امام موسي صدر در روز 14 خرداد سال 1307 هجري شمسي در شهر مقدس قم ديده به جهان گشود. پدر ايشان مرحوم آيت الله سيد صدرالدين صدر ، جانشين مرحوم آيت الله شيخ عبدالکريم حائري مؤسس حوزه علميه قم و از مراجع بزرگ زمان خود بود جد پدري ايشان مرحوم آيت الله سيد اسماعيل صدر، جانشين مرحوم آيت الله ميرزا حسن شيرازي و مرجع مطلق زمان خود و جد مادري ايشان مرحوم آيت الله حاج آقا حسين قمي، جانشين مرحوم آيت الله سيد ابوالحسن اصفهاني و رهبر قيام مردم مشهد عليه رضاخان بود. تحصيلات امام موسي صدر پس از اتمام سيکل اول و بخش مقدمات علوم حوزوي در خرداد سال 1322 به طور رسمي به حوزه علميه قم پيوست و در مدتي کوتاه، ضمن بهره گيري از محضر حضرات آيات سيد محمد باقر سلطاني طباطبايي ، شيخ عبدالجواد جبل عاملي ، امام خميني و سيد محمد محقق داماد دروس دوره سطح را به پايان رساندند. وي از ابتداي بهار سال1326وارد مرحله درس خارج شد و تا اواخر پاييز سال 1338، يعني قريب سيزده سال تمام از مدرسين بزرگ حوزه هاي علميه قم و نجف کسب فيض کرد.اساتيد اصلي دروس خارج ايشان در قم ، حضرات آيات سيد حسين طباطبايي بروجردي ، محقق داماد ، صدر و سيد محمد حجت و در نجف حضرات آيات سيد محسن حکيم ، سيد ابوالقاسم خويي ، شيخ حسين حلي و شيخ مرتضي آل ياسين بودند. امام موسي صدر دروس فلسفي را نزد حضرات آيات سيد رضا صدر و علامه سيد محمد حسين طباطبايي در قم و نزد آيت الله شيخ صدرا بادکوبه اي در نجف فرا گرفت. دوستان اصلي هم بحث امام موسي صدر را در قم ، حضرات آيات سيد موسي شبيري زنجاني ، شهيد دکتر بهشتي ، سيد عبدالکريم موسوي اردبيلي و شيخ ناصر مکارم شيرازي و در نجف آيت الله شهيد سيد محمدباقر صدر تشکيل مي دادند. امام موسي صدر در طول زندگي حوزوي خود شاگردان برجسته اي را تربيت کرد که مي توان از شهيد عباس موسوي دبيرکل سابق حزب الله لبنان نام برد. امام موسي صدر در کنار تحصيلات حوزوي ، دروس دبيرستان خود را به اتمام رساند و در سال1329به عنوان اولين دانشجوي روحاني در رشته «حقوق در اقتصاد» به دانشگاه تهران وارد و در سال1332 از آن فارغ التحصيل شد. امام موسي صدر قبل از عزيمت به نجف اشرف از سوي علامه طباطبايي مسئوليت نظارت بر نشريه «انجمن تعليمات ديني» را بر عهده گرفت. وي همزمان با تحصيل در حوزه علميه نجف ، به عضويت هيئت امناء جمعيت «منتدي النشر» در آمد و پس از بازگشت به قم ضمن اداره يکي از مدارس ملي اين شهر ، مسئوليت سردبيري مجله تازه تاسيس «مکتب اسلام» را برعهده گرفت. از مهمترين اقدامات امام موسي صدر در آخرين سال اقامت در شهر قم ، تدوين طرحي گسترده براي اصلاح نظام آموزشي حوزه هاي علميه بود که با همفکري حضرات آيات دکتر بهشتي و مکارم شيرازي صورت گرفت. هجرت به لبنان امام موسي صدر در اواخر سال 1338 و به دنبال توصيه هاي حضرات آيات بروجردي ، حکيم و شيخ مرتضي آل ياسين ، وصيت مرحوم آيت الله سيد عبدالحسين شرف الدين رهبر متوفي شيعيان لبنان را لبيک گفت و به عنوان جانشين آن مرحوم ، سرزمين مادري خود ايران را به سوي لبنان ترک کرد. اصلاح امور فرهنگي ، اجتماعي ، اقتصادي و سياسي جامعه شيعيان لبنان از يکسو و استفاده از ظرفيت هاي منحصر به فرد لبنان براي نماياندن چهره عاقل ، عادل ، انساندوست و با زمان مکتب اهل بيت به جهانيان از سوي ديگر ، اهداف اصلي اين هجرت را تشکيل مي داد.