عضو هیات رییسه جنبش امل لبنان با تاکید بر زنده بودن امام موسی صدر و همراهانش تصریح کرد: ما تنها خواهان یک مساله آن هم آزادی امام و همراهانش هستیم و چیزی دیگر نمیخواهیم.
خلیل حمدان در گفتوگو با خبرنگار گروه تاریخ و اندیشه ایسنا درباره چگونگی آشنایی با امام موسی صدر و میزان ارتباطش با وی بیان کرد: «اواخر دهه ۶۰ با امام آشنا شدم. او در سال ۱۹۵۹ بعد از فوت امام شرفالدین به لبنان آمد و بعد از آن در شهر صور فعالیت میکرد. پس از ورودش به این شهر توجهات بیشتری به مناطق صور، نبطیه، بقاع و بیروت شد و این به دلیل توجه امام صدر به شیعیان صور و تمام مناطق اطراف بود. در آن زمان مردم نگران بودند و در کنار این نگرانیها محرومیت زیاد و تعمدی از سوی دولت لبنان وجود داشت به این صورت که شیعیان و برخی از لبنانیهای ساکن مناطق فقیرنشین در محرومیت به سر میبردند علاوه بر آن تجاوزات دایم اسراییل به لبنان وجود داشت.»
وی ادامه داد: «مردم خشمگین بودند اما نمیدانستند که چه کار کنند چرا که رهبری مثل گذشته نبود که بتواند با این مشکلات مواجه شود. در اوایل دوران جوانی بودم که وقوع انقلابهایی در گوشه و کنار جهان به گوشمان میرسید مثل جنگ ویتنام، انقلاب دانشجویان در فرانسه و غیره. بعد از شکست سال ۶۷، در کنار نگرانیهای موجود روحیه انقلابی در میان مردم بیشتر شد. در آن زمان چیزهایی از امام صدر میشنیدم درباره محرومیت، ضرورت اقدامات دولت به از بین بردن آن و تلاش برای مقاومت در برابر اسراییل که به سرزمین ما تجاوز میکرد، میشنیدیم. این سخنان در مساجد، حسینیهها و در مراسم سالروز انقلاب «طبق» در لبنان پخش میشد تا اینکه با امام و افکارش آشنا شدیم. کسی که برای ما جوانان فعال آن زمان فرد بسیار خوبی بود.
حمدان افزود: بهطور کلی آشنایی من با امام از طریق رسانهها بود که افکارش مرا به شگفتی وامیداشت به همین خاطر سعی کردم تا از پیروانش باشم تا اینکه او مساله دین را مطرح کرد؛ به این گونه که دین تنها حضور در مساجد نیست بلکه به معنای مطالبه حقوق مردم و تلاش برای از بین بردن مشکلات است. سپس امام صدر در کنفرانسها و همایشهای بزرگی چون همایش بعلبک در ۱۷ مارس سال ۱۹۷۴ که تجمع زیادی در آنجا جمع شدند، شرکت کرد. او خواهان مقاومت، احیای مناطق و از بین بردن محرومیت شد. امام موسی صدر سعی کرد تا جوانان را برای مقاومت در برابر اسراییل بسیج کند عضو هیات رییسه جنبش امل گفت: بعد از آن امام موسی صدر به همایشی در صیدا که از سوی اهل سنت برگزار شد، رفت که شیعیان هم حضور داشتند.
او در مسجد العمری در صیدا اعلام کرد که «سلاح زینت مردان است» و باید با اشغالگران اسراییلی در صورت تجاوز به سرزمین مقابله و به خواستههای محرومان توجه کرد. بعد از آن نیز همایشهای متعدد دیگری برگزار شد. امام موسی صدر سعی کرد تا انگیزه ایجاد سازمانی تحت عنوان «جنبش محرومین یا همان جنبش امل» را ایجاد کند. او سعی کرد تا جوانان را برای مقاومت در برابر اسراییل بسیج کند. به این ترتیب ما با حضور در همایشها و پیگیری اخبار امام با وی ارتباط برقرار کردیم. وی ادامه داد: با آمدن دکتر مصطفی چمران به لبنان ارتباطم با امام بیشتر شد و در آن زمان در موسسه شغلی «جبل العام» در صور به عنوان منشی دکتر چمران ارتباطم با امام بیشتر شد. در آن زمان در موسسه جبل العام مدت ۱۳ سال منشی دکتر بودم. آنجا روابط من با امام از طریق دکتر چمران بسیار بیشتر شد. کمکم وارد مراکز فرماندهی شدم البته با کمک و حمایت دکتر چمران.
