیگیری است و اگر چنین باشد، این پذیرفتن خود نیز بسیار خطرناک است.»
او با ابراز تاسف نسبت به رسانه ملی که امام موسی صدر را رهبر شیعیان لبنان بیان می‌کند، در ادامه چنین افزود: «چنان در پیگیری پرونده کوتاهی شد که به جای ما لبنان در دادگاه بین‌المللی طرح شکایت کرد و قذافی حتی برای چانه‌زنی به سیدحسن نصرالله مراجعه می‌کند و نصرالله نیز آن را مساله‌ای ایرانی بیان می‌کند.»
وی با توجه به غیرقابل پیش‌بینی بودن شخصیت قذافی و زنده بودن امام موسی صدر بیان کرد: «ما در رابطه با شهید تندگویان این اشتباه را کردیم و به دلیل بی‌تجربگی با عواقب تلخ آن روبه‌رو شدیم. پس باید با احتیاط پیش برویم که هر جمله ما ممکن است موجب سوختن اطلاعات یا به خطر افتادن جان ایشان شود.»
او در پایان این بخش از سخنانش اظهار داشت: «متاسفانه پرونده قابل قبولی در رابطه با این مساله وجود ندارد و ما باید کار اطلاعاتی انجام می‌دادیم که بر اساس اسناد، صورت نگرفته است و باید در این زمینه افراد با انگیزه به درستی به وظایف خود بپردازند.»
در ادامه جلسه طباطبایی و ابوطالب به پرسش‌های حاضرین پاسخ دادند.
طباطبایی در پاسخ به این سوال که اگر امام موسی صدر زنده بود نسبت به مسایل کنونی، به ویژه درباره تحولات خاورمیانه چه برخوردی نشان می‌داد، اظهار داشت: «امام موسی صدر معتقد بود که هرگونه معامله با اسراییل حرام است اما درباره مسایل مربوط به خاورمیانه تردیدی ندارم که اگر وی را از صحنه سیاسی دور نکرده بودند امروز خاورمیانه چهره دیگری داشت و این مساله را می‌توانیم از مجموعه افکار و اندیشه‌ها و روش‌های وی برداشت کنیم.»
او درباره روابط امام صدر و امام خمینی نیز اظهار داشت: «کاری که امام موسی صدر انجام می‌دادند، مستقل از برنامه‌های امام خمینی (ره) بود، اگرچه از نظر مبانی فکری و اندیشه یکی بودند. دنیایی که امام موسی صدر با آن درگیر بود جدا از دنیایی بود که امام (ره) در نجف به منظور مسایل ایران با آن درگیر بودند. به هر حال آنچه مشاهده می‌شود بیشتر رابطه دو همکار و مبارز در دو میدان متفاوت بود.»
ابوطالب در پاسخ به یکی از حضار که درباره نتایج حاصل شده در پیگیری پرونده پرسیده بود، گفت: «زمان گلایه نیست چون ما تنها ۵۰ درصد قضیه را در اختیار داشته‌ایم و ۵۰ درصد دیگر بسته بود و تنها راهی که مطرح می‌کردند معامله بود؛ البته نمی‌گویم کوتاهی نشده که شده است و آن هم در رابطه با امکانات بین‌المللی بوده است. آن چنان دیر عمل کردیم که لبنان دو سال پیش شکایتی به دادگاه بین‌المللی لاهه فرستاد.»
او در ادامه یکی از علل عدم پیشرفت این پرونده را بده بستان برخی افراد از جمله جلال‌الدین فارسی و رفیق‌دوست دانست که به دلیل گرفتن کمک تسلیحاتی از لیبی در دوران جنگ نتوانستند کاری پیش ببرند.
البته این سوال توسط طباطبایی نیز پاسخ داده شد و او در سخنانش به رابطه شخصی برخی افراد اشاره کرد و گفت: «وقتی خود آقای جلود، نخست‌وزیر اسبق لیبی می‌گوید بروید و این سوال را از جلال‌الدین فارسی که نزدیک به قذافی است بپرسید پس این مساله چیزی فرا‌تر از رودربایستی است. ما در دوران دولت موقت رابطه‌ای با لیبی نداشتیم اما این افراد از هیچ کاری فروگذار نکردند و همواره این را بیان می‌کردند که مساله یک فرد از صلاح جامعه جداست.»
وی در ادامه به شرح ماوقع هیات پیگیری این مساله که خود ریاستش را برعهده داشت، پرداخت و گفت: «به دلیل مصاحبه‌ای که انجام دادیم بسیاری از این افراد به مخالفت با آن پرداختند و البته از سوی لیبی هم کمکی انجام نگرفته بود. در ایران هم، به عبارتی شبانه تحولاتی رخ داد که امام خمینی فرمودند من برای شما بیمناکم که با این سخن من استعفا دادم.»
خواهرزاده امام صدر با بیان این شرایط بیان کرد: «باید این افراد مورد بازخواست قرار بگیرند شاید اطلاعاتی وجود داشته باشد یا پاسخگوی این مخالفت خود باشند.»
طباطبایی در ادامه جلسه در پاسخ به این سوال که امام صدر با چه نوع حکومتی موافق است، اظهار داشت: «امام صدر مخالف شاهنشاهی و حکومت استبدادی بوده است. او پیرو سیدجمال‌الدین بود با این تفاوت که سیدجمال‌الدین به دنبال اصلاح سران و دولتمردان بود ولی امام صدر مخالف سیستم حاکم بود و به اصلاح جامعه و اقشار پایین می‌پرداخت.»
وی در پایان سخنانش به دیدگاه جهانی امام صدر اشاره کرد و گفت: «امام صدر جامعه جهانی را همانند حکومت لبنان می‌دانست که تمام گروه‌ها و اقوام با عقاید گوناگون در کنار هم زندگی می‌کنند و خود مبدع آن بوده است.»
در پایان جلسه افرادی به طرح سوال به صورت شفاهی پرداختند که البته به دلیل پایان وقت همایش و مراسم تقدیر از سیده‌حورا صدر، صادق طباطبایی، حاج ابویاسر و سعید ابوطالب پاسخگویی به آن در حاشیه این نشست انجام گرفت.