دکتر عادل پیغامی در این دیدار به دانش‌آموزان گفت: «اسلام امام موسی صدر برای زندگی است و نه برای مردن. بنابراین اگر آثار امام صدر را خوب مطالعه کنید، سبک زندگی‌تان تغییر می‌کند.»
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر، دانش آموزان دبیرستان مرکز پرورش استعدادهای درخشان دارالفنون شهریار پیش از ظهر امروز، ۱۹ مرداد ۱۳۹۶ از موسسه امام موسی صدر بازدید کردند.
در این بازدید دکتر عادل پیغامی، عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق(ع) درباره امام موسی صدر و همچنین اهمیت رشته علوم انسانی در جامعهسازی و انسان‌سازی و علی جعفرآبادی، مدیر روابط عمومی موسسه امام موسی صدر درباره فعالیت‌های موسسه و پیگیری پرونده ربودن امام، برای دانش آموزان سخن گفتند. در این برنامه همچنین مستندی با عنوان
«نامهای به امام» از تولیدات تصویری موسسه برای حاضران پخش شد.
مشروح سخنان دکتر پیغامی در دیدار با دانش‌آموزان را در ادامه می‌خوانید.
معرفی خاندان صدر
امام موسی صدر از خاندان جلیله صدر است. خاندان صدر در دنیای تشیع و در تاریخی قریب به هزار سال، از ریشه‌دارترین خانواده‌هاست. اغلب اعضای این خانواده افراد سرشناس و موثری در طول تاریخ بوده‌اند. این خاندان اصالتا اهل جنوب لبنان بودند که در زمان صفویه به دلیل آزار و اذیت عثمانی‌ها که حاکمان وقت لبنان بودند، به ایران و عراق آمدند. شاخه ایرانی این خاندان ابتدا وارد اصفهان شده و بعدها مقیم شهر قم شدند.
امام موسی صدر در قم به‌دنیا آمد. پدر بزرگوار ایشان مرحوم آیت‌الله العظمی سیدصدرالدین صدر از مراجع بزرگ تقلید و از