امام بر خود واجب میدانست که در کنار مردم باشد عضو کمیته مرکزی جنبش امل در بیان خاطرهای از امام صدر به ایسنا گفت: خاطرات زیاد است. امام در زمینه مسایل بزرگ و استراتژیک کار میکرد و به مسایل کوچک هم توجه داشت. همیشه میگفت اینجا سرزمین کوچک یا بزرگ وجود ندارد. ملت لبنان خواهان زندگی هستند اما زندگی سخت و دشوار نمیخواهند. امام به موسسه شغلی جبل العام که یتیمان در آن بودند، میرفت با کودکان مینشست و از مشکلاتشان مطلع میشد. حتی گاهی اوقات با آنکه خیلی خسته بود و ساعت از نیمه شب هم گذشته بود با کودکی که مشکلی داشت مینشست و سعی میکرد تا مشکلش را حل کند.
وی ادامه داد: روزی امام در شهر صور بود از طریق رادیو از وقوع بهمنی در شهرک الیمونه در منطقه بقاع مطلع شد و اینکه این حادثه منجر به مرگ ۱۶ نفر شد. به محض شنیدن خبر، صور را به قصد بقاع ترک کرد و با ماشین تا جایی که میتوانست رفت بعد از آن به خاطر برف زیاد با پای پیاده حدود ۴ کیلومتر را تا شهرک الیمونه طی کرد تا به آنها در حل مشکلات و دفن قربانیان کمک کند. او تنها روحانی بود که به این منطقه رفت و این در حالی بود که در آن زمان امام مسوولیتی در بقاع نداشت ولی وقتی خبر سقوط بهمن را شنید بر خود واجب دانست که در کنار مردم باشد. امام همچنین نزد کسانی که با هم درگیری یا مشکلی داشتند میرفت تا بینشان صلح برقرار کند. حمدان در خاطره دیگری از امام صدر بیان کرد: یکی از مجروحان مقاومت در جنبش امل که در شهرک صرفان به سر میبرد نقل میکرد، روزی امام وارد شهرک شد و او ۷ ساله بود وقتی خواست وارد اتاقی که امام بود، بشود دیگران او را بیرون کردند اما امام صدر خواست که او وارد شود.
امام دستی به سر این کودک کشید و گفت: میخواهی به جنبش محرومین بپیوندی؟ گفت بله. این کودک که حال از اعضای جنبش است بیان میکند از آن زمان که وارد جنبش شده هیچگاه آن را ترک نکرده است. امام صدر رفتار و اخلاقی پیامبرگونه دارد وی با بیان آنکه امام رفتار و اخلاقی پیامبر گونه دارد، اظهار کرد: امام موسی صدر به نظر بسیاری، اخلاق پیامبران را دارد و با فقرا و محرومین بسیار مهربان است اما در عین حال در رویارویی با دشمنان، اسراییلیها و سهلانگاریهای دولت لبنان، بسیار سنگدل است. مساله امام موسی صدر مساله سادهای نیست حمدان در پاسخ به این سوال که چرا شما و بنیه بری، رییس جنبش امل و رییس پارلمان لبنان که خود را از شاگردان امام صدر میدانستید، مساله ربودن امام را در شورای حقوق بشر سازمان ملل مطرح نکردید، گفت: مساله امام موسی صدر مساله سادهای نیست؛ اولا تاکنون چنین اتفاقی نیفتاده بود که حاکمی یا صاحب دولتی کسی را به میهمانی دعوت و سپس او را زندانی کند مگر آنکه چنین چیزی را در ساختار نظامهای دیکتاتوری که در طول تاریخ وجود دارد، دیده باشیم؛ به هر حال در عصر حاضر چنین مسالهای وجود ندارد.