امام موسي صدر براي نيل به اين اهداف و با توجه به جغرافياي اجتماعي و سياسي لبنان در منطقه و جهان ، از همان بدو ورود فعاليت هاي خود را در سه حوزه موازي سازماندهي کرد: بازسازي هويت ، انسجام و عزت تاريخي شيعيان لبنان امام موسي صدر از زمستان سال1338 و همزمان با آغاز فعاليت هاي گسترده ديني و فرهنگي خود در مناطق شيعه نشين لبنان ، مطالعات عميقي را به منظور ريشه يابي عوامل عقب ماندگي اجتماعي ، اقتصادي و فرهنگي شيعيان لبنان به اجرا گذارد. حاصل اين مطالعات ، برنامه هاي کوتاه مدت ، ميان مدت و درازمدتي بود که از اواسط سال 1339 و در راستاي سياست محروميت زدايي ، طراحي و اجرا شد. امام موسي صدر در زمستان سال1339 و پس از تجديد سازمان جمعيت خيريه «البر و الاحسان»، با تنظيم برنامه اي ضربتي براي تامين نيازهاي مالي خانواده هاي بي بضاعت ، ناهنجاري تکدي گري را به کلي از سطح شهر صور و اطراف آن برانداخت.وي در فاصله سال هاي1340 تا 1348 و درچارچوب برنامه اي ميان مدت ، در اقصي نقاط لبنان ، دهها جمعيت خيريه و مؤسسات فرهنگي و آموزش حرفه اي راه اندازي کرد. حاصل اين فعاليت ها کسب اشتغال و خودکفايي اقتصادي هزاران خانواده بي بضاعت ، کاهش درصد بيسوادي ، رشد فرهنگ عمومي و به اجرا در آمدن صدها پروژه کوچک و بزرگ عمراني در مناطق محروم آن کشور بود. امام موسي صدر در تابستان سال1345و پس از اجتماعات عظيم و چند روزه شيعيان لبنان در بيعت با ايشان ، به طور رسمي از حکومت وقت درخواست کرد تا همانند ديگر طوائف آن کشور ، مجلسي براي سازماندهي طايفه شيعه و پيگيري مسائل آن تاسيس گردد. مجلس اعلاي اسلامي شيعيان که اولين بخش از برنامه درازمدت امام صدر به شمار مي رفت ، در اول خرداد سال 1348 تاسيس و خود آن بزرگوار با اجماع آراء به رياست آن انتخاب شد. امام موسي صدر از بهار سال 1348 تا اواسط زمستان سال 1352 با دولت وقت لبنان به گفتگو نشست تا دولت را براي اجراي پروژه هاي زيربنايي و وظايف قانوني خود در قبال مناطق شيعه نشين و محروم آن کشور ترغيب کند. درپي امتناع دولت لبنان از پذيرش اين مطالبات و نيز اتمام حجت با آن ، جنبش محرومان لبنان در اوايل سال1353به رهبري امام موسي صدر شکل گرفت و راهپيمايي هاي مردمي عظيمي در شهرهاي بعلبک ، صور و صيدا عليه دولت به وقوع پيوست. اوجگيري بحران خاورميانه ، صف آرايي احزاب افراطي مسيحي در برابر مقاومت فلسطيني و به لبنان کشيده شدن برخي اختلافات جهان عرب ، امام موسي صدر را بر آن داشت تا براي حفظ ثبات کشور و ممانعت از سرکوبي فلسطيني ها ، توده هاي مردم را به طور موقت از رويارويي با دولت بر حذر دارد و پيگيري مطالبات بر حق شيعيان را تا آمدن رئيس جمهور بعد به تاخير اندازد. امام موسي صدر در سال1354با وجودکارشکني هاي شديد دولت ، مجدداً با اجماع آراء به رياست مجلس اعلاي اسلامي شيعيان برگزيده شد. با آغاز جنگ داخلي لبنان در فروردين سال 1354، امام موسي صدر همه تلاش هاي خود را براي