به مناسبت فرا رسيدن سالروز ولادت حضرت فاطمه (س) و در راستاي طرح ملي ديدار با مفاخر، جمعي از دانشجويان دانشگاه علم و صنعت از سوی جهاد دانشگاهي اين دانشگاه با خانواده امام موسي صدر ديدار و گفت‌وگو كردند. امام موسی صدر از نزدیک با مردم در ارتباط بود.
به گزارش روابط عمومی مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر، در این دیدار حورا صدر، فرزند امام موسی صدر، گفت: آن زمان امام موسی صدر همواره پیشرو بود و برای انتقال دیدگاهش بسیار تلاش می‌کرد، اما امروز حضور این دیدگاه‌ها بیشتر خودنمایی می‌کند و این سر موفقیت امام موسی صدر است که امروز بیشتر دیده می‌شود.
وی با اشاره به فعالیت‌ها و اقدامات امام موسی صدر در ایران و لبنان، خاطر نشان کرد: از خصوصیات امام موسی صدر این است که ایشان در آغاز کار ایشان در لبنان مدتی طولانی اوضاع مردم را بررسی می‌کرد و منطقه به منطقه با تک تک مردم دیدار می‌کرد.
وی افزود: علی‌رغم اینکه آن زمان می‌گفتند روحانی باید کارهای مربوط به روحانیت را انجام دهد، درس دهد و حداکثر خمس و زکات بگیرد، امام موسی صدر مدتی در مسجد می‌نشست و خود صحبت نمی‌کرد، بلکه درد دل مردم را گوش می‌کرد.
صدر گفت: ایشان هر روزی را به یک منطقه اختصاص داده بود و حرف‌ها و آرزوهای مردم آنجا را می‌شنید و با تک تک مردم ارتباط مستقیم داشت. زمانی در جمعی فردی از او پرسیده بود که چه کسی از شما حمایت می‌کند و مورد حمایت کدام دستگاه عظیم اطلاعاتی هستید که مردم این قدر به شما علاقه‌مند شده‌اند. و ایشان می‌گوید: اگر به کیلومتر شمار ماشین من نگاه کنید، می‌فهمید، من در تک تک خانه‌ها را زده‌ام و با تک تک مردم صحبت کرده‌ام.
صدر افزود: آغاز کار ایشان این بود که بدانند درد و دل مردم چیست؟ به خصوص جامعه شیعیان لبنان که همواره در محرومیت و محدودیت نگهداشته شده بودند، برای ایشان بسیار اهمیت داشت.
وی ادامه داد: امام موسی صدر لیستی داشت که اطلاعات لبنان را کامل در آن جمع‌آوری کرده بود، در آن زمان چیزی به نام آمارگیری وجود نداشت، البته قصدی هم بود که آمار گرفته نشود، چون به هر حال جمعیت شیعه در آنجا مسلط بود و نمی‌خواستند این بیشتر بودن جمعیت شیعیان در آنجا اعلام شود، البته حتی دوایر دولتی و مردم نیز امکانات آنجا را نمی‌دانستند.
مهدی فیروزان، خواهرزاده امام موسی صدر نیز در این دیدار، گفت: امام موسی صدر در این بررسی‌ها امکانات شیعیان را برآورد کرد و در واقع کار یک دولت را انجام داد. در ابتدای ورودش با دعوت آقای سید عبدالحسین شرف الدین به لبنان رفت، قبل از استقرار چند بار به آنجا سفر کرده بود، زمانی که می‌خواست از لبنان بر گردد، آقای شرف الدین پرسید: شما در لبنان چه دیدید، امام موسی صدر تمام یادداشت‌هایی را که از اوضاع و احوال شیعیان لبنان در دفترچه‌ای را جمع‌آوری کرده بود، به شرف الدین داد.