همچنین اعراب عادت دارند اگر بخواهند توطئهای هم علیه کسی انجام دهند آن را در خانهشان انجام نمیدهند. این حادثه خسارتی برای همه بود. بهدنبال ربودن امام صدر، تحرکات ملی ومردمی زیادی در داخل وخارج لبنان انجام شد وی با بیان اینکه به دنبال ربودن امام صدر، تحرکات ملی و مردمی زیادی در داخل و خارج لبنان انجام شد، به برپایی تظاهراتهایی اعتراضآمیز اشاره کرد و افزود: از جمله این تظاهراتها، تظاهرات بیش از ۳۵۰ هزار نفری در لبنان بود که به سوریه هم کشیده و در آنجا کنفرانسی برگزار شد که معمر القذافی، رهبر لیبی هم در آنجا حضور داشت.
در آن کنفرانس شورای عالی شیعه اسلامی و جنبش امل همواره خواهان آزادی امام بودند. قذافی مسوول ربودن امام است تدابیر امنیتی برای ارجاع مساله به دادگاههای بینالمللی انجام شد عضو هیات رییسه جنبش امل با تاکید بر تماسهای آن زمان لبنان با کشورهای عربی، آفریقایی و غربی برای کشف این مساله، در زمینه ارجاع آن به شورای امنیت و شورای حقوق بشر سازمان ملل گفت: باید بگویم این مساله به طرفهای ذیربط در این مساله و کمیته عفو بینالملل ابلاغ شد؛ آنها مساله را پیگیری میکردند. در سال ۲۰۰۳ هم شورای حقوق بشر در گزارش سالیانهاش اعلام کرد و قذافی مسوول ربودن امام است. همچنین تدابیر امنیتی هم برای ارجاع مساله به دادگاههای بینالمللی انجام شد.
در سال ۱۹۸۱ پرونده ربودن امام به شورای عدالت ارجاع شد معلوم شد که امام در لیبی ربوده شد و قذافی شخصا مسوول ماجراست وی ادامه داد: در سال ۱۹۸۱ پرونده به شورای عدالت ارجاع شد؛ البته باید این نکته را یادآور شد که این شورا به مسایل عادی نمیپردازد بلکه تنها جنایاتی که علیه امنیت کشور و جامعه است، به آن ارجاع میشود. این شورا هم اعلام کرد که ربودن امام تجاوز به امنیت جامعه، دولت و همچنین امنیت ملی لبنان است. در شورای عدالت تحقیقات زیادی انجام و معلوم شد که امام در لیبی ربوده شد و قذافی شخصا مسوول این ماجراست. بعد از آن کمیته تحقیق و قضات بازپرسی مثل طربی رحمه و سهیل عبدالصمد تعیین شدند اما به دلیل اعمال فشارهای زیاد، مسایل سریع پیش نرفت تا اینکه قاضی سمیح الحاج به عنوان قاضی بازپرس، تعیین و طی کیفرخواستی توقیف غیابی قذافی و ۶ تن از مسوولان لیبی صادر شد.
قرار بود این کیفر خواست از طریق سفارت لبنان در طرابلس به قذافی اعلام شود که سفارت اعلام کرد نمیتواند به عنوان یک اقدام قانونی این مساله را ابلاغ کند. سپس دادستان کل لبنان بررسیهای اخیرش را صادر کرد مبنی بر اینکه لبیی مسوول این حادثه است. وی همچنین بر ضرورت توقیف قذافی و سایرین تاکید کرد. در تلاش هستیم پرونده ربودن امام به اینترپل برسد حمدان تصریح کرد: اکنون در تلاش هستیم تا پرونده به پلیس بینالملل (اینترپل) برسد. شورای عدالت هم محاکمهاش را در اینباره به صورت غیابی تکمیل خواهد کرد. اینجا بود که پرونده در مسیر قانونیاش قرار گرفت و به دادگاه کیفری بینالملل، شورای امنیت، شورای حقوق بشر و غیره ارجاع شد و به این ترتیب الان اقدامات سریعی در حال انجام است تا دراین باره به یک اقدام بینالمللی برسیم.
