در مراسم بزرگداشت امام موسی صدر، انسان محوری و اخلاق مداری به عنوان پررنگ‌ترین ویژگی‌های فکری و شخصیتی این رهبر مفقود شده شیعیان لبنان عنوان شد. 
به گزارش خبرنگار ایلنا، در مراسم بزرگداشت سی و دومین سالگرد اسارت امام موسی‌صدر که به همت موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی‌صدر در حسینیه ارشاد برگزار شد، هادی خانیکی، مسعود ادیب، مهدی فرخیان و سوسن شریعتی سخنرانی کردند. 

*خانیکی: امام موسی‌صدر شیعه را به عنوان یک بخش حذف نشدنی نگاه داشت. هادی خانیکی طی سخنانی با بیان اینکه نسل ما به خاطر دینی که امام موسی‌صدر به گردن او دارد، ملتزم به سخن گفتن از ایشان است، اظهار داشت: این وامدار بودن به این خاطر است که علی‌رغم عدم مفاهیمی مانند آزادی و جامعه مدنی در گفتمان انقلابی، ایشان از این مفاهیم سخن می‌گفت. در حالی که معمولا در دوران پس از انقلاب این موضوعات مطرح می‌شود و از این نظر حلقه وصل امام موسی‌صدر و شریعتی همین مساله است. زیرا علی‌رغم جفا‌ها بحث آزادی در کنار مبارزه مطرح می‌شد. 

وی با ابراز تاسف از اینکه حتی در زبان روشنفکران معاصر، شریعتی رب‌النوع عشق و آزادی حذف می‌شود و فقط شمشیر و جدایی از سخنان او بیان می‌شود، گفت: کسانی مانند امام موسی صدر، شریعتی، چمران و... این پارادوکس را همواره در گفتمان خود حفظ کرده‌اند. 

این استاد دانشگاه در ادامه به ذکر خاطراتی از امام موسی صدر پرداخت و یادآور شد: آخرین‌بار ایشان را هنگام عزیمت از دمشق به بیروت دیدم که با توجه به زندگی مخفی و عدم امکان دریافت ویزای لبنان با اتومبیل ایشان به لبنان رفتم. همچنین پس از انقلاب در سفری به الجزایر، تصویر فراایرانی و فرالبنانی او را دیدم که در ملاقات با فردی به نام محمدیزید او می‌گفت که من همواره به دوستان خودم گفته‌ام عامل محرکه اصلی در خاورمیانه شیعیان است که امام موسی صدر عنصر اصلی آن است. البته فضای چپ آن دوران در منطقه مطابق این دیدگاه محمد یزید نبود. اما گستره شعاع ذهنی امام موسی صدر برایم جالب بود. 

خانیکی در ادامه با طرح این سوال که امام موسی صدر چگونه توانست جامعه آسیب‌دیده و پرمساله لبنان و تحت تهدید را به یک فرصت تبدیل کند؟، تصریح کرد: او توانست یک جامعه مدنی شیعی را در لبنان احیا و تقویت کند و در نتیجه شیعه را به عنوان یک بخش حذف نشدنی نگاه داشت، آسیب‌های آن را کم کرد و به محرک اصلی در منطقه تبدیل کرد. 

این استاد ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه امام موسی‌صدر از طریق فعالیت‌های اجتماعی و تقویت پایگاه‌های مدنی راه شیعیان را به سوی پارلمان هم گشود، گفت: او راه را از سیاست آغاز نکرد. همانگونه که نظیر آن را در ترکیه می‌بینیم که جریان اسلام‌گرا راه خود را از به دست آوردن شهرداری‌ها آغاز کرد و سرانجام توانست دولت را به دست آورد. خانیکی با بیان اینکه سرمایه فرهنگی و اجتماعی می‌تواند سرمایه‌های فیزیکی و اقتصادی را مورد استفاده قرار دهد، ادامه داد: سرمایه فرهنگی ماهیت جمعی دارد. امام موسی‌صدر توانست در این چارچوب روابط آسیب‌دیده میان شهروندان را ترمیم کند و بر پایه سرمایه فرهنگی و اجتماعی توانست سه گام را بردارد. اول اینکه به عنوان یک روشنفکر پذیرفت که نمی‌خواهد روشنفکرانه حرف بزند و می‌خواهد آستین را بالا بزند و کار کند. در همین راستا کارگاه‌های صنعتی برای جوانان تاسیس کرد و کارهای زیادی برای اقشار مختلف جامعه انجام داد که پاسخی به مشکل فقر و فلاکت آن‌ها بود. 