پس از رفتن امام موسی صدر عده‌ای به دیدن آقای شرف الدین می‌آیند که شرف الدین به آن‌ها می‌گوید: امام موسی صدر فردی مدبر و مدیر است و به درد جامعه لبنان می‌خورد، این گفته و تعریف وی دهان به دهان می‌چرخد، مردم می‌گویند او از کسی حمایت می‌کند که ما تاکنون او را نمی‌شناختیم، در نهایت در جلسه‌ای فردی با حالت انتقاد این را می‌پرسد، آقای شرف الدین دفترچه را به آن‌ها نشان می‌دهد و از آن‌ها می‌خواهد آن را مطالعه کنند و می‌پرسد چه کسی از شیعیان لبنان است که چنین مطالعه‌ای از اوضاع شیعه داشته باشد. این دفترچه آن‌چنان جست‌وجوگرانه نوشته شده است که فردی در لبنان نیست که چنین مطالبی از شیعیان بداند. در این دیدار اولین بار است که بزرگان و مردم می‌فه‌مند امام موسی صدر فردی است که ذهن منظم و برنامه‌ریزی شده‌ای دارد و برایشان بسیار تعجب‌آور بود که غریبه‌ای وارد شود و اطلاعاتی از حاشیه زندگی آن‌ها بدهد که خودشان بی‌خبرند.
در ادامه خانم صدر گفت: امام موسی صدر از همان ابتدا سعی کردند کار تشکیلاتی داشته باشند، از اولین فعالیت‌ها احیای مؤسسه «بِرّ و احسان» بود که در این چارچوب ایجاد جمعیت‌های خیریه و کمک رسانی را آغاز کردند و طرح جمع‌آوری متکدیان را نیز آغاز کردند. او از متکدیان آمار گرفت و بررسی کرد که مشکلات آن‌ها چیست و به هر کدام از متکدیان بسته به شرایطش چگونه می‌تواند کمک کند و برای آن‌ها برنامه‌ریزی کرد.
وی ادامه داد: همچنین امام موسی صدر عضو افتخاری جمعیت‌های دیگری بود که برای اعطای وضعیت منطقه جنوب لبنان تلاش می‌کردند. تأسیس مدرسه صنعتی «جبل عامل» هم بر اساس یک سری آمار‌ها و ارقام و تحقیقات پژوهشی بود که یکی از سازمان‌های فرانسه در مورد علل عقب ماندن و مشکلات مردم لبنان انجام داده بود که از آن گزارش برای تأسیس این مدرسه استفاده شد.
وی ضمن اشاره به تلاش امام موسی صدر برای تشکیل مجلس اعلای شیعیان و با بیان اینکه تنها گروهی که در لبنان، مجلس و بنیادی نداشت، شیعیان بودند، گفت: امام موسی صدر با فعالیت‌های چند ساله این مجلس را بنیاد نهاد که همچنان در حال فعالیت است.
پس از آن حرکت المحرومین را شکل داد که در آن همه محرومان اعم از شیعیان و غیر شیعیان بودند، پس از آن نیز به ایجاد سازمان امل پرداخت.
صدر تأکید کرد: امام موسی صدر همواره به تشکیلات اهمیت می‌داد و با روش پیش می‌رفت و اصرار داشت که هر کاری که بخواهیم موفق شود، باید به صورت سازمانی پیش رود و الا تلاش ما هیچ نتیجه‌ای نخواهد داشت. در آن شرایط و پس از این موفقیت‌ها همه تلاش می‌کردند، به نوعی بگویند او وابسته به یک فرد یا گروه یا حکومت است، اما وقتی فردی از او پرسید با چه انگیزه‌هایی این کار‌ها را می‌کنید، گفت همه تلاش می‌کنند انگیزه‌هایی را به من نسبت دهند اما هیچ کس نمی‌گوید که او اخلاص دارد و برای هدفش کار می‌کند.
موفقیت امام موسی صدر در گرو اخلاص بود
در ادامه مهندس فیروزان گفت: موفقیت امام موسی صدر در گرو اخلاص بود، نه اینکه به دلیل حمایت و پشتیبانی سیستم و قدرتی باشد.
وی ادامه داد: تعداد مصلحان دینی که در قرن اخیر ظهور پیدا کرده‌اند و باقی ماندند، بسیار کم است. از این تعداد کسانی که از منظر دین به حوادث جامعه نگاه کرده‌اند بسیار کمتر است و باز هم از این تعداد مصلحان دینی که دغدغه اصلاح داشتند و برای رشد انسان تئوری‌پردازی کردند، تعدادشان به انگشتان دست نمی‌رسد و باز هم از این تعداد کسانی که توانستند آن را اجرا کنند، بسیار کمتر هستند.
