غم فراقش این روز‌ها بیش ازپیش دل‌ها را به خود مشغول کرده است. امام موسی صدر، سفیر اندیشه ناب اسلامی و روح حقیقی مکتب شیعه درعصر حاضراست. او درخط مقدم جبهه اسلام در مقابل کفر صهیونیسم بود و در شرایطی که نقشه از نیل تا فرات اسرائیل با نیزه برجغرافیای کشورهای مسلمان حک می‌شد، با بینشی شگرف، ضمن عزیمت به لبنان و سازمان دهی طوایف این کشور مخصوصا شیعیان، سد محکم و بنیادینی در برابر اهداف توسعه طلبانه رژیم اشغالگر صهیونیستی ایجاد کرد وبا تربیت شاگردانی جهادی و نسلی جدید از مبارزان آگاه، سنگ بنای استقلال وعزت و مجد شیعیان لبنان را بنا نهاد.

و اینگونه بود که دست پلید و ناپاک صهیونیسم از آستین معمر قذافی آمریکایی بیرون آمد تا به خیال خود با ربودن امام، جریان مقاومت به وجود آمده و تفکر ناب شیعی تزریق شده به ملت لبنان را محو و نابود کند و بی‌شک در این میان باید اذعان کرد: راهی که امام موسی صدر باز نمود امروز رهروان و شیفتگان بسیاری دارد ونه تنها یاد ونام او کمرنگ‌تر نشده بلکه آتشی که او در دل‌ها افروخته روز به روز شعله ور‌تر خواهد شد و بی‌شک رمز اینجاودانگی را باید دراسلام جست. جهان تشیع ۲۶ سال است که از پرتو نور خورشید صدر محروم است اما شیعه امیدواراست که مسیحای لبنان را دوباره بازیابد. امام موسی صدر کیست؟

امام موسی صدر در روز ۱۴خرداد ۱۳۰۷ هجری شمسی درشهر مقدس قم دیده به جهان گشود. پدر وی مرحوم آیت الله صدرالدین صدر جانشین موسس حوزه علمیه قم و از مراجع بزرگ زمان خود بود. وی بعد ازاتمام دوره ابتدایی و بخش مقدمات علوم حوزوی درخرداد سال ۱۳۲۲رسما به حوزه علمیه قم پیوست و طی مدتی کوتاه ضمن بهره گیری ازمحضر حضرات آیات محمد باقر طباطبایی، شیخ عبدالجواد جبل عاملی، امام خمینی (ره) و سید محقق داماد دروس دوره سطح رابه پایان رسانید وطی ۱۳سال از محضر بزرگ‌ترین علمای مرجع درس آموخت. دوستان اصلی هم بحث امام موسی صدر را در قم حضرات آیات سید موسوی زنجانی، شهید دکتر بهشتی، عبدالکریم موسوی اردبیلی و ناصر مکارم شیرازی تشکیل می‌دادند.

امام موسی صدر درکنار تحصیلات حوزوی دروس دبیرستان را به اتمام رساند و درسال ۱۳۲۹ به عنوان اولین دانشجوی روحانی دررشته حقوق اقتصاد به دانشگاه تهران وارد و درسال ۱۳۳۲ از آن فارغ التحصیل شد. وی از سوی علامه طباطبایی مسئول نظارت برنشریه انجمن تعلیمات دینی شد.

امام موسی صدر در اواخر سال ۱۳۳۸ و به دنبال توصیه‌های حضرات آیات بروجردی، حکیم وشیخ مرتضی آل یاسین وبه وصیت آیت الله سید عبدالحسین شریف الدین رهبر متوفی شیعیان لبنان به لبنان رفت و به اصلاح شئون فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی وسیاسی جامعه شیعیان از یک سو و استفاده ازظرفیتهای منحصر به فرد لبنان برای نمایاندن چهره آن به جهانیان پرداخت.