پايان دادن به اين بحران صورت داد. وي در خرداد آن سال در مسجد عامليه بيروت به اعتصاب نشست و به پشتوانه مشروعيت مردمي و مقبوليت وسيع و شخصيت کاريزماتيک خود در ميان همه مذاهب ، آرامش را به تابستان لبنان بازگردانيد. با شعله ور شدن مجدد آتش جنگ و پديدار شدن ابرهاي شکست بر آسمان جبهه مسلمانان ، امام صدر در ارديبهشت1355حافظ اسد را وادار کرد تا با اعزام نيروهاي سوري به لبنان ، موازنه قوا و آرامش را به اين کشور بازگرداند. حل اختلافات مصر با سوريه و متعاقب آن برپايي کنفرانس رياض در مهر1355، آب سردي بود که امام موسي صدر بر آتش جنگ داخلي لبنان فرو ريخت. اين ارامش تا زمانيکه امام صدر در لبنان حضور داشت ، ادامه پيدا کرد. پرچمداري حرکت گفتگوي اديان و تقريب مذاهب در لبنان هدف استراتژيک امام موسي صدر آن بود تا طايفه شيعه لبنان را همسان ديگر طوائف و نه مقدم بر آنان ، در همه عرصه هاي حيات سياسي ، اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي آن کشور مشارکت دهد. وي از اولين روزهاي هجرت به لبنان در زمستان سال 1338، با طرح شعار «گفتگو، تفاهم و همزيستي»، پايه هاي روابط دوستانه و همکاري صميمانه اي را با مطران يوسف الخوري ، مطران جرج حداد ، شيخ محي الدين حسن و ديگر رهبران ديني مسيحي و اهل سنت آن کشور بنا نهاد. در طول حضور دو دهه امام صدر در لبنان ، هيچ مراسم سرور يا اندوهي از شيعيان نبود که امام صدر در آن شرکت جويد و تني چند از فرهيختگان مسيحي و اهل سنت در معيت وي در اين مراسم حضور نداشته باشند. حمايت جوانمردانه امام صدر از بستني فروشي مسيحي در اوايل تابستان سال1341 در شهر صور که به فتواي صريح ايشان مبني بر طهارت اهل کتاب منجر شد ، توجه همه محافل مسيحي لبنان را به سمت خود جلب کرد. در اواخر تابستان 1341 مطران گريگوار حداد به شهر صور آمد و از امام صدر براي عضويت در هيئت امناء «جنبش حرکت اجتماعي» دعوت به عمل آورد. از اواخر سال1341 حضور گسترده امام موسي صدر در کليساها ، ديرها و مجامع ديني و فرهنگي مسيحيان آغاز شد. سخنراني هاي تاريخي امام صدر در ديرالمخلص واقع در جنوب و کليساي مارمارون در شمال لبنان در سال هاي1341 و 1342، تاثيرات معنوي عميقي بر مسيحيان آن کشور بر جاي نهاد. امام صدر در تابستان سال1342 و در سفري دو ماهه به کشورهاي شمال آفريقا ، طرحي نو براي همفکري مراکز اسلامي مصر ، الجزاير و مغرب با حوزه هاي علميه شيعه لبنان ارائه کرد. وي در بهار سال 1344، اولين دور سلسله گفتگوهاي اسلام و مسيحيت را با حضور بزرگان اين دو دين الهي ، در مؤسسه فرهنگي «الندوه اللبنانيه» به راه انداخت. وي پس از جنگ شش روزه اعراب و اسرائيل در سال 1346 با پاپ ملاقات کرد و نشستي که در ابتدا نيم ساعت پيش بيني شده بود ، به تقاضاي پاپ بيش از دو ساعت به درازا کشيد.