مهدی فیروزان گفت: انسان در دیدگاه امام موسی صدر «بما هو انسان» مقدس است؛ وی با تکیه بر تعاریف قرآنی اظهار می‌کند که کرامت انسان پیش از پذیرفتن هر دین،نژاد و یا زبانی قابل احترام است.
مهدی فیروزان، خواهرزاده و داماد امام موسی صدر و مدیر عامل شهر کتاب، در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآن ایران (ایکنا) با بیان اینکه امام موسی صدر با تکیه بر آیات قرآن، انسان را قبل از پذیرش هر دین، طبقه، زبان و نژادی، مقدس می‌شمارد، گفت: انسان در دیدگاه امام موسی صدر «بما هو انسان» مقدس است و وی با تکیه بر تعاریف قرآنی اظهار می‌کند که کرامت انسان پیش از پذیرفتن هر دین و یا زبانی قابل احترام است.
عضو هیئت مدیره مؤسسه امام موسی صدر افزود: امام صدر معتقد است که ادیان در خدمت انسان هستند و نه انسان در خدمت ادیان. اگر انسان را مرکزی‌ترین موجود آفرینش در دیدگاه امام موسی صدر بدانیم، طبیعتاً همه احکامی که این عالم شیعی درباره انسان صادر می‌کند، غیر از چیزی است که دیگران می‌بینند. به همین دلیل زمانی که اکثر حوزه‌های علمیه بر سر این موضوع بحث داشتند که اهل کتاب پاکند یا پاک نیستند؛ امام موسی صدر اعتقاد داشت که آنان پاکند؛ چراکه از دیدگاه قرآنی، انسان را قبل از انتخاب دین، پاک می‌دانست.
فیروزان توضیح داد: امام موسی صدر وقتی می‌گوید که ادیان در خدمت انسانند، پس حکم اقتصادی هم که برای همین انسان صادر می‌کند، در ابتدا خود انسان را مورد توجه قرار می‌دهد؛ در میان ارزش‌هایی که اقتصاد برای سرمایه، نیروی کار و ابزار کار تعیین می‌کند؛ امام صدر سهم بیشتر را به انسان می‌دهد، یعنی انسان را بیشترین ارزش می‌بیند و کمترین خسارت را برای وی قائل می‌شود. در دیدگاه اجتماعی نیز امام موسی صدر بر این اعتقاد است که انسان تا زمانی که به سطح قابل قبولی از معیشت نرسیده باشد؛ قابلیت پذیرش حقایق و عمل به آن را پیدا نمی‌کند، پس در ابتدا باید تلاش کنیم مشکلات اقتصادی انسان را به عنوان یک مصلح دینی حل کنیم.
خواهرزاده امام صدر در بخش دیگری از سخنانش تصریح کرد: به گفته امام صدر، اول باید شرایط اقتصادی را برای مسلمین فراهم کنیم و سپس متوقع باشیم که آنان احکام اسلامی و مناسک عمومی اسلام را به جای بیاورند. توجه کنید که دو نوع دیدگاه در این زمینه وجود دارد؛ دیدگاهی که می‌گوید انسان در هر شرایطی محکوم است به انجام همه مناسک دینی و چنین دیدگاهی در تاریخ همه ادیان وجود دارد. در طرف دیگر دیدگاه امام صدر است که می‌گوید، اولین اقدام و وظیفه وی در جامعه، بهبود وضعیت معیشتی مردم است و سپس کار دینی؛ یعنی اینکه امام موسی صدر توسعه معیشتی مردم را امری دینی می‌داند و نه فارغ از دین.
وی اضافه کرد: همین نگاه که «آیا تعریف از عمل دینی این است که مردم را تشویق به انجام عبادات کنیم یا تشویق به رسیدن به اهداف و غایت دین؟»، برای امام صدر بسیار مهم است، یعنی اینکه آیا باید از مردمی که در فقر به سر می‌برند، ابتدا متوقع باشیم که به نماز و روزه بپردازند و ما خودمان را از توسعه اجتماعی و معیشتی فارغ بدانیم یا اینکه همین توسعه معیشتی هم نوعی کار دینی محسوب می‌شود. در واقع، امام صدر بین اعمالی که ظاهراً به عنوان عمل دینی درنظر گرفته نمی‌شوند و یا اعمالی که مناسک دینی هستند، تفاوتی نمی‌بیند. وی عمل خیر و صالح را همه چیز‌هایی می‌داند که در راستای حفظ کرامت انسانی هستند.