در لبنان و ایران هم مشغول این کار هستند؛ همچنانکه در ایران کمیتهای پارلمانی برای پیگیری این مساله با استناد به اصل ۹۰ تشکیل شد. علاوه بر آن کتابی در ۲۰۰ صفحه درخصوص سرنوشت امام صدر، شرایط سفر به لیبی، چگونگی دستگیری او و همراهانش منتشر شد. وی با اشاره به بیانیه مجلس شورای اسلامی ایران درخصوص امام موسی صدر بیان کرد: در این بیانیه قذافی مسوول ربودن است و این اقدام تجاوز به امنیت ملی ایران به شمار رفت چرا که امام صدر یک شهروند ایرانی است. در ضمن این مفاد، اقدامات و فعالیتها تا رسیدن به پایان خوش این پرونده ادامه دارد. دولت لبنان در پارلمان اعلام کرده که مساله پرونده امام صدر را پیگیری خواهد کرد حمدان درباره قدرت دولت لبنان در ارجاع پرونده ربودن امام صدر به اینترپل و پیگیری آن به ایسنا گفت: همانطور که میدانید هر دولت جدید در لبنان قبل از موافقت و کسب رای اعتماد نمایندگان مجلس باید بیانیه وزیران را ارائه کنند و در آن طرحهای خود را در همه سطوح سیاسی اقتصادی، قضایی و غیره بیان کند که در بیانیه دولت متحد ملی مساله امام صدر نیز آورده شده و دولت لبنان از طریق مسوولان خود در پارلمان اعلام کرده که این مساله را در همه مراحل و محافل بین المللی، اینترپل و غیره پیگیری خواهد کرد.
ما هم از آن حمایت میکنیم به ویژه اینکه تحقیقات قضایی در این زمینه پیشرفتهایی داشته و دولت هم آن را پیگیری میکند. این قولی است که داده شده و البته این وعده با کلام و گفتار نیست چون در بیانیه وزیران هم آمده است. عضو هیات رییسه جنبش امل درخصوص گروهها و افرادی که در داخل و خارج لبنان مانع از پیگیری مساله امام موسی صدر میشوند، بیان کرد: همانطور که میدانید قذافی جنایات متعددی در جهان انجام داده که از سوی بسیاری از کشورها هم محکوم شد. ماجرای هواپیمای لاکربی در آمریکا، آلمان، فرانسه، بلغارستان، عربستان و سازمان آزادی بخش فلسطین از جمله جنایات قذافی است. بروز این مشکلات، کشورهای فوق را بر آن داشت تا قذافی را در این جنایات رسوا کنند اما قابل توجه آن است که تمامی کشورهایی که با قذافی مشکل دارند از جمله اسراییل، مساله ربودن امام موسی صدر را پنهان کردند؛ آنها از همه جنایات قذافی حرف میزنند به جز یک مساله و آن هم مساله امام صدر است. وی افزود: به سخن نیاوردن از جنایت قذافی درباره امام موسی صدر از سوی کشورهای غربی به این معنا است که در عملیات ربودن امام صدر حمایتی از سوی کشورهای جهان، صهیونیستها، کشورهای بزرگ و افرادی که منفعتی در دور نگه داشتن امام از عرصه جهاد دارند، در قبال قذافی وجود دارد.
اما سوال اینجاست که چرا از امام صحبت نمیکنند، با وجود آنکه اطلاعات حاکی از ربودن امام به دست قذافی است؟ حمدان افزود: در اینجا منافعی برای سنگاندازی در مساله آزادی امام صدر از سوی تمامی کسانی که در برابر جنبشهای مقاومت در لبنان و ایران میایستند، وجود دارد. اما درخصوص اینکه آیا در لبنان هم گروههایی هستند که مانعی در برابر پرونده ربودن امام به شمار میروند، باید بگویم ما نمیتوانیم بگوییم که کسی مانع از انجام تحقیقات میشود. افرادی هستند که از سوی لبیی اجیر شدند اما آنها قدرتی به شمار نمیروند که بتوانند مساله آزادی امام یا ادامه تحقیقات را با مشکل مواجه کنند. هر ساله همایشهایی در لبنان در سالروز ربودن امام برگزارمیشود که در آن مردم لبنان و شخصیتهای عالی رتبه لبنانی حضور دارند. لیبی میکوشد تا برای تغییر روند تحقیقات، مساله را به ایتالیا مرتبط کند اما موفق نشد عضو هیات رییسه جنبش امل درباره وجود کمیتهای ویژه در لیبی برای پیگیری مساله امام صدر نیز تصریح کرد: اولا لیبی سعی میکند از مسوولیت این حادثه فرار کند به همین دلیل کمیتهای تشکیل نداده است، همچنین میکوشد این مساله را کم ارزش و کم اهمیت جلوه دهد. علاوه بر آن قذافی سعی میکند تا رسانهها را از پرداختن به جنایتش درباره امام صدر باز دارد.