افزایش رنج و محنت مردم لبنان، شدت گرفتن تجاوزات صهیونیست‌ها و اشغال جنوب لبنان که عملا مانع اعمال حاکمیت دولت لبنان بر این منطقه شده بود باعث شد تا امام موسی صدر بر اساس احساس وظیفه، اوضاع بحرانی لبنان و عمق خطرهای تهدید کننده را به اطلاع رهبران کشورهای عربی برساند. یادمان باشد امام موسی صدر است که امام خمینی (ره) از وی به عنوان پاره تن خود یاد کرد و او را فرزند اسلام و خارچشم دشمنان نامیدند.

هیام عطوی یک شاگرد مکتب امام موسی صدر و علاقمندان به وی با اشاره به اینکه فقدان امام موسی صدر برای لبنان و مردم این کشور محسوس و درد فراق وی برای این مردم تازه شده است، می‌گوید: ما برای پیگیری سرنوشت امام موسی صدر امیدی جزء ایران نداریم. هیام عطوی که خود را شاگرد مکتب امام موسی صدر و شهید چمران می‌داند می‌افزاید: تاکنون ده‌ها سمینار و همایش مختلف با عناوین مختلف درباره امام موسی صدر تشکیل شده است اما هرگز اقدام عملی برای مشخص شدن سرنوشت وی صورت نگرفته است و تمام بحث‌ها فرهنگی وسیاسی و... فقط به تعریف از امام موسی صدر پرداخته‌اند.

وی با بیان اینکه شکی نیست که در ربوده شدن امام موسی صدر صهیونیسم دخیل است، تصریح می‌کند: معمر قذافی رهبر لیبی آدم کوته فکر و حقیری است که به بهترین وجه امکان استفاده از وی برای رسیدن به اهداف رژیم صهیونیسم وجود دارد.

عطوی که بیش از ۲۵ سال است که در ایران بسر می‌برد، ادامه می‌دهد: کودک کوچکی بودم که امام به لبنان آمد و به شیعیان اجر و قرب را هدیه کرد. شیعیان لبنان قبل از ورود امام موسی صدر به لبنان هیچ جایگاهی درلبنان نداشتند و استعمار همه چیز آن‌ها را گرفته بود، اما امام موسی صدر با آمدن به لبنان همه چیزرا برای مردم محروم شیعه این کشور به ارمغان آورد.

این عضو سابق جنبش امل لبنان می‌افزاید: مردم لبنان هرروز بیشتر به امام موسی صدر علاقه پیدا می‌کنند و هرساله در روز مفقود شدن وی ازبیروت تا شهر صور راهپیمایی می‌کنند و هنوز هر وقت احساس غربت می‌کنند دست خود را روی سرمی گذارند وحس می‌کنند که انگشتان دست امام درمیان دستشان قراردارد و اینگونه دل گرم می‌شوند.

وی اظهار می‌دارد: کجای دنیا دیده شده که رهبری بی‌ریا و صادقانه درمیان مردم مستضعف برود و از آن‌ها دلجویی کند امام موسی صدر با تمام تعصب شیعه بودنش همواره کنار همه مردم لبنان بود. هیام عطوی ادامه می‌دهد: بیاد دارم در یک منطقه مسیحی نشین لبنان بود که براثر بارش برف شدید ۱۲نفر ازمردم روستایی زیر آوار سقف خانه خود مدفون شده بودند امام به محض اطلاع به آنجا رفت راه بسته بود ولذا و برای رسیدن به این شهر سه کیلومتر پیاده روی کرد هنگامی که امام به این روستا رسید تمام محاسن وی قندیل بسته وعبایش کاملا یخ زده بود و هنگامی که مردم روستا وی را دیدند درحالیکه با دستهای خود صلیب می‌کشیدند فریاد می‌زدند مسیح برای نجات ما آمده است.