امام موسي صدر از سال 1347 به عضويت مرکز اسلام شناسي استراسبورگ درآمد و از رهگذر همفکري و ارائه سمينارهاي متعددي در آن ، انتشار آثاري ذي قيمت چون «مغز متفکر جهان شيعه» را زمينه سازي کرد. امام موسي صدر در بهار سال 1348 و بلافاصله پس از افتتاح مجلس اعلاي اسلامي شيعيان از شيخ حسن خالد مفتي اهل سنت لبنان دعوت کرد تا با همفکري يکديگر براي توحيد شعائر ، اعياد و فعاليت هاي اجتماعي طوائف اسلامي، تدبيري بينديشند. وي در همين زمينه طرح مدوني را به اجلاس سال1349 «مجمع بحوث اسلامي » در قاهره ارائه کرد و متعاقب آن به عضويت دائم اين مجمع درآمد. امام موسي صدر در سال 1349 رهبران مذهبي مسلمانان و مسيحيان جنوب لبنان را در چارچوب «کميته دفاع از جنوب» گرد هم آورد تا براي مقاومت در برابر تجاوزت رژيم صهيونيستي چاره انديشي کنند. وي در زمستان سال1353 و در اقدامي بي سابقه ، خطبه هاي عيدموعظه را در حضور شخصيت هاي بلندپايه مسيحي لبنان در کليساي کبوشيين بيروت ايراد کرد و اگر آتش جنگ داخلي شعله ور نمي شد ، درپي آن بود تا کاردينال ماروني لبنان را براي ايراد خطبه هاي يکي از نمازهاي جمعه شهر بيروت دعوت کند. امام موسي صدر در زمستان سال 1355 و در جمع سردبيران جرائد بيروت با پيش بيني صريح حذف فاصله ها و روند جهاني شدن در اواخر قرن بيستم ، قرن بيست و يکم را قرن همزيستي پيروان اديان و مذاهب ، فرهنگ ها و تمدن هاي گوناگون ناميد و بر رسالت تاريخي لبنان براي ارائه الگويي موفق در اين زمينه اصرار داشت. امام موسي صدر در اواسط سال 1357 موفق شد رهبران مسلمان و مسيحي لبنان را براي برپايي يک جبهه فراگير ملي متقاعد کند و در اين مسير تا آنجا پيش رفت که حتي موعد تاسيس و اولين گردهمايي آنان را براي پس از بازگشت خود از سفر ليبي مشخص کرد. تاسيس جامعه مقاوم و مقاومت لبناني در برابر تجاوزات اسرائيل امام موسي صدر از سال 1343 و يک سال پيش از تأسيس جنبش فلسطيني فتح ، درپي انديشه تبديل جامعه مصرفي لبنان به جامعه اي مقاوم در برابر تجاوزات آينده رژيم صهيونيستي برآمد.وي در بهار سال 1344 گروهي از جوانان مؤمن شيعه را به مصر اعزام کرد تا در دوره اي شش ماهه فنون نظامي را فرا گيرند. با بازگشت اين جوانان که اولين کادرهاي مقاومت لبنان بودند ، عمليات ايذايي مشترک رزمندگان فلسطيني لبناني در شمال فلسطين اشغالي آغاز شد.بخش اعظم نيروهاي رزمنده از جوانان شيعه لبنان و فرماندهي عمليات بر عهده رزمندگان فلسطيني بود و اين نوع عمليات مشترک تا اوايل سال 1972 ادامه يافت. اولين شهيد شيعه در عمليات ايذايي عليه رژيم صهيونيستي از جوانان شهر مرزي «ناقوره» بود که در سال 1347 به شهادت رسيد. در مهر 1348 مؤسسه صنعتي جبل عامل يا مرکز پرورش نيروي انساني امام صدر به طور رسمي آغاز به کار کرد. درپي بمباران شديد جنوب لبنان از سوي رژيم صهيونيستي در سال 1349 و نداشتن واکنش مناسب دولت وقت ، اعتصابي بي سابقه به دعوت امام موسي صدر لبنان را فرا گرفت ، به گونه اي که دولت وقت را بر آن داشت براي بازسازي مناطق جنگي و برپايي پناهگاه هاي مناسب در آن، مجالس جنوب را تاسيس کند. از اوايل سال 1341 عمليات ايذايي جوانان شيعه در داخل فلسطين اشغالي شکلي مستقل به خود گرفت، هر چند تا سالها پس از آن نيز به صلاحديد امام صدر، افتخار آن به نام «نيروهاي مخصوص جنبش فلسطيني فتح» ثبت مي شد. در شهريور سال 1351 و کمتر از 24 ساعت پس از اشغال 48 ساعته دو روستاي «قاناي جلي» و ((جويا)) به دست سربازان رژيم صهيونيستي ، نشست