لیبی میکوشد تا برای تغییر روند تحقیقات، مساله را به ایتالیا مرتبط کند اما موفق نشد و اقدام سریعی از سوی جنبش امل، شورای عالی شیعه لبنان و خانواده امام در این باره انجام شد. راهی که در آن حرکت میکنیم راهی درست درپیگیری مساله درسطح قضایی است وی تاکید کرد: همکاری از سوی لیبی درخصوص این پرونده وجود نخواهد داشت مگر با اعمال فشارهای بینالمللی و دیپلماسی گسترده و مطرح شدن آن در دادگاههای بینالمللی و سازمانهای حقوق بشر. راهی که ما در آن حرکت میکنیم راه بسیار درستی در پیگیری این مساله در سطح قضایی است. کسی نمیتواند علیه مساله امام صدر در دولت متحد ملی لبنان اقدامی انجام دهد حمدان درباره اقدام دولت متحد ملی لبنان در آینده برای تعیین سرنوشت امام صدر گفت: تاکید میکنم کسی نمیتواند علیه مساله امام صدر در دولت متحد ملی لبنان اقدامی انجام دهد چرا که حضور ما در دولت بسیار فعال و گسترده است همچنین همانطور که گفتم مساله تعیین سرنوشت امام در بیانیه وزیران دولت ذکر شده است.
معتقدیم امام صدر و همراهانش زندهاند و در زندانهای لیبی هستند تنها خواهان آزادی امام صدر و همراهانش هستیم وی درباره تلاش برخیها در لبنان برای بستن پرونده امام موسی صدر اظهار کرد: فعالیتهایی از سوی برخیها انجام میشود که این افراد خود را «میانجی» میدانند اما این فعالیتها مستقیما خنثی شدند و الان چنین فعالیتهایی نه در لبنان و نه در ایران وجود ندارد زیرا معتقدیم امام صدر و همراهانش با توجه به دیدارهای اخیر ما با برخی کارشناسان و اطلاعات امنیتی موجود که نمیتوان به اصل آن اشاره کرد، زندهاند و در زندانهای لیبی به سر میبرند من طی مصاحبه با رسانههای ایرانی و لبنانی اعلام کردم که مساله امام موسی صدر مثل ماجرای لاکربی با پول حل نمیشود؛ ما تنها خواهان یک مساله آن هم آزادی امام و همراهانش هستیم و چیزی دیگری نمیخواهیم.
عضو هیات رییسه جنبش امل در پاسخ به این سوال که چرا این جنبش حمایتی از تصویب پیشنهاد مطرح شده از سوی ابراهیم شمسالدین، از وزیران لبنانی مبنی بر قرار دادن واژه «آزادی امام صدر» به جای واژه «روشن شدن سرنوشت امام» خاطر نشان کرد: اولا تصمیم قراردادن بندی در بیانیه وزیران درباره امام، جزو فعالیتهای ابراهیم شمسالدین از وزیران کابینه نبود؛ او تنها این مساله را اعلام کرد اما همانطور که از حساسیت اوضاع لبنان و جهان عرب مطلع هستید، جنبش امل با همکاری خانواده امام، قدرتمندانه و فعالانه در راستای قرار دادن این بند در بیانیه، تلاش کرده است. مساله آزادی امام هم در بیانیه به صورت کاملا صریح و آشکار درج شده است. مهم نیست این حرف به نقل از کسی در روزنامهها آورده شود، مهم فعالیتهای مخفیانه و سری است مثل اقدامات قانونی که در دستگاه قضایی انجام شد و تلاش زیادی را هم طلبید.