وی افزود: گام دوم امام موسی‌صدر حرکت به سوی دفاع از حقوق شیعیان است. زیرا تا آن زمان از میان حدود ۱۵ طایفه فقط شیعیان نهادی برای دفاع از خود نداشتند که در همین راستا ایشان مجلس اعلا را تاسیس کرد که به محلی برای طرح مطالب آن‌ها شد. در عین حال ایشان حرکت‌هایی مانند نافرمانی مدنی همچون بستن فرودگاه‌ها و تظاهرات‌های ۷۰ هزار و ۱۵۰ هزار نفره را ترتیب داد که در ‌‌نهایت باعث نگرانی دولت لبنان و پذیرش برخی خواسته‌های آن‌ها شد. 

این استاد دانشگاه گام سوم امام موسی‌صدر را تاسیس نهادهای سیاسی مانند جنبش امل ذکر کرد و افزود: امروز هم این نقطه قوت را در لبنان می‌بینیم که بین سیاست، فرهنگ، جامعه، علم و... پیوند وجود دارد. در حالی که در جوامع دیگر اینگونه نیست. خانیکی دلیل موفقیت امام موسی صدر را محور شدن وی در کار‌ها دانست و افزود: وی زمینی سخن می‌گفت و در معرض مشورت هم قرار می‌گرفت. همچنین قدرت تحملش نیز بالا بود و با مخالفانش مانند آن‌ها سخن نمی‌گفت. از طرفی کنترل حس انتقام در یک جامعه طایفی موضوع مهمی است. 

وی همچنین به سخن در آوردن محرومان را دومین رمز موفقیت امام موسی صدر ذکر کرد. این استاد دانشگاه یادآور شد: امام موسی‌صدر همواره این را تکرار می‌کرد که باید به همه نیازهای انسان فکر کرد و هیچ نیازی نباید باعث شود که او نیازهای دیگر را فراموش کند. خانیکی در ادامه به بیان ۱۰ نگرش اجتماعی امام موسی صدر پرداخت و اظهار داشت: ایشان بنیان جامعه را بر تعامل می‌داند، ذات انسان را پاک دانسته و انسان پست را نادر می‌داند، حد سخت‌گیری‌های اجتماعی را تا جایی می‌داند که انسانیت هتک حرمت نشود و از همین‌جا به اصل رواداری می‌رسد، مسوولیت متقابل برای خود و جامعه قائل است، نگاه اصلاح‌طلبانه داشت و به جای مقصر دانستن افراد زمینه‌ها را مقصر می‌دانست. 

وی ادامه داد: ایشان مفهوم وحدت و تعریف آن را پذیرفته بود و به دنبال لغو نظام طایفه‌ای و یکسان بودن همه در لبنانیت بود، در شناخت فرصت‌ها و آسیب‌های اجتماعی نگرشی علمی داشت، به افکار عمومی توجه داشت و زمان و مکان را در افکار عمومی لحاظ می‌کرد. در همین راستا بر نظارت مطبوعات در نهاد‌ها و وضعیت کرامت انسانی تاکید داشت. 