فوق العاده مجلس اعلاي اسلامي شيعيان با حضور همه اعضاء در روستاي جويا برگذار شد و از همان روز اولين بذرهاي «مقاومت لبناني» از سوي امام موسي صدر پاشيده شد. يک ماه پس از اين حادثه و به هنگام تجاوز نيروهاي صهيونيستي به روستاي «فاووق» در جنوب لبنان، اولين عمليات غيررسمي مقاومت لبنان به اجرا در آمد که در اين عمليات چند صهيونيست کشته و زخمي شدند. از پاييز سال 1351 آموزش نظامي جوانان شيعه شتاب بيشتري گرفت.اولين شهيد مقاومت لبنان «فلاح شرف الدين» مؤذن چهارده ساله مؤسسه صنعتي جبل عامل بود که در زمستان 1352 و پس از به هلاکت رساندن چند تن از سربازان رژيم صهيونيستي در روستاي مرزي «بنت جبيل» به شهادت رسيد. در خرداد سال 1354 و به دنبال وقوع انفجاري در اردوگاه نظامي عين البنيه در کوه هاي بقاع که به شهادت27 تن از جوانان شيعه انجاميد ، امام موسي صدر به طور رسمي ولادت «گروه هاي مقاومت لبنان» را اعلان کرد. با پايان يافتن جنگ داخلي لبنان و انتقال دامنه ناآرامي ها به جنوب ، واحدهاي مقاومت لبنان به طور رسمي در نقاط حساس و راهبردي در مناطق مرزي مستقر شدند. اولين عمليات بزرگ مقاومت لبنان عليه تجاوزات اسرائيل در اواخر سال 1355 صورت گرفت که پس از چند روز درگيري، به آزادسازي شهرکهاي «طيبه» و «بنت جبيل» منجر شد. امام موسي صدر اولين شخصيتي بود که در زمستان سال 1356، طرح سازشکارانه اسکان پناهندگان فلسطيني در جنوب لبنان را افشا، و با مواضع شجاعانه خود از تحقق آن جلوگيري کرد. در حمله گسترده سال 1357 اسرائيل به جنوب لبنان و با وجود عقب نشيني احزاب چپ و گروه هاي فلسطيني ، جوانان مقاومت لبنان و دانش آموزان مؤسسه صنعتي جبل عامل در منطقه اشغالي باقي ماندند، و با وجود امکانات اندک تا به آخر عليه اشغالگران صهيونيست ايستادگي کردند. انقلاب اسلامي ايران امام موسي صدر اگرچه لبنان را محل اصلي فعاليت هاي خود قرار داده بود اما هيچگاه از ديگر مسائل جهان اسلام غافل نبود. انقلاب اسلامي ايران ، امنيت حوزه هاي علميه ، اتحادي عربي اسلامي براي مبارزه با اسرائيل و گسترش تشيع در آفريقاي سياه ، مهمترين دغدغه هاي خارج از لبنان ايشان را تشکيل مي دادند. درپي بازداشت امام خميني در سال 1342، امام موسي صدر راهي اروپا و شمال آفريقا شد تا از طريق واتيکان و الازهر ، شاه ايران را براي آزادسازي امام تحت فشار قرار دهد.با آزادي امام در پايان اين سفر ، آيت الله خويي تصريح کرد اين آزادي ، بيش از هر چيز مرهون سفر آقاي صدر بوده است. درپي تبعيد امام به ترکيه در پاييز سال 1343، امام موسي صدر اقدامات مشابهي را به انجام رساند تا ضمن تامين امنيت آن بزرگوار ، ترتيبات انتقال ايشان به عتبات عاليات را فراهم کند. در نيمه دوم دهه چهل و پس از آماده شدن اولين کادرهاي نظامي مقاومت لبنان ، دهها تن از جوانان مبارز ايراني به لبنان آمدند و زير نظر آنان فنون نظامي را فرا گرفتند. در اواخر دهه چهل و مقارن با تاسيس مجلس اعلاي اسلامي شيعيان، امام خميني در پاسخ برخي فضلاي ايراني مقيم نجف ، امام صدر را اميد خود براي اداره حکومت پس از شاه ناميد. در زمستان1350 و براساس تقاضاي مراجع وقت ، امام موسي صدر