به گزارش پایگاه اطلاعرسانی مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر، نشست آشنایی با اندیشههای امام موسی صدر، بعدازظهر امروز دوشنبه 25 تیر با سخنرانی مهدی فرخیان در حوزه علمیه بقیةالله برگزار شد.
حضوراجتماعی پیش از حضور سیاسی فرخیان در این نشست ابتدا مختصری درباره زندگی امام موسی صدر و اقدامات او در ایران و لبنان صحبت کرد. او، همچنین، به تبار صدری امام موسی صدر نیز پرداخت و گفت: خاندان صدر در چند نسل همگی از جمله علما و مراجع سه کشور ایران، لبنان و عراق بودند و ویژگی فراملی بودن خاندان صدر در شخصیت امام موسی صدر بیتأثیر نبوده است.
وی افزود: امام موسی صدر در سال 1338 در سن 31 سالگی به لبنان میرود. فعالیتهای امام صدر در لبنان به چهار دسته تقسیم میشود: برنامههای از بدو ورود تا تأسیس مجلس اعلای شیعیان، برنامههای از زمان تأسیس مجلس تا جنگ داخلی و برنامههای دوره دوساله جنگ داخلی و فعالیتهای مربوط به دوره اشغال جنوب در سال 1987. در این میان، تأسیس مجلس اعلای شیعیان لبنان نقطه عطفی در تاریخ شیعه است.
فرخیان ادامه داد: ما سه موضوع را میتوانیم در اندیشه امام موسی صدر بررسی کنیم؛ اجتهاد، اسلامشناسی و حضور در اجتماع و حرکتهای اجتماعی امام موسی صدر. او اول حضور اجتماعی دارد و بعد حضور سیاسی. آنچه از امام موسی صدر در عمل میبینیم، مبتنی بر مؤلفههای دینشناسی اوست. برای مطالعه زندگی امام موسی صدر میتوانید به دو کتاب «
عصایت را به میلههای زندان بزن موسی» و «
سیره و سرگذشت امام موسی صدر» مراجعه کنید.
امام صدر اسلامشناس استفرخیان در بخش دیگری از سخنان خود به وجه اسلامشناسی امام صدر اشاره کرد و گفت: میانِ فقیه، اصولی، متکلم، فیلسوف و اسلامشناس تفاوت وجود دارد. کسی میتواند فقیه باشد، اما اسلامشناس نباشد؛ اصولی باشد، اما اسلامشناس نباشد؛ فلیسوف باشد؛ اما اسلام شناس نباشد. اسلامشناس کسی است که در همه این علوم دستی دارد و بر این علوم تسلط دارد، و میتواند برای ما در مواجهه با مسائل جدید در جامعه پاسخهای نو بیاورد و با این تعریف امام موسی صدر اسلامشناس است؛ نه فقیه و اصولی و متکلم و فیلسوف و البته، بنابر تفاوتهای روششناسی اسلامشناسان پاسخهای متفاوت به مسئلۀ واحد میدهند.
فرخیان گفت: به اعتقاد من امام صدر در درجه اول یک اسلامشناس است و مراجعه به آثارش این نظر را تأیید میکند.
مترجم کتاب «
سفر شهادت» اختلاف رایج در بین احکام علما و اسلامشناسان را اینگونه توضیح داد: ما مهمترین مسئلهای که باید از علما فرا بگیریم، روششناسی آنهاست نه اینکه فقط به محتوای پاسخ آنان به مسائل توجه کنیم. علما در کلیات تفاوتی ندارند و برای همه آنها «قرآن»، «سنت»، «عقل» و «اجماع» حجت است. یکی از علت تفاوتهای معمول، ضریبهایی است که به این چهار منبع میدهند. امام صدر در مواجهه با مسائل معمولاً ضریب بالایی به منبع قرآن میدهد.