مدیر عامل شهر کتاب افزود: مجتمع مقاومی که امام موسی صدر طراحی کرد، تئوری مکتوب در یک کتاب با جملات درخشان نیست، امام موسی صدر تاکید داشت، اسرائیل یک تمدن است و ما در مقابل، تمدن دیگر هستیم. رویارویی دو تمدن در مقابل هم، فقط به بعد نظامی ختم نمی‌شود، مجتمع مقاوم در تمام شئونش باید در مقابل کیان صهیونیسم باید مقاوم باشد و مقابله باید در تمام شئون باشد.
امام موسی صدر برای این تئوری تشکیلات و تاسیسات درست می‌کند و افراد را آموزش می‌دهد.
فیروزان ادامه داد: یکی از دلایل ربوده شدن ایشان توسط لیبی این بود که در عمل و نظریه‌پردازی موفق بودند، به این دلیل لیبی به عنوان مجری تصمیمات بین‌المللی ایشان را می‌رباید.
وی گفت: شیعه‌ای که حقیر‌ترین و پست‌ترین شرایط اجتماعی را در یک کشور داشت، به قدرتی تبدیل شد که در معادلات منطقه باید حضور داشته باشد. خواهرزاده امام موسی صدر، ادامه داد: بسیاری از بنگاه‌ها و مؤسسات در شرق به دلیل اینکه عمدتاً قائم به شخص است، با غیبت آن فرد مؤسسه آهسته آهسته تضعیف می‌شود، اما تمام مؤسساتی که امام موسی صدر در لبنان تشکیل داد، هر روز قوی‌تر می‌شود، روزگاری یکی از مؤسسات ۲۰۰ یتیم را نگهداری می‌کرد و سال گذشته اعلام کردند دو هزار و ۵۰۰ یتیم جنگ زده و محروم را تحت پوشش قرار داده و این یعنی توفیق در تشکیلات.
وی افزود: نکته اساسی فرق امام موسی صدر با دیگر روشنفکران دینی، روحانیان و کسانی که در تاریخ امروز موثر بوده‌اند، این است که نگاه امام موسی صدر به انسان و تعریفی که از انسان دارد، کامل‌تر است به میزانی که این تفاوت وجود دارد امام موسی صدر از همگنانش متفاوت می‌شود.
در ادامه این دیدار خانم صدر افزود: همین نگاه امام صدر باعث می‌شود تا این میزان به ارتباط با مردم اهمیت دهد، این ارتباط باعث می‌شد که از آن‌ها ایده بگیرد و طرح‌های موسی صدر از بالا به پایین نبود. مبنای فکری و اعتقادی فعالیت امام موسی صدر تعالیم اسلامی بوده است.
در ادامه این دیدار، یکی از دانشجویان پرسید، دیدگاه‌های فکری امام موسی صدر از نظر اجتماعی و سیاسی تا چه اندازه به مبارزان انقلابی آن مقطع نزدیک بود، آیا نقطه اشتراکی میان عقاید مارکسیستی و سوسیالیستی و اندیشه‌های امام موسی صدر وجود داشت.
حورا صدر، چنین پاسخ گفت: مبنای فکری و اعتقادی فعالیت امام موسی صدر تعالیم اسلامی بوده است. ایشان همه چیز را با اتکاء به آیات قرانی، احادیث نبوی و ائمه ارجاع می‌دهند، ضمن اینکه ایشان به انسان و تجارب انسان اعتقاد داشتند، مبنای تحرک وی مبانی و تعالیم اسلام بوده است و از سویی اعتقاد به تجارب انسان خاص وی بود. فیروزان نیز افزود: هر حرکت اجتماعی یک خاستگاه فلسفی، ایدئولوژی و منظومه تاکتیکی دارد تا به ثمر برسد، زمانی که امام موسی صدر کار خود در لبنان آغاز کرد، زمان استقرار عاطفی، سیاسی، اجتماعی و شهرت و اعتبار و مارکسیم بود.
وی افزود: در تمام دنیا هر حرکت آزادی‌طلبانه‌ای یا مورد حمایت مارکسیسم بود یا از مارکسیسم سرچشمه گرفته بود. امام موسی صدر به سرزمینی رفته بود یا بعثی‌ها یا سوسیالیست‌ها و یا تقدمی‌اشتراکی‌ها حاکم بودند. حتی تمام جوامع شیعه اگر می‌خواستند احساس حیات بکنند، باید در احزاب چپ فعالیت می‌کردند یعنی شناخته شدن و مجال یافتن برای شکوفا شدن توانایی در احزاب چپ بود.