خانیکی با اشاره به اینکه امام موسی صدر آزادی را در حد بزرگی می‌دانست و معتقد بود کسی می‌تواند آن را محدود کند که کافر باشد گفت: از نظر او آزادی عین حق است و حدی بر آن نیست. وی در پایان اظهار داشت: دلیل موفقیت امام موسی‌صدر این است که او به جای «دیوار» ‏،» پل» بود و وصیت او به همگان نیز همین بود. زیرا بی‌«پل «نرسد جهان به آزادی و عشق. 

*سوسن شریعتی: امام موسی صدر معتقد بود که ابتدا افراد باید سیر شوند و سپس برای آن‌ها از فرهنگ سخن گفت در این نشست سوسن شریعتی هم در سخنانی با اشاره به اولین مواجهه خود با امام موسی صدر هنگام ورود ایشان به بیروت، یادآور شد: هنگام ورود وی به فرودگاه، فرودگاه به خاطر حضور ایشان قرق شد. همچنین برخورد ایشان با افراد و از جمله زنان مانند رفتارهای کلیشه‌ای روحانیت نبود. ایشان همچنین دارای کاریزمای دوست‌داشتنی و محبوبیت بود. البته او از رندی هم برخوردار بوده است تا بتواند کارهای خود را به پیش ببرد. 

وی گفت: امام موسی صدر به جهان چهارم اشاره داشت که امری جالب بود و بر اساس آن معتقد بود ما و شریعتی کسانی هستیم که می‌خواهیم جهان سوم را به جهان چهارم تبدیل کرده و برای خروج از بن‌بست‌ها راه‌حل‌های درونی و» خودویژه» مطابق با فرهنگ خودمان پیدا کنیم. فرزند دکتر علی شریعتی گفت: امام موسی صدر معتقد بود که ابتدا افراد باید سیر شوند و سپس برای آن‌ها از فرهنگ سخن گفت. زیرا اگر آن‌ها گرسنه باشند ملعبه‌ای برای خشونت و خشونت‌طلبان می‌شود. 

گفتنی است در این مراسم دکتر ناصر می‌ناچی رئیس حسینیه ارشاد طی سخنانی به بیان خاطراتی از دیدار با امام موسی صدر هنگام تشییع پیکر دکتر شریعتی پرداخت. 

* مهدی فرخیان: سیاستمداران امروز نیاز به اخلاقمدار بودن دارند. 

در ادامه بزرگداشت سی و سومین سالروز اسارت امام موسی صدر، مهدی فرخیان عضو معاونت پژوهشی این موسسه در سخنانی با بیان مولفه‌هایی از شخصیت امام موسی‌صدر، مانند برخورداری از ارتباطات گسترده، تشکیل مجلس اعلای شیعیان، جنبش امل، مراکز بهداشتی، ارتقای جایگاه اجتماعی شیعیان در طول ۲۰ سال، محبوبیت نزد هنرمندان، سیاستمداران و مردم و... اظهار داشت: امام موسی صدر از خانواده مشهوری بود و به علوم دانشگاهی و حوزوی نیز آشنایی همزمان داشت. او همچنین دارای هوش فراوان، خلاقیت، درک مقتضیات زمان، برقراری نسبت میان سنت و تجدد، اعتقاد به کار تشکیلاتی و تحمل آرای دیگران بود اما همه این‌ها بخش کوچک از دلایل این موفقیت است. 

وی با بیان اینکه امام موسی‌صدر هیچگاه منصب رسمی در دولت لبنان نداشت، اما آنقدر نفوذ داشت که اختلافات سوریه و مصر، اختلافات مقاومت فلسطین و دولت مصر و... را حل کند، تصریح کرد: چیزی که باعث شد امام موسی صدر،» امام «شود «اخلاقمدار» بودن ایشان است. وی هنگام تاسیس مجلس اعلا، مخالفان زیادی داشت. اما به خاطر نوع رفتاری که با آن‌ها داشت، توانست این کار را انجام دهد. اینگونه اخلاق در تاسیس جنبش امل و نیز کسب حمایت حدود ۱۹۰ نفر از اندیشمندان عمدتا مسیحی موثر بود. ایشان همچنین در برخورد با سیاستمداران عرب با اخلاق بود. 

