بی شک نام امام موسی صدر در جنوب لبنان ماندگارترین نامهایی است که تاریخ معاصر لبنان به خود دیده است .شیعیان جنوب لبنان که تا پیش از دهه ۶۰ میلادی از قرن گذشته به عنوان شهروندانی درجه دو تلقی می شدند و همواره در حاشیه قرار داشتند هویت خود را با ورود امام موسی صدر به لبنان باز یافتند.

ترکیب طایفه ای لبنان در گذشته به گونه ای بود که همواره دو طایفه مسیحیان مارونی و مسلمانان سنی نقش اصلی را در ساختار قدرت سیاسی لبنان به عهده داشتند.از ۱۹۱۶ زمانی که معاهده شوم سایکس – پیکو میان دو ابر قدرت آن زمان یعنی انگلیس و فرانسه به امضاء رسید خاورمیانه میان این دو قدرت تقسیم شد.لبنان به دلیل وجود مجموعه مسیحیان مارونی تحت الحمایه امپراطوری فرانسه قرار گرفت. کاردینالهای مسیحی فرانسه از آن زمان تلاش کردند تا با استفاده از فقر اقتصادی شیعیان جنوب لبنان، آنان را به گرایش به مذهب مارونی تشویق کنند.

دادن بورسیه های تحصیلی به شیعیانی که به مذهب مارونی می گرویدند، بخشی از اقدامات کاردینالها برای وادار کردن شیعیان به تغییر مذهب بود.

هدف فرانسه این بود تا ساختار جمعیتی لبنان با گذشت زمان به نفع مارونی های لبنان باقی بماند و مسلمانان در رده های بعدی قرار گیرند.

به همین دلیل است که بسیاری از خانواده های شیعه منسوب به سادات مانند سید هاشم و سید عباس به علت فقر مادی ناچار شدند تغییر مذهب بدهند تا از مزایای مادی بیشتری برخوردار شوند.

وجود نامهایی مانند پل سید عباس و جوزف سید هاشم و ادوارد مغنیه نشان می دهد که خانواده های شریف شیعه در جنوب لبنان زمانی ناچار بودند برای ارتقای سطح زندگی خود، هویت مذهبی خود را تغییر دهند.

از موارد عجیب تبعات ناشی از تغییر مذهب اجباری و صوری شیعیان لبنان این است که همین جوزف سید هاشم ها و پل سید عباس ها و ادوارد مغنیه ها بیش از اینکه به اصول مذهب مارونی خود پایبند باشند، گرایش قلبی خود را به مذهب تشیع پنهان نمی کنند.

در مراسم و مناسبتهای مذهبی شیعه مانند ایام ماه محرم و عید غدیر خم معمولا حضور اینگونه خانواده ها در دستجات عزاداری و جشنهای عید غدیر چشمگیر است. اغلب شاعرانی که به مناسبتهای دینی در مدح مولای متقیان حضرت امیر مومنان قصیده سرایی می کنند از همین خانوده های شیعی مسیحی شده هستند.

درچنین فضایی که هویت شیعیان در لبنان قربانی تعاملات سیاسی و داد و ستدهای مذهبی می شد؛ مردی به نام امام موسی صدر پا در عرصه های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی لبنان گذاشت. فعالیت فرهنگی سازمان یافته امام موسی صدر از سال ۱۳۳۸ راه را بر حضور کاردینال های فرانسوی در جنوب لبنان برای وادار ساختن شیعیان به تغییر مذهب بست.از آن زمان شیعیان لبنان که دهها سال از نبود رهبری کاریزماتیک رنج می بردند هویت واقعی خود را باز یافتند و در کانون تصمیم گیری های کلان ملی قرار گرفتند.

شناخت واقعی امام موسی صدر از نیازهای شیعیان لبنان و تعامل هوشمندانه ایشان با رخدادهای پیچیده منطقه ای، از وی شخصیتی فراتر از یک رهبر دینی ساخت.دیدارهای امام موسی صدر با رهبران جهان عرب و تشریح شرایط دشوار تبعیضی بر ضد شیعیان لبنان، سبب شد که این طایفه در کانون توجه جهان عرب قرار گیرد.

شیعیان لبنان زمانی هویت واقعی خود را باز یافتند که امام موسی صدر راهبرد مبارزه علیه رژیم صهیونیستی را وارد فاز تحرکات سیاسی و امنیتی شیعیان ساخت.تشکیل جنبش امل به عنوان تشکلی سیاسی، فرهنگی و نظامی معادلات سیاسی را به سود شیعیان لبنان تغییر داد. بنا براین دشمنان ملت لبنان به ویژه دشمنان شیعیان از دستیابی این طایفه به یک جایگاه رفیع سیاسی منطقه ای و بین المللی بیمناک شدند.

یکی از عوامل قدرتهای استعماری که با چهره به ظاهر انقلابی خود را وقف اجرای سیاست های استعمارگران کرده، سرهنگ معمر قذافی رهبر لیبی است. او به دستور اربابان خارجی خود برای فرو پاشی تشکل شیعیان و جلوگیری از شکل گیری یک هلال شیعی، توطئه ربودن امام موسی صدر را در ۳۱ آگوست ۱۹۸۷ عملی کرد.

اعتقاد قدرتهای استعماری این بود که انقلاب اسلامی ایران درصورت پیروزی قطعا یک هلال شیعی با محوریت امام خمینی(ره) در ایران و حضور سید عارف حسینی رهبر شیعیان پاکستان و آیت الله سید باقر صدر در عراق و امام موسی صدر در لبنان و نیز وجود رگه هایی از علویان در سوریه تشکیل خواهد داد.

این هلال قطعا برای رژیم صهیونیستی خطر آفرین بود و به همین دلیل امام موسی صدر قبل از پیروزی انقلاب اسلامی توسط سرهنگ قذافی ربوده شد.اندکی بعد آیت الله سید باقرصدر توسط رژیم صدام به شهادت رسید و رهبران شیعیان پاکستان نیز یکی پس از دیگری ترور شدند.به این ترتیب طرح غرب، آمریکا و رژیم صهیونیستی برای قطع حلقه های مهم ارتباطی شیعیان در منطقه هلال خصیب با شهادت سید محمد باقر صدر در عراق تکمیل شد.

امروز که سی و یکمین سالگرد ربوده شدن امام موسی صدر را پشت سر می گذاریم، غرب و آمریکای جهانخوار، در چارچوب زد و بندهای سیاسی و اقتصادی خود، سرهنگ قذافی را وارد حلقه یاران خود کردند.سرهنگی که تا دیروز به عنوان رهبر تروریستهای جهان و عنصر خطرناک برای امنیت جهانی تلقی می شد، امروز درکنفرانس های بین المللی دست در گردن باراک اوباما رئیس جمهوری آمریکا و نیکلا سارکوزی رئیس جمهوری فرانسه و گوردون براون نخست وزیر انگلیس می اندازد.

اما در این کنفرانسها هیچ کس از سرهنگ معمر قذافی درباره سرنوشت امام موسی صدر سئوال نمی کند و همه تلاش غرب و آمریکا این است که نام این مرد تاریخی به فراموشی سپرده شود و این هم نمونه ای از مظلومیت رهبران شیعه در طول تاریخ است.

"حسن هانی زاده" کارشناس مسائل بین الملل