خواهرزاده امام صدر گفت: زمانی که امام موسی صدر ربوده شد، هنوز تحولات چپ در دنیا به سقوط نکشیده بود اما شیعیان دیگر در احزاب چپ نبودند. امام موسی صدر تأکید داشت که اسلام می‌تواند پاسخ‌گو باشد. او اسلام را نه به عنوان چسبی برای وحدت یا الگویی مانند صفویه برای مقابله با عثمانی‌ها و نه به عنوان یک قدرت برای رشد اقتصادی بلکه به عنوان یک هویت می‌دید.
فیروزان ادامه داد: وقتی ایشان ربوده شد، جامعهٔ شیعیان دیگر نیازی به فعالیت در احزاب چپ نداشتند اما ممکن بود همان زمان با احزاب چپ فلسطینی در مورد جنگ با اسرائیل و دفاع از جنوب لبنان همگام باشد. همانطور که اگر آن زمان می‌خواست برای فعالیت‌هایش در لبنان هم‌پیمانی انتخاب کند، چپ‌های فلسطینی و لبنانی و سوری را انتخاب می‌کرد. او همان زمان هم‌پیمان جدی حافظ اسد بود. اما روابطش با قذافی خوب نبود؛ زیرا او را دقیقا مخالف مصالح عرب می‌دید.
وی تأکید کرد: امام موسی صدر برای جامعهٔ لبنان به یک هویت اعتقاد داشت. این هویت را در طایفهٔ خود شیعه می‌بیند و در مجموع لبنان خدامحوری. به همین دلیل با مسیحیت، دروزی‌ها و سنی‌ها می‌توانست کار کند. امام موسی صدر ایدئولوژی را به عنوان عامل ندیده است بلکه آن را هویت دیده است. احزاب چپ همه در مقابل امام موسی صدر باخته بودند.
در ادامه یکی از دانشجویان از وضعیت پیگیری سرنوشت امام موسی صدر پرسید و حورا صدر پاسخ داد: عملاً کاری که شایستهٔ این موضوع باشد اتفاق نیفتاده است زیرا اگر تلاشی جدی در این رابطه می‌شد، نتیجه می‌داد. کاری که در شأن این موضوع باشد، انجام نشده است. ممکن است اقداماتی صورت گرفته باشد اما در حد این موضوع نیست.
امام موسی صدر و انقلاب اسلامی ایران
فیروزان نیز در این دیدار در پاسخ به پرسشی در مورد برخی اختلافات امام موسی صدر با مبارزان انقلابی ایران گفت: امام موسی صدر در آن زمان مانند یک رجل دولت با حوادث اطراف برخورد می‌کند نه یک رهبر گروه انقلابیان. او در داخل لبنان به فکر ایجاد مجلس و داشتن نماینده بود. مناسباتش به عنوان یک گروه انقلابی چریکی نیست. امام موسی صدر یک حزب درگیر با احزاب دیگر بود.
وی افزود: تمام مخالفان امام موسی صدر می‌گویند وقتی انقلاب پیروز شد فهمیدیم ایشان درست رفتار می‌کرده است زیرا امام موسی صدر به شرایط حکومت رسیده بود. مدیرعامل شهر کتاب افزود: بسیاری از انتقادات آن دوره به این دلیل بود که ما در شرایط انقلاب بودیم و آنان در شرایط ایجاد حکومت. همانطور که امام خمینی (ره) در این دو شرایط نیز با شیوه‌های متفاوت عمل می‌کرد.
فیروزان در ادامه به تأکید بر دو بعد زمان و مکان در فقه امام موسی صدر پرداخت و گفت: این یکی از دلایل اختلاف و تفاوت امام موسی صدر با برخی از روحانیان آن زمان بود. دیدگاه فقهی امام موسی صدر با برخی از فق‌ها متفاوت بود. شرایط اجتماعی و زیستی بر بسیاری از احکام فقهی اثر می‌گذارد.
وی ادامه داد: موضوع دیگر این است که به میزانی که سیاستمداران به الفبای سیاست آشنا می‌شوند و فعالیت می‌کنند، می‌توانند به مذاکره نزدیک شوند. انقلاب پیش از پیروزی انقلاب، انقلاب فضای مبارزه است و در آن، امکان گفت‌وگو وجود ندارد. امام صدر نگاهی اصلاحی به حوزه‌های علمیه داشت.
