امام موسی صدر پیش از ربوده شدنش رهبری شیعیانی را برعهده گرفت که شیوه زندگی، رفتار و جامعه‌ای که تشکیل داده بودند در وضعیت رقت‌باری قرار داشت. شیعیانی که از بسیاری از آموزه‌های دینی و انسانی به دور مانده بودند و از جایگاه اجتماعی پایینی در میان دیگر فرق جامعه برخورددار بودند. همین موضوع انگیزه‌ای بود تا امام صدر به نزد آنها، لبنان مهاجرت کند و برای تغییر و تحول آنها دست به کار شود.

مهم‌ترین هدف امام صدر تربیت این جامعه و همچنین تربیت نسل فردای مسلمانان است. نسلی که چهره‌ای انسانی از فرد مسلمان را به همه جهانیان عرضه کند. اما او برای تربیت چه راه و روش‌هایی را در پیش می‌گیرد؟

یکی از مهم‌ترین روش‌ها برای تربیت انسان مسلمان، روی آوردن به اخلاق و صفات ائمه معصوم و بزرگان دین است؛ و چه شخصیتی برتر از انسان کامل، امیرمومنان علی(ع). امام صدر نیز برای تربیت و تغییر جامعه شیعه در مناسبت‌های مختلف درباره این شخصیت سخن می‌گوید و گفتار و رفتار او را برای مردم شرح می‌دهد. سخنرانی‌هایی که نکات متعددی را برای انسانی که در جهان امروز زیست می‌کند، دربردارد. 

به نظر امام صدر قصه پر غصه این دوران دور افتادن شیعیان از منش و روش علی بن ابیطالب(ع) است. امام صدر سخنرانی و خطبه مهمی به زبان فارسی دارد که در سال 1350 در تیمچه بازار کاشان ایراد شده است. او در این سخنرانی به صفات مختلف و متناقض امیرالمومنین اشاره کرده و می‌گوید این صفات به گونه‌ای هستند که نمی‌توان علی(ع) را به یکی از آنها خواند؛ اما یک نخ تسبیح وجود دارد که اگر آن را مدنظر قرار دهیم، همه صفات معنا پیدا می‌کنند.

این نخ تسبیح، ایمان امیرمومنان است. امام صدر می‌گوید: «ایمان به خدا مصدر تمام صفات و کمالات علی است، ایمان به خدا و دیگر هیچ... آقایان، چشم بپوشید از کسانی که نام مؤمن را بر خود گذاشته‌اند. اگر کسی مؤمن بود، شجاع هم هست، دلیر هم هست، کریم هم هست، غیور هم هست، رئوف هم هست. اما در کجا؟ آنجا که رضای خدا باشد. اما اگر رضای خدا نباشد، ترسوست، بخیل است. ایمان علی، سرّ تناقض صفاتش است.» (انسانِ آسمان/ علی(ع) موحد بود و بس)

امام صدر در سخنانش بر ایمان به خدا بسیار تاکید می‌کند و می‌گوید که منشا تمامی صفات انسانی، ایمان است. اگر مومن نباشیم و اگر موحد نباشیم، کارها و برنامه‌های ما معنا پیدا نمی‌کند. این آموزه بسیار مهمی است. همین صفت موجب می‌شود تا امام علی(ع) هیچگاه دست از نقشه راه خود بر ندارد. امام صدر در این باره می‌گوید: «[امیرالمومنین] در روز مرگش و روز خلافتش حرف‌هایش یکی است. خطبــۀ علـی در روز خلافـتش، آن روز کـه دنیــا بــا تمــام زیبایی‌هایش به علی رو می‌کند، مانند روزی است که می‌خواهد بمیرد. برای اینکه دنیا برای او رسالت است، امانت است، دنیا برای علی وسیلۀ کار است. در حال غضب و آرامش هم یکنواخت است.» (انسانِ آسمان/ علی(ع) موحد بود و بس)

امام صدر در سخنرانی دیگری که در سال ۱۹۶۸به مناسبت سالروز شهادت امیرالمومنین در مرکز انجمن خیریه برج البراجنه ایراد شد، باز هم بر صفت ایمان تاکید کرده و شخصیت امام علی را معیار سنجش اعمال انسان‌ها می‌داند. یعنی اگر انسانی می‌خواهد اعمال خود را بسنجد باید آن را با ترازوی علی(ع) سنجش کند: «تولد و شهادت علی هر دو برای خدمت به خدا و مردم بود. علی در خانه خدا متولد شد و در خانه خدا نیز کشته شد... زندگی علی میان دو سجده است: سجده‌ای در کعبه و سجده دیگر در محراب مسجد کوفه. زندگی علی میان دو سجده گذشت. علی(ع) در سجده دائم بود... اگر راه می‌رفت به امر پروردگار بود و اگر ضربه‌ای می‌زد به امر پروردگار بود. اگر می‌کشت، به دستور خدا بود و اگر کمکی به رنج دیدگاه می‌کرد و دست نوازش بر سر ایشان می‌کشید، همه به امر خدا بود... امامت علی یعنی پیروی ما از ایشان. زمانی امامت علی برای ما محقق است که به ایشان اقتدا کنیم.» (انسان آسمان/ امام علی(ع) معیار راستین سنجش)

امام صدر همین مضامین را در سخنرانی دیگری در سال 1969 نیز تکرار می‌کند. به طور کل سخنان او نشان می‌دهد که امام اول شیعیان، شخصیتی فراتر از تاریخ است و محدود به زمان و مکان نمی‌شود. ما امروز نیز می‌توانیم امیرالمومنین را الگوی خود قرار دهیم و پیرو رفتار و اعمال او باشیم.