فرخیان گفت: این نوع رفتار ناشی از «جایگاه انسان» در اندیشه امام بود. زیرا ایشان انسانمدار (نه به معنای اومانیستی) بود. همین نگاه او به کرامت انسانی است که باعث شده چنین رفتاری از خود بروز دهد. در انسانیت او، مذهب هیچ مدخلیتی ندارد. حتی هیچ ذهنیت خاصی نسبت به انسان ندارد. بلکه انسان در نزد او همین پوست و گوشت است که باید برای رفع مشکلات او کار کند. 

وی یادآور شد: در بند اول میثاق جنبش امل سخن از ایمان به خدا است. اما در بند دوم می‌گوید که ایمان به انسان بعد زمینی ایمان به خداست. عضو معاونت پژوهشی موسسه تحقیقاتی امام موسی صدر، «تطابق اندیشه و رفتار» را عامل سوم موفقیت امام موسی صدر دانست و اظهار داشت: از ویژگی‌های منحصر به فرد او در میان هم‌صنفانش، ورود به عرصه اجتماعی است. ایشان همچنین در مقام عمل ملتزم به افکار خود است. به طور مثال اینگونه نیست که دم از عدالت بزند، اما آن را اجرا نکند. 

فرخیان در پایان در تشریح دلایل نیاز به وجود امام موسی‌صدر در دوره فعلی، تاکید کرد: سیاستمداران امروز نیاز به اخلاقمدار بودن دارند، تا از آن طریق میان مردم و نخبگان توان نفوذ بیابند. همچنین انسان‌محوری و حرمت انسان ایرانی نیاز جامعه امروز است. 

*مسعود ادیب: سابقه امام موسی صدر در موضوع کرامت انسانی قابل تقدیر است. در ادامه این مراسم حجت‌الاسلام والمسلمین مسعود ادیب طی سخنانی با بیان مطالبی در مورد دین و دینداری در جامعه، اظهار داشت: در بسیاری از جا‌ها به جای دینداری با دین‌پرستی مواجهیم. در حالی که دین تنها یک مسیر و یک وسیله برای رسیدن به هدف است و اکنون در نگاه رسمی نیز همین نگاه به کار گرفته می‌شود. اما در نگاه امام موسی صدر انسان وسیله نجات دین نیست، بلکه دین وسیله نجات انسان است. 

وی افزود: اولین و آخرین روحانی که توانسته» رمزالانسانیه «را بیان کند، امام موسی صدر است. این مدرس حوزه با اشاره به سخنرانی امام موسی‌صدر در یکی از کلیساهای مسیحی لبنان، گفت: متاسفانه ما دفاع از ادیان دیگر را نه‌تن‌ها وظیفه خود نمی‌دانیم، بلکه دوست داریم آن ادیان از بین هم برود. در حالی که تفکر قرآن اینگونه نیست و ما باید دیندار باشیم و به همه ادیان احترام بگذاریم. 

ادیب با بیان اینکه سابقه امام موسی‌صدر در موضوع کرامت انسانی قابل تقدیر است، تصریح کرد: انسانمداری و حقوق بشری که ما اکنون در هزاره سوم از آن دم می‌زنیم، امر رایجی است. اما در زمان امام، این ادبیات شکل نگرفته بود و رادیکالیزم گفتمانی حاکم بود. گفتمان دینی هم استعمارستیز بود و لذا در آن روزگار رسیدن به چنین نتایجی معجزه است. 

وی گفت: ایشان در همه اجتماعات و حتی میان پرستاران بی‌حجاب لبنانی هم حضور پیدا می‌کرد و در عین حال تاکید می‌کرد که اگر انسان می‌خواهد تعالی پیدا کند، باید ایمان داشته باشد.