عطوی تصریح می‌کند: گروهی درتلاش هستند تا امام را غیر ایرانی معرفی کنند با این تصور که دیگر کشورهای عربی را در پیگیری پرونده امام دخیل کنند اما من اطمینان دارم که ایران می‌تواند حق خود را به تنهایی از لیبی بگیرد. وی می‌افزاید: امام برای بازپس گیری حق شیعه خصوصا شیعیان لبنان ازتمامی جهان عرب کمک گرفت و به دولت لبنان اعلام کرد که (به داد این مردم برسید و نگذارید شیعه به تاریخ خود بازگردد ما درمکتبی رشد کرده‌ایم که هیچ ظلمی را نمی‌پذیرد) و با همین جمله‌اش امام به تشیع اعتماد به نفس داد.

این عضو سابق جنبش امل اظهارمی دارد: اسرائیل نمی‌خواهد که مردم مسلمان بدانند که بدون کمک استکبار می‌شود زندگی کرد و متاسفانه جهان عرب همواره درخواب بسرمی برد. لیبی سفر بی‌بازگشت امام موسی صدر: امام برای اعتلای تشیع خصوصا شیعیان لبنان به سوریه، اردن، عربستان سعودی و الجزایر سفرکرد. در یکی از این نشست‌ها به وی توصیه شد که ازکشور لیبی نیز دیدار کند. پیش از آن امام موسی صدر تنها درسال ۱۹۷۵به لیبی رفته بود.

درتاریخ ۲۸/۷/۱۹۷۸ وی در دفتر خود پذیرای کاردار سفارت لیبی درلبنان شد که او را به کنگره عمومی خلق درلیبی و گفتگو با دبیرکل کنگره، سرهنگ معمر قذافی دعوت و خواهش کرد که این سفر در۱۹یا ۲۱ آگوست ۱۹۷۸ انجام شود.

درتاریخ ۲۰/۸/۱۹۷۸ امام موسی صدر به کاردار لیبی اطلاع داد که مایل است سفر در تاریخ ۲۵/۸/۱۹۷۸ انجام شود. سفارت لیبی در لبنان بلیت سفر وی وهمراهانش شیخ محمد یعقوب وعباس بدرالدین مدیر خبرگزاری لبنان را تهیه و برای ایشان درجایگاه ویژه هواپیما صندلی رزرو کرد. روزجمعه امام موسی صدر با همراهانش به لیبی سفر کرد، اما رسانه‌های لیبی هیچ اشاره‌ای به حضور مه‌مان رسمی دولت خود یعنی امام موسی صدر نکردند.

امام در هر سفر دوستداران خود را از اوضاع مطلع می‌کرد اما وقتی امام به لیبی رفت هیچ نامه یا تلگرافی نه از او و نه از همراهانش به دست هیچ یک از اقوامشان نرسید و به همین دلیل مجلس اعلای اسلامی شیعی لبنان از کاردار لیبی درلبنان درتاریخ ۴شوال ۱۳۹۸هجری خواستار اطلاعاتی در این زمینه شد اما وی ازپاسخگویی طفره رفت.

دولت لیبی پس ازمدتی اعلام کرد امام وهمراهانش عصر روز ۲۸ رمضان ۱۳۹۸ هجری با هواپیمای خطوط هوایی ایتالیا از لیبی به مقصد رم حرکت کرده‌اند. طی تماس تلفنی میان نخست وزیر لبنان و لیبی وی‌‌ همان ادعا را تکرار کرد و افزود: امام از این سفر راضی نبود و بدون اطلاع مقامات لیبی و بدرقه رسمی، این کشور را ترک کرده است.

این درحالی است که امام و همراهانش در ظهر آخرین روز حضور رسمی در لیبی هنگامی که سوار بر ماشین تشریفات دولت به دیدار قذافی می‌رفت، دیده شده بود. «اما بطلان تمامی این ادعا‌ها را تحقیقات قضایی روشن ساخت».