دیالوگ از منظر امام موسی صدر
فرخیان در بخش دیگری از سخنان خود به بحث درباره مسئله گفتوگو به مثابه یکی از ویژگیهای رفتاری امام موسی صدر پرداخت و گفت: معنای عام گفتوگو ارتباط کلامی است. از میان اندیشمندان سقراط چهره شاخص گفتوگوست. با ظهور مدرنیته جوامع دچار دو آسیب جدی شدند؛ نخست اینکه نگاه کلگرایانه به جهان هستی و معرفت از دست رفت و نگاهها تکبعدی شد و دیگر آسیب تنهایی انسان و یا فقدان یا خلل درارتباط او با دیگری است.
وی افزود: این آسیبها باعث شد تا علمای مطرح مغرب زمین یعنی کسانی چون مارتین بوبر و دیوید بوهم مفهوم دیالوگ را بهمثابه راهحلی برای این معضلات معرفی کنند. از نظر آنها گفتوگو حرف زدن و هنر سخن گفتن نیست، بلکه نوع مواجهه با «دیگری» است و در مرحله عمیقتر یک سبک زندگی است.
مترجم کتاب «
زینب شکوه شکیبایی» ادامه داد: سلوک امام صدر در مواجهه با «دیگری» سلوک گفتوگویی است. احترام به دیگری یکی از مؤلفه های مهم مواجهه گفتوگویی است. احترام در دیالوگ مفهوم عمیقی دارد که میتوان سه بُعد برای آن برشمرد. نخست اینکه دیگری را در مقام وجودی متمایز و متفاوت به رسمیت بشناسید. دوم اینکه دیگری تجارب و دانشی دارد که به واسطه آنها من هم میتوانم دانشم را ارتقا بدهم. بنابراین، احترام به دیگری یعنی آنکه خود را دانا در همه چیز ندانیم. معنای سوم احترام به دیگری آن است که من مرزهای امنیت و آرامش دیگری را رعایت کنم.
احترام به دیگری در فکر و عمل و امام موسی صدر جاری است
فرخیان در ادامه به مثالهایی از شیوههای فکری و عملی امام صدر در احترام به دیگری اشاره کرد: امام موسی صدر میگوید که فرقهگرایی بدبختی است، اما وجود فرقهها نعمت است. در جایی دیگری نیز اشاره کرده است که اگر لبنان متکثر و فرقهای در کره خاکی نبود، ما برای خدمت به انسان و رسالت انسانی باید یک لبنان به وجود میآوردیم. میدانید که در لبنان 18 فرقه مذهبی وجود داشته و دارد. این بیانات امام موسی صدر دال بر به رسمیت شناختن دیگری است.
وی درباره معنای دوم احترام گفت: امام صدر در کنفرانس مطبوعاتی خود در بن آلمان میگوید که شما در آلمان و غرب دستاوردهایی دارید و میراث فرهنگی و علمی ما در شرق نیز کم نیست. چرا نباید با هم تعامل کنیم؟ این تعامل میتواند هم به انسان شرقی و هم به انسان غربی کمک کند.
مثال دیگر از زندگی امام موسی صدر، دعوت مسیحیان مارونی از او برای القای خطبه آغاز روزه مسیحیان در کلیسای کبوشیین بیروت است. به عبارتی کلیسای مارونی بیروت برای یک سخنرانی منسکی و آیینی از یک آخوند شیعه دعوت میکند. به بیان دیگر، مسیحیان آن روز آنقدر از امام صدر احساس امنیت و آرامش میکردند و چنان به او اعتماد داشتند که میدانستد امام صدر مرزهای امنیت و آرامش آنها را رعایت خواهد کرد.
فرخیان در پایان گفت: هرچند که مفاهیم گفتوگویی متعلق به دوران مدرن است، اما امام صدر زیست دیالوگی خود را به قرآن مستند میکند و آیاتی را شاهد مثال میآورد. فراموش نکنیم که در دیالوگ «من» و هویت «من» تشخص دارد. به همین دلیل هم مهمترین بخش از فعالیت امام موسی صدر برای بازسازی هویت شیعیان لبنان است. اگر کسی میخواهد دیالوگ داشته باشد، اول باید هویت خودش را اثبات کند.