مساله امام صدر، مسالهای مقدس و بزرگ است از همه اقداماتی که برای آزادی امام انجام میشود، تقدیر میکنیم وی در ادامه مساله امام صدر را مسالهای مقدس و بزرگ دانست و اظهار کرد: آنچه در سر و خفا انجام میشود مطمئنا بسیار بزرگتر از آن چیزی است که علنا اعلام میشود. سخن گفتن بسیار آسان است اما آنکه فعالیتهایی را در خفا انجام میدهد، اقداماتش بسیار بزرگتر است که این مساله را خود خانواده امام مطلع هستند. به هر حال ما از همه اقداماتی که برای آزادی امام انجام میشود، تقدیر میکنیم. آنچه در جنش امل، شورای عالی شیعیان لبنان و کمیته پیگیری مساله امام صدر انجام میدهیم به صورت کاملا دقیق پیگیری میشوند و اگر بخواهیم آن فعالیتها را علنی کنیم نیازمند چاپ چندین جلد کتاب است نه در سطح یک اظهارنظر در روزنامهها.
بهزودی نتایج بررسیهای دستگاه قضایی لبنان برای پیگیری به محافل بینالمللی اعلام میشود حمدان با اشاره به اینکه بهزودی نتایج نهایی بررسیهای دستگاه قضایی لبنان جهت پیگیری به اینترپل و محافل بینالمللی اعلام خواهد شد، گفت: در بیانیه کاری وزیران دولت، ضرورت تلاش برای آزادی امام و همراهانش به طور صریح مطرح شد اما درخصوص مساله تصویب آن باید گفت که نظریات متعددی در داخل شورای وزیران و تمامی احزاب وجود دارد و ما با تمام تلاشمان توانستیم به این نتیجه برسیم. مهم پیگیری این مساله بعد از صدور بیانیه کاری وزیران است. این بیانیه خط مشی کلی را ایجاد کرد اما میدانیم که فعالیتها و اقدامات قضایی قبل از فعالیتهای سیاسی است. ما باید با اقدامات قضایی همگام باشیم و فکر میکنم بیشترین چیزی که ما با ادامه آن موافقیم انجام اقدامات قانونی و تلاشهای بینالمللی در این باره است.
در لبنان نظریات متعددی وجود دارد و ما سعی میکنیم تا حداکثر را در نظر بگیریم و این را در نظر بگیریم که دولت لبنان در برابر قذافی میایستد و روابطش را با آن قطع میکند که این ممکن است انجام بشود یا نشود. با ابلاغ دستگیری قذافی به اینترپل، وی نمیتواند به کشورهای دیگر سفر کند وی درباره ارائه نتایج نهایی بررسیهای قضایی به محافل بینالمللی و امکان دستگیری قذافی بیان کرد: این مساله در راستای ابلاغ تصمیم دولت لبنان مبنی بر دستگیری قذافی به پلیس اینترپل و محافل بینالمللی است. البته دستگیری قذافی اگرچه ممکن هم نباشد اما جنبش خواهان آن است. مساله بعدی اینکه با ابلاغ دستگیری قذافی به اینترپل قذافی نمیتواند به کشورهای دیگر سفر کند و فعالیت زیادی داشته باشد؛ الان قذافی سعی میکند این انزوای خود را از بین ببرد و در این راه حاضر است تمامی سرمایههای لیبی را بدهد.
در مساله امام صدر هم سعی میکند تا با پول و غیره به حل آن بپردازد اما ما میگوییم که فعالیتهای ما این حصار را برای قذافی مجددا ایجاد خواهد کرد و این کاری است که ما میتوانیم درباره قذافی انجام دهیم. در کنار جامعه جهانی برای کشف سرنوشت امام و آزادیاش تلاش میکنیم عضو هیات رییسه جنبش امل در پاسخ به این سوال که آیا امیدوارید قذافی به زودی دستگیر شود؟ به ایسنا گفت: کسی نمیتواند درباره این مساله پیشبینی داشته باشد. ما نمیخواهیم اقدامات تروریستی شبیه قذافی انجام دهیم اما در کنار جامعه جهانی برای کشف سرنوشت امام و آزادیاش تلاش میکنیم. قذافی باید این معادله را بداند که اگرچه امام صدر را نزد خود در زندانی کوچک زندانی کرده اما اگر بتوانیم قذافی را در زندانی بزرگتر یعنی لیبی زندانی کنیم این مساله برای ما خیلی بزرگ و با اهمیت است و این ابزار اساسی جهت اعمال فشار برای آزادی امام صدر خواهد بود.
گفتوگو از خبرنگاران ایسنا: سمیه رعیت و حمیده صفامنش