امام صدر در سخنرانی «شهادت امیر مومنان(ع)» تاکید می‌کند که با وجود آنکه در مورد امام اول شیعیان سخن بسیار گفته می‌شود و کتاب‌های بسیار نوشته می‌شود، اما هیچ یک از ما با علی و سیره او آشنا نیست و به درستی از او پیروی نمی‌کند. او در سخنرانی «علی موحد بود و بس» مصیبت بزرگ علی (ع) را در شیعیانش می‌داند، چرا که از رفتار شیعیان به شخصیت امامشان نزدیک نیست. به عبارتی امام موسی صدر این سوال مهم را مطرح می‌کند که چرا علی(ع) الگوی ما نیست؟

امام صدر در این سخنرانی می‌گوید: «ای علی‌دوست، ای کسی که برای خاطر علی‌(ع) بر سر می‌زنی، به سوگ می‌نشینی؛ ای کسی که برای علی جمع می‌شوی و چراغ روشن می‌کنی؛ ای کسی که برای علی اشک می‌ریزی؛ ای کسی که با شنیدن منقبت علی‌(ع) دلت شاد می‌شود، بشنو و بترس و بلرز از این حرف. علی‌ را اگر امروز دنیا بخواهد بشناسد، چطور می‌شناسد؟ دو راه دارد که دنیای امروز علی‌ را بشناسد. یک راه از تاریخ می‌رود و کتاب‌ها را می‌بیند و علی‌ را از راه تاریخ می‌شناسد. یک راه دیگر هم امروز برای شناختن علی‌ هست. اگر آمدند و گفتند که علی‌ را چطور می‌شود شناخت، می‌گویند می‌رویم از پیروانش می‌شناسیم. فرض کنیم یک نفر می‌خواهد علی را بشناسد. می‌خواهد پیروان علی‌، مأمومین علی، دنباله‌روهای علی‌، شیعیان علی را بشناسد، تا علی را بشناسد. چه می‌بیند؟ آیا علم می‌بیند؟ آیا تقوا می‌بیند؟ آیا علاقه به یتیمی که در علی بود، می‌بیند؟ آیا خدمت به مردمي می‌بیند که در علی‌ می‌دید؟ آیا شجاعت و صراحتی می‌بیند که در علی(ع) می‌دید؟ به هوش باش، چگونه می‌خواهی علی را بشناسانی؟ آیا شجاعت و صراحتی را می‌بیند که در علی بود؟» 

سخنرانی «علی موحد بود و بس» امام صدر با این سخنان به پایان می‌رسد: «مصیبت بـزرگ علی در شیعیانش است. این‌هایی که ننگ ابــدی برای آن سرور هستند. این‌هایی که یکی‌شان کافی است که بگویند علی باطل بوده و هرچه می‌گفت، درست نبوده است...

آخر این چه بساطی است؟ این چه زندگی‌ای است که ما داریم؟ این‌ چه پیروی از علی است که ما داریم؟ برگردید آقایان، عمر ما به پایان می‌رسد. یک روز زودتر یا یک روز دیرتر. باید تلاش کرد. ما امروز پشت نمایشگاه گذاشته شده‌ایم. آقا سابقاً دنیا به هم ارتباط نداشت، هر غلطی که ما در دلمان می‌کردیم، در مملکت خودمان می‌کردیم، کسی به ما نگاه نمی‌کرد. امروز جامعۀ ما در دنیا منعکس است. هرچه بکنیم، همه‌کس می‌بیند. هر اخلاقی داشته باشیم، همه‌کس حس می‌کند. هر روشی داشته باشیم، مشخص است. به نام علی تمام می‌شود. ما شیعۀ علی هستیم. نباید دشمن او باشیم و امیدوارم که نباشیم. به حق خودش و به ایمان خودش. والسلام علیکم.»

امام صدر با این سخنان الگو بودن امام علی(ع) را فریاد می‌زند و به ما هشدار می‌دهد که چه الگوی برتری را به کنار گذاشته‌ایم. امام صدر ایمان دارد که علی(ع) شخصیتی برای امروز است و باید از او، روش و سیره‌اش بهره برد. گریه کردن در شهادتش هیچ دردی از ما دوا نمی‌کند اگر شباهتی میان رفتار و گفتار و اعمال ما با شخصیت امیرالمومنین وجود نداشته باشد.