عضو هیئت مدیره مؤسسه امام موسی صدر به ضرورت رشد انسان در ابعاد اجتماعی از دیدگاه امام موسی صدر نیز اشاره و عنوان کرد: سید صدر معتقد است برای پاسداشت کرامت انسان، باید هم معرفت دینی و هم وضعیت زندگی انسان رشد کند. به گفته وی، ما نمی‌توانیم رشد را در یک شاخه ببینیم و از شاخه‌های دیگر غافل شویم. در حقیقت، اقتصاد و وضعیت معیشتی مردم در اندیشه امام موسی صدر ابزاری است برای رسیدن به این رشد دینی. از منظر این روحانی شیعه، انسان یک موجود یکپارچه و متعادل است. یعنی نمی‌توان گفت که غریزه انسان به قدری رشد کند که بر عقلانیت سایه بیندازد یا برعکس، انسان به‌اندازه‌ای ریاضت بکشد که از زندگی دنیوی باز بماند. پس از دیدگاه امام صدر، اعتدال در رشد چه در شکل فردی و چه اجتماعی بسیار مهم و حیاتی است.
فیروزان ادامه داد: انسان مورد نظر امام موسی صدر صاحب کرامت است، پس وقتی وی می‌خواهد در مورد فعالیت‌های اجتماعی انسان نظر بدهد، می‌گوید که آزادی انسان مهم‌ترین بخش زندگیش است و به همین دلیل اعتقاد دارد که محدود کردن انسان یعنی بدگمانی به انسان و بدگمانی به انسان یعنی بدگمانی به خداوند. یعنی مبانی فکری ایشان وقتی وارد تعریف انسان‌شناسی می‌شود، تعاریف بسیار نوینی برای جامعه دینی امروز ارائه می‌دهد و احکام فقهی وی برای اعتدال انسان، تبدیل به گام‌هایی در جهت ارتقای انسان می‌شود.
خواهرزاده امام موسی صدر در ادامه سخنانش به دوران تحصیل سید موسی صدر در قم اشاره و اظهار کرد: دوران تحصیل امام موسی صدر در قم، دوران متنوعی است. وی در مکتب بزرگانی چون آیت‌الله محقق داماد، دروس فقهی را گذراند و در مبانی تفکری هم افتخار شاگردی علامه طباطبایی را داشت و با مشرب‌های عرفانی و فلسفی آشنایی پیدا کرد. البته ذوق و سلیقه ذهنیشان هم ملاصدرایی است و در گفته‌ها و آثار امام موسی صدر، می‌توان اشتیاق وی به اندیشه ملاصدرا را مشاهده کرد. وی علاوه بر گذراندن دروس حوزوی در محضر اساتید بزرگ زمان خویش، وارد دانشگاه نیز شد و عالیترین سطوح علمی را در رشته «حقوق در اقتصاد» دانشگاه تهران گذراند. پس به نظر می‌رسد، امام صدر از علوم زمان خویش هم در حوزه علوم دینی و هم علوم دانشگاهی بیشترین استفاده را برده است.
وی ادامه داد: در حوزه تفسیر نیز آنچه امام بیان کرده است، در کتابی با عنوان «برای زندگی» از مجموعه «در قلمرو اندیشه امام موسی صدر» منتشر شده است. این کتاب حاوی سلسله گفتارهای تفسیری امام موسی صدر است که طی برنامه‌های رادیو لبنان ایراد شده است. امام صدر در این برنامه‌های ده دقیقه‌ای بنابر شرایط زمان آیاتی از سوره‌های کوچک قرآن کریم را انتخاب و به مدد احادیث و آیاتی از دیگر سوره‌های قرآن، تفسیر می‌کرد. زمانی که امام صدر وارد لبنان شد، در رادیو لبنان، تفسیر قرآن توسط اهل سنت انجام می‌شد و امام موسی صدر سعی کرد که دیدگاه تفسیری شیعی هم در رادیو لبنان مطرح شود.
مدیرعامل شهر کتاب در پایان سخنانش تأکید کرد: آثار امام صدر برای نسل کنونی گنجینه‌ای گرانبهاست، چرا که رویکرد امام موسی صدر در همه آثارش رویکردی انسانی است. در واقع، محوری‌ترین و اصلیترین موضوع ذهنی و عملی امام صدر را موضوع انسان تشکیل می‌دهد و تفاوت امام صدر هم با بسیاری از فق‌ها و علمای دینی در تفاوتی است که میان دیدگاه وی نسبت به انسان با دیدگاه آنان وجود دارد. در حقیقت تفسیری هم که امام صدر از قرآن کریم ارائه می‌دهد، تفسیری انسانی به شمار می‌رود.
ادامه دارد...