با تیره شدن روابط لبنان و لیبی بر سر این قضیه، به درخواست قذافی و می‌انجیگری سوریه، دیداری خصوصی میان وی و هیئتی ازعلمای لبنان برگزارشد. در این دیدار، قذافی گفت که وی درساعت ۱۳ روزمفقود شدن امام قرار ملاقاتی با او داشته است اما امام موسی صدر حضور نیافت و به وی اطلاع دادند که امام موسی صدر لیبی را ترک کرده است.

اما اطلاعات مختلف ازمنابع گوناگون تایید می‌کند که این دیدار صورت گرفته و در آن بحث وجدل شدیدی میان این دو درباره مشکلات لبنان و نقش لیبی در آن بوجود آمده بود. قذافی همچنین گفت در این خصوص تحقیقاتی انجام شده و هیاتی را هم به ایتالیا فرستاده است که نتیجه را اعلام خواهد کرد.

مقامات ایتالیا بنابر تحقیقاتی که انجام داده‌اند، تاکید کرده‌اند که امام موسی صدر و هیچکدام از همراهان وی به قصد اقامت یا ترانزیت وارد ایتالیا نشده‌اند. مطبوعات ایتالیا نیز که این مساله را بطورکامل پیگیری می‌کردند گفته‌های مقامات ایتالیایی را تایید کردند.

شرکت آلیتالیا هم مساله عدم حضور امام موسی صدر و همراهانش در هواپیمای مذکور را قطعی دانست و در بیانیه‌ای که تلویزیون ایتالیا آن را منتشر ساخت اعلام کرد که سید موسی صدر و همراهانش درهواپیمای مذکور نبوده‌اند.

پس از ربوده شدن امام موسی صدر دولت لیبی تلاش بسیاری برای تبرئه خود انجام داد اما شواهد و مدارک بسیاری دال بر دخیل بودن دولت لیبی در این مسئله وجود دارد که امروز بعد ازگذشت ۲۶ سال دولت لیبی را مقصر می‌داند. لیبی در سال ۱۳۵۷ تلاش بسیاری کرد تا دولت ایتالیا را دراین مسئله دخیل کند اما ایتالیا با همکاری اینترپل توانست خود را از این اتهام مبرا سازد. تحقیقات قضایی ایتالیا و دستاوردهای آن پس از آنکه خبرگزاریهای جهان خبر ناپدید شدن امام موسی صدر را منتشرکردند بلافاصله دادستانی کل ایتالیا تحقیقات خود را آغازکرد. این تحقیقات دوهفته به طول انجامید که بعضی از نتایج این تحقیق از این قرار است:

 ۱- در پرواز آلیتالیا ازفرودگاه طرابلس که با دوساعت تاخیر انجام شد هیچ یک ازمسافران فردی را با مشخصات امام مشاهده نکرده بودند.

۲- هیچ یک ازمهمانداران، فردی را با لباس روحانی در هواپیما ندیده بودند.

۳- تحقیقات درهتل نشان داد که چمدانهای امام موسی صدر که درهتل جامانده به گونه‌ای به هم ریخته بود که مشاهدات بازرسان حاکی از دستانی بیگانه بود که پیش‌تر محتوای این چمدان‌ها را خالی کرده سپس آن را به جای اول برگردانده‌اند.

طرابلس مدعی شده بود که امام و همراهانش به هتل هالیدی در رم رفته‌اند، اما مدیر این هتل دربازجویی که از وی به عمل آمد اعتراف کرد که ویژگی این دو فرد که وارد هتل شده بودند هیچ شباهتی با امام و همراهانش نداشته است. تمام دلایل و قرائن حکایت از آن داشت که امام هرگز به رم نرفته است.

