سارا هاشمی نیک

متهم اقرار نمی‌کند!

پرونده عجیب ناپدید شدن امام موسی صدر تا امروز فراز و نشیب‌های زیادی داشته است. دو دستگاه قضایی کشورهای ایتالیا و لبنان، قضات، وکلا و سیاستمداران مختلفی در طول ۳۲ سال در این پرونده سهیم بوده‌اند. با هم نگاهی می‌کنیم به دلایل و مستنداتی که دادگاه‌ها و دستگاه‌های امنیتی مختلف را نسبت به دخالت مستقیم لیبی در این پرونده متقاعد کرده‌اند.

چرا ایتالیا؟

یکی از مهم‌ترین صحنه سازی‌های این جنایت در ایتالیا اتفاق می‌افتد؛ دلایلی که اثبات می‌کند موسی صدر و همراهانش قصد رفتن به ایتالیا نداشته‌اند به این ترتیب است: بعد از ظهر روز ۳۱ اوت کارمند وزارت خارجه لیبی با پاسپورت‌های موسی صدر و محمد یعقوب به سفارت فرانسه می‌رود و درخواست ویزای فرانسه برای این دونفر می‌کند. علت اینکه آدم ربایان پاسپورت عباس بدرالدین را در اختیار نداشته‌اند این است که بدرالدین چند روز قبل پاسپورتش را برای دریافت ویزای فرانسه به نزار فرحات، کاردار لبنان در طرابلس سپرده بود. کارمند سفارت فرانسه با تعجب به مأمور می‌گوید که این افراد ویزای فرانسه دارند ولی مامور با اصرار ویزاهای جدید درخواست می‌کند. کارمند سفارت با سفارتخانه فرانسه در لبنان تماس می‌گیرد و جریان را می‌گوید، و آن‌ها به او می‌گویند این دونفر شخصیت‌های شناخته شده‌ای هستند، هرکاری دارند بی‌معطلی برایشان انجام دهید.

به این ترتیب ویزای قبلی امام موسی صدر و شیخ محمد یعقوب را باطل و ویزای جدیدی برایشان صادر می‌کنند در حالی که دلیلی برای این اقدام وجود نداشته و می‌تواند نشانه بی‌اطلاعی ربایندگان از وجود مهر ویزای قبلی در پاسپورت این دونفر باشد. اما اینکه با وجود اقدام آدم ربایان برای گرفتن ویزای فرانسه، چطور صحنه سازی آدم ربایی در ایتالیا انجام می‌شود هم دلایل خودش را دارد. این طور که حورا صدر دختر امام موسی صدر می‌گوید علت این بوده که آن شب از فرودگاه طرابلس به اروپا، فقط پرواز ایتالیا انجام می‌شده و پروازی به مقصد فرانسه وجود نداشته و آدم ربایان می‌خواستند به هر ترتیبی شده بگویند امام و دوستانش‌‌‌ همان روز و قبل از دیدار با قذافی از لیبی خارج شده‌اند. پاسپورت عباس بدرالدین با تأخیری چندساعته به دست آن‌ها می‌رسد و برای همین مجبور می‌شوند با یک ویزای موقت ۴۸ ساعته، بلیطی به مقصد شهر دیگری در ایتالیا رزرو کنند تا این طور وانمود شود که بدرالدین هم جداگانه از لیبی خارج شده است.

دروغ بزرگ

شواهدی که اثبات می‌کنند امام و همراهانش اصلا وارد ایتالیا نشده‌اند کدامند؟

بعد از گذشت ۱۷ روز از ناپدید شدن موسی صدر و نگرانی دوستان و خانواده‌اش و تماس‌های مکرر مجلس اعلای شیعیان لبنان با دولت لیبی، بالاخره دولت لیبی دریک بیانیه رسمی اعلام می‌کند که امام و همراهانش روز پنج شنبه۳۱ اوت ساعت ۸: ۱۵ شب با پرواز شماره ۸۸۱خطوط هوایی آلیتالیا عازم رم شده‌اند. به دنبال این بیانیه، یک هیئت امنیتی از لبنان برای تحقیق در این باره به لیبی و ایتالیا اعزام می‌شود. دولت لیبی اجازه ورود به این هیئت را نمی‌دهد و هیئت مذکور به ایتالیا می‌رود که ورودش به رم همزمان با کشف چمدان‌های امام و شیخ محمد یعقوب در هتل هالیدی آن است. مسئولان هتل بعد از ده روز بی‌خبری از مسافران عجیبشان، چمدان‌هاشان را به انبار منتقل کردند و بالاخره بعد از مدتی این وسایل را همراه با گذرنامه‌ها به سفارت لبنان در رم فرستادند.

در تحقیقات بعدی، مسافران و مهمانداران پرواز ۸۸۱ آلیتالیا بعد از دیدن تصاویر امام موسی صدر و همراهانش اذعان کردند که این افراد را در هواپیما ندیده‌اند و تمام کارکنان هتل هالیدی آن هم با اطمینان گفتند که هرگز این اشخاص را ندیده‌اند. به این ترتیب با توجه به اسناد و مدارک متعدد، این نتیجه قطعی به دست می‌آید که امام نه با خط هوایی آلیتالیا و نه با هیچ شرکت هواپیمایی دیگری طرابلس را ترک نکرده است. دادستانی کل دادگاه عالی ایتالیا در رم هم تأکید می‌کند که امام و یارانش خاک لیبی را به مقصد ایتالیا ترک نکرده‌اند.