بنا بر این گزارش، در ادامه حورا صدر، در پاسخ به پرسش دیگری درباره دوران پیش از سفر امام موسی صدر به لبنان، گفت: در حوزهٔ علمیهٔ قم کلاس‌های ایشان بسیار متفاوت بوده است و بسیاری دوست داشتند در آن شرکت کنند. در حوزه هیچ درسی را نزد یک استاد یاد نمی‌گرفتند و همواره در هر زمینه از دو نفر بهره می‌گرفتند تا دید جامع‌تری داشته باشند و افق‌های نگاه مختلف بهره می‌بردند.
وی افزود: ایشان از روزنامه‌فروشی روزنامه‌ای می‌گرفتند مطالعه می‌کردند و بعد آن را پس می‌دادند و روزنامه‌ای دیگر می‌گرفتند تا دیدگاه‌های مختلف را بشنوند.
صدر ادامه داد: امام موسی صدر نگاه اصلاحی به حوزه‌های علمیه داشت و در این رابطه طرحی را با شهید بهشتی دنبال می‌کرد. که البته مشخص نیست آن زمان اهل حوزه از این اقدام راضی بوده‌اند یا نه. روش تحصیل امام موسی صدر این بود که خود را محدود نکند و اقدامات نوآورانه داشته باشند.
در ادامه فیروزان نیز گفت: در یک تحقیقی که انجام شده است آمده که امام موسی صدر در آن دوران اسرائیل‌شناسی می‌کند و این کاری تئوریک نبوده است و باید در میدان حضور می‌یافت و مسائل را از نزدیک می‌دید. به همین دلیل از دعوت‌ها و فرصت‌ها برای استفاده و کسب علم استقبال می‌کرد. تا جایی که می‌توانست، برای خانواده وقت می‌گذاشت.
در ادامه حورا صدر نیز در پاسخ به پرسش یکی از دانشجویان در مورد اینکه خاطره‌ای از امام موسی صدر برایشان بگوید، گفت: تا جایی که امکان داشت، برای خانواده وقت می‌گذاشت و ترتیبی می‌داد که نزدیک خانواده باشد. در یک اتاق ما درس بخوانیم و خودشان نیز مطالعه کند. همیشه از فرصت‌ها استفاده می‌کرد
. وی افزود: در سفری که با وی به محیط بازی برای فراغت رفته بودیم در مورد نقش برگ درخت و کلروفیل‌سازی صحبت کرد و توضیح داد که چنین کار مهمی در یک برگ کوچک انجام می‌شود. همیشه در پاسخ به انتقاد مادرم که چرا برای بچه‌ها وقت نمی‌گذارید می‌گفت من گرفتارم. آن‌ها رفتار من را می‌بینند و از رفتار من یاد می‌گیرند.
امام موسی صدر، شخصیتی همه‌جانبه داشت
بنا بر این گزارش، در ادامه مهدی کاظمی رییس معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی علم و صنعت نیز ضمن تاکید بر ضرورت شناخت اندیشه‌های امام موسی صدر، گفت: امروز پس از سی سال که وارد صور و جنوب لبنان می‌شویم، هنوز عکس‌های امام موسی صدر را در خیابان می‌بینیم در حالی که این اقدام با حمایت دولتی نیست.
وی با بیان اینکه اخلاص، ارتباط با مردم و خانوادهٔ امام موسی صدر سه نکته‌ای است که باید به آن توجه کرد گفت: امام موسی صدر از درون خانواده مرجعیت رشد یافت. خانواده امام موسی صدر حق بزرگی بر گردن شیعیان دارد.
کاظمی افزود: امام موسی صدر شخصیت همه جانبه‌ای داشت و موجب تجدید حیات شیعیان در لبنان شد. در میان افرادی که می‌شناسیم چنین فردی با این درجه از مدیریت، انسجام فکری و معتقد به سیستم بسیار نادر است و در کنار امام موسی صدر و در این حد فقط می‌توان از شهید بهشتی یاد کرد.
بر اساس این گزارش در پایان بنا به تقدیر از تلاش‌های خانم صدر برای بیان و تبیین آرای امام موسی صدر لوح تقدیری از سوی جهاد دانشگاهی علو و صنعت به وی اهدا شد.