براساس واقعیتهای ثابت شده از قبیل ادعانامه و گفته‌های شاهدان، مستندات قطعی و اسناد رسمی صادره از دستگاه قضایی ایتالیا و مفاد این تحقیق معلوم می‌گردد که امام موسی صدر هرگز به ایتالیا سفر نکرده و در لیبی به سرمی برد. اما قذافی تنها کسی نیست که در ربوده شدن امام موسی صدر دست داشته است، بعضی کشورهای عربی دیگر نیز دراین قضیه دخیل هستند. کمیته تحقیق دولت لبنان پس از یک ماه تحقیق و بررسی اسناد و مدارک در کشور لیبی و ایتالیا در مهر۱۳۵۷به دولت متبوع خود گزارش کرد که امام و دوهمراهش نه تنها به رم نرسیده‌اند و در تاریخ مقرر و با پرواز نام برده شده در بیانیه رژیم لیبی نیز خاک طرابلس را ترک نکرده‌اند بلکه ادعای دولت لیبی کاملا کذب و ساختگی است.

اطلاعات آشکار و پنهان بدست آمده در طی این ۲۶سال عموما دلالت برآن داشته است که امام موسی صدر درقید حیات است و به همراه تعداد دیگری ازعلما و فعالان اسلامی جهان عرب دوران حبس ابد خود را در زندانهای لیبی می‌گذراند. رادیو مونت کارلو دربهمن ۱۳۵۷ ازقول مقامات آمریکایی اعلام کرد که امام موسی صدر زنده است و دریکی از زندانهای لیبی به سر می‌برد.

همچنین رسانه‌های دیگری همچون روزنامه السیاسه کویت درتیرماه ۱۳۵۸ اعلام کرد که وی درپادگانی درمجاورت مرز لیبی و چاد زندانی است. روزنامه فلسطین الثوره نیز درآذرماه‌‌ همان سال به نقل از یاسرعرفات با ارائه چهارده دلیل اعلام کرد که امام موسی صدر زنده و در لیبی زندانی است. روزنامه اسپانیایی ال پاییس نیز یک سال بعد به برخی مقامات سوری و الجزایری اعلام کرد که امام موسی صدر درفروردین‌‌ همان سال درپادگانی نزدیک الجزایر نگهداری می‌شد. دلایل دیگری نیز وجود دارد که نشان می‌دهد امام موسی صدر درسال ۱۳۵۹ ازصحرای فزان درمرکز لیبی به پادگان باب العزیزیه منتقل شده است.

می‌شل کازین خبرنگار انگلیسی که اخبار خود را ازکارگزاران عالی رتبه دولت رژیم لیبی اخذ می‌کرد اعلام کرد محل نگهداری امام موسی صدر به دلایل امنیتی مرتب درحال تغییراست. در سال ۱۳۶۷ نیز رسانه‌های اروپایی و لبنان به نقل از یک چهره ضد انقلاب نقل کردند که وی از سوی برخی مقامات سازمانهای اطلاعاتی اروپا اخباری دریافت کرده است که براساس آن امام موسی صدر زنده و در آینده‌ای نزدیک آزاد خواهد شد. هرچند وعده وی مبنی بر آزادی امام تحقق نیافت اما وی قطعه‌ای فیلم کوتاه برای مرحوم آیت الله سید رضا صدر برادر امام موسی صدر ارسال کرد که در آن امام موسی صدر با محاسنی سپید و درلباس روحانیت درحال گذر ازمیان نگهبانان نشان داده شده است.

سازمان لیبیایی مدافعین حقوق بشر طی گزارش سالیانه خود درسال ۱۳۷۹ از سازمانهای بین المللی دعوت کردند تا قضیه امام موسی صدر و همراهانش در لیبی پیگیری شود و برای تعیین سرنوشت آنان اقدامی جدی صورت گیرد.