متهم انکار می‌کند

اگرچه تحقیقات دستگاه‌های قضایی نشان می‌داد امام موسی صدر و دو همراهش هرگز از لیبی خارج نشده‌اند ولی دولت لیبی و در رأس آن سرهنگ معمر قذافی هیچ وقت حاضر به اعتراف اینکه موسی صدر در خاک لیبی ناپدید شده، نشد. قذافی در اولین اظهار نظر رسمی خود در روز ۱۲ سپتامبر ۱۹۷۸ در سوریه محل برگزاری کنفرانس پایداری، در جمع هیأت لبنانی گفت: «وقتی جنجال ناپدید شدن امام موسی صدر به راه افتاد و یاسر عرفات نزد من آمد و گفت که لیبی در این قضیه مسئول است زیرا که امام مه‌مان کشورش بوده، با توجه به حرمت مه‌مان این گفته از نظر عربی و اسلامی برای من توهین بود. از آن موقع به این مسئله توجه کردم و برای انجام تحقیق اقداماتی کردم» او در ادامه از یک هیئت تحقیقی به ریاست احمد شحاطی (وزیر امور خارجه وقت لیبی) صحبت می‌کند که روانه ایتالیا شده و ادامه می‌دهد: «این هیئت تا کنون از رسیدن امام صدر به ایتالیا اطمینان حاصل نکرده است. روشن شد که مهمانداران هواپیمای آلیتالیا از لیبی به رم در شامگاه ۳۱ اوت ۱۹۷۸ نتوانسته‌اند عکس‌های امام و دو همراهش را شناسایی کنند چرا که میان زمان پرواز و تاریخ انجام تحقیق فاصله افتاده است.»

اعترافات

قذافی در طول سالهای بعد هم هیچوقت به دست داشتن در این ماجرا اعتراف نکرد به جز یک بار در سال ۲۰۰۲ که در جشن سالگرد انقلاب لیبی در سخنرانی‌اش به این موضوع می‌پردازد: «موسی صدر یکی از دوستان خوب ماست که نهضت مقاومت لبنان را تاسیس کرد و عامل اتحاد لبنان بود. مسئله‌ای که در سال ۱۹۷۸ برای او پیش آمد تا امروز از مشکلات ماست. او در آن سال برای مذاکره با ما به لیبی آمد و در لیبی ناپدید شد.» این اظهارات صریح قذافی یکی از مستندات خانواده صدر برای دادگاه بعدی بود که به محکومیت او منجر شد. اما در این سال‌ها. شواهد غیررسمی زیادی همچون اظهارات زندانیان سیاسی که از زندان‌های لیبی جان به در برده‌اند حکایت ازین دارد که امام صدر و همراهانش همچنان در قید حیات و در بند دولیت لیبی هستند. در سال ۱۹۸۶ رییس دستگاه امنیتی لیبی به خاطر اختلاف با قذافی و از ترس کشته شدن از لیبی فرار می‌کند و به انگلستان می‌رود.

در انگلیس روزنامه الشرق الاوسط با او مصاحبه‌ای می‌کند که در آن مصاحبه او درباره سرنوشت امام صدر می‌گوید: «قذافی دستور دستگیری امام را داد و او هنوز در زندان لیبی است.» مدتی بعد این فرد به مصر می‌رود و درآنجا توسط دولت لیبی ربوده می‌شود.

حکم آخر

سرانجام و بر اساس همه مدارک و ادلهٔ موجود، در آگوست ۲۰۰۸ یک قاضی تحقیق لبنانی حکم جلب معمر قذافی، رهبر لیبی به همراه شش نفر دیگر را صادر کرد و آنان را مسئول ربودن امام موسی صدر و همراهانش دانست.» بعد از حکم این قاضی «سمیح الحاجب، بازپرس دادگستری لبنان، «قذافی» را به ربودن «امام صدر» و «محمد یعقوب» از یاران او و «عباس بدر‌الدین» روزنامه نگاری که او را در سفر به لیبی همراهی کرده بود، متهم کرد.

و اما تازه‌ ترین نتایج

پیگیری پرونده آدم ربایی نشان می‌دهد که در آینده نزدیک شاهد مذاکرات تازه‌ای برای بازگشایی معمای این آدم ربایی مرموز خواهیم بود. سازمان عفو بین الملل حدود سه ماه پیش در گزارش ویژه‌ای درباره لیبی، ربوده شدن امام موسی صدر را یکی از موارد نقض حقوق بشر دانست.

از طرف دیگر پایگاه اینترنتی «لیبیا المستقبل» به نقل از نشریه «الدار» کویت نوشت: عمرو موسی، دبیر کل اتحادیه عرب در سفر آینده‌اش به لبنان، با مقامات این کشور، درباره دو پرونده مهم سخن خواهد گفت: «اوضاع آوارگان فلسطینی در لبنان» و «ناپدید شدن امام موسی صدر».