درباره برخي زندانيان سياسي با شاه گفتگو کرد که بعضي از آنان از جمله حجت الاسلام و المسلمين هاشمي رفسنجاني ، اندکي بعد از زندان آزاد شدند. با به قدرت رسيدن حافظ اسد در سال1350 و آغاز همکاري هاي تنگاتنگ وي با امام صدر ، سوريه به امن ترين کشور خاورميانه براي مبارزان ايراني تبديل شد. امام موسي صدر در تابستان 1356 جوانمردانه سينه سپر کرد و با اقامه نماز ، تدفين و برپايي مراسم چهلمين روز شهادت دکتر شريعتي در بيروت از سست شدن پيوند جوانان تحصيلکرده با روحانيت ، جلوگيري به عمل آورد. به دنبال درگذشت مرحوم حاج آقا مصطفي خميني در پاييز سال 1356، وي پسر عموي خود شهيد آيت الله سيد محمد باقر صدر را بر آن داشت تا بيش از پيش به حمايت از امام خميني برخيزد. امام موسي صدر در بهار سال 1357 لوسين ژرژ نماينده روزنامه لوموند در بيروت را به نجف فرستاد تا با انجام اولين مصاحبه بين المللي با امام خميني ، افکار عمومي جهانيان را با انقلاب اسلامي ايران آشنا کند. امام موسي صدر در ديدارهاي مکرر سال 1357 خود با رهبران سوريه ، عربستان سعودي و برخي ديگر از کشورهاي جهان عرب ، اهميت انقلاب اسلامي ايران ، پيروزي قريب الوقوع آن و ضرورت هم پيماني آنان با اين انقلاب را به آنها گوشزد کرد. وي در شهريور 1357 و يک هفته پيش از ربودن شدن خود با انتشار مقاله «نداي پيامبران» در روزنامه لوموند ، امام خميني را به عنوان تنها رهبر انقلاب اسلامي ايران معرفي کرد. بدون ترديد بزرگترين خدمت امام موسي صدر به انقلاب اسلامي ايران آن بود که در سالهاي 1356 تا 1357 و پس از قريب دو دهه ترويج ارزشهاي زيباي اسلام راستين در لبنان ، عموم مردم ، به ويژه شيعيان و بالاخص کادرهاي مقاومت آن کشور را با اين انقلاب آشنا و مرتبط کرد. سفر بي بازگشت امام موسي صدر در 3 شهريور سال 1357 و در آخرين مرحله از سفر دوره اي خود به کشورهاي عربي، بنابر دعوت رسمي معمر قذافي وارد ليبي و در روز 9 شهريور ربوده شد. دستگاه هاي قضايي دولت هاي لبنان و ايتاليا و همچنين تحقيقات صورت گرفته از سوي واتيکان ، ادعاي رژيم ليبي مبني بر خروج امام از آن کشور و ورود ايشان به رم را به طور رسمي تکذيب کرد. مجموعه اطلاعات آشکار و پنهاني که در دو دهه پيش بدست آمدند ، همگي دال بر آن هستند که امام موسي صدر هرگز خاک ليبي را ترک نکرده است. در اين ميان قرائن متعددي حکايت از آن دارند که امام موسي صدر همچنان در قيد حيات بوده و چون برخي ديگر از علماي اسلامي ، شرايط زندان حبس ابد را مي گذراند. آخرين خبري که در 13 ارديبهشت 1380 از سوي سايت «جبهه نجات ملي ليبي» بر روي شبکه جهاني اينترنت منعکس شد، حاکي است که امام موسي صدر در اواخر سال 1376 توسط برخي زندانيان زندان ابوسليم شهر طرابلس مشاهده شده است و اندکي پيش از ماه رمضان گذشته به مکاني ديگر انتقال يافته است. پيگيري پرونده ايشان در اين سالها ادامه داشته و حتي دولت لبنان نيز در بيانيه کاري اش بندي را تنها به پيگيري سرنوشت ايشان اختصاص داده است و در همين حال چندي پيش دادگاه تجديد نظر لبنان خواستار صدور حکم بازداشت قذافي و11 تن از مقامات ليبيايي به اتهام ربودن امام موسي صدر شد.