و بالاخره در۱۳ اردیبهشت ۱۳۸۰ پایگاه جبهه نجات ملی لیبی بر روی شبکه اینترنت اعلام کرد: امام صدر دراواخر ۱۳۷۶ توسط برخی زندانیان ابوسلیم شهر طرابلس مشاهده شده و اندکی پیش از ماه رمضان به مکانی دیگر انتقال یافته است. طبق آخرین اطلاعات بدست آمده ازصحت و زنده بودن امام موسی صدر، او درسال ۷۹ درزندان ابومسلم طرابلس زنده دیده شده است و این انگیزه پیگیری پرونده امام موسی صدر را بیشتر می‌کند.

بعد از فروپاشی رژیم بعث عراق نیز مدارکی از میان صد‌ها پرونده اطلاعاتی یافت شده که در آن اطلاعات ارزشمندی درباره امام موسی صدر درج شده است و لازم است دولت ایران برای بازپس گیری این پرونده اقدام کند. همانگونه که لازم است از راههای سیاسی و با جدیت این موضوع را دنبال کند..

اما چه کسانی با گذشت ۲۶ سال درپشت ابر ماندن این خورشید فروزان دخیل هستند؟ امروزاسناد زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد پاره تن امام و خارچشم دشمنان اسلام در اسارت قذافی است. قذافی درپی اقداماتی تبلیغاتی تلاش می‌کند تا امید به زنده بودن امام صدر را درمیان شیعیان کمرنگ کند و به نقل از او گفته شده است که جسد امام صدر را به دولت ایران تحویل می‌دهد. اما کاملا نمایان است که قذافی و ایادیش با طرح مسایلی از این دست می‌خواهند جهان اسلام ودوستداران امام صدر را بیآزماید تا شاید بتوانند راهی برای رهایی از این مخمصه بیابند.

شواهد و مدارک بسیاری نشان می‌دهد که سیاسیون قبل از انقلاب اسلامی، قذافی، رژیم اسرائیل و بعضی ازدول اروپایی به دلیل جلوگیری از اعتلای تشیع پس از ربوده شدن امام موسی صدر، او را ۲۶ سال درحبس نگه داشته‌اند.

امام خمینی از‌‌ همان ابتدای ربوده شدن امام موسی صدر کمیته‌ای را برای پیگیری این پرونده تشکیل داد و خود نیز پیگیر این قضیه بود اما با شروع جنگ تحمیلی در پیگیری این پرونده خللی بوجود آمد. تا اینکه در دوره دوم ریاست جمهوری سیدمحمدخاتمی با حساسیتهایی که خود وی در این خصوص داشت کمیته پیگیری پرونده امام صدر تشکیل و محمدعلی ابطحی به عنوان رییس آن انتخاب شد. اما با گذشت پنج سال از شروع مذاکرات نمایان شد که طرف لیبیایی درصدد وقت کشی است و درهمین راستا خبرهایی از توقف این مذاکرات از سوی دولت ایران مطرح شد.

از سوی دیگر در اسفند ماه سال گذشته بیش از ۲۰۰تن از نخبگان ایرانی نامه‌ای را خطاب به رییس جمهوری امضا کردند و از دولت ایران خواستند که پرونده امام موسی صدر را از راههایی جز گفتگوهای بی‌نتیجه سیاسی دنبال کند. در این نامه همچنین چهار راهکار برای طرح رسمی این پرونده از سوی ایران درمجامع بین‌المللی حقوق بشر، پی‌گیری قضایی پرونده از سوی ایران درمحاکم بین‌المللی، بسیج اطلاعاتی کشور برای کشف تمام حقایق ماجرا و در پیش گرفتن تدابیر دیپلماتیک شایسته جهت ابراز نارضایتی ایران از عملکرد دولت لیبی ارائه شده بود.

بی‌تردید در سالی که سال پاسخگویی لقب گرفته است، این نخبگان و تمام دوستداران و علاقمندان به امام خواستار آن هستند که دولت در آستانه بیست وششمین سالگرد ربوده شدن امام موسی صدر درباره اقداماتی که برای آزادی این رادمرد انجام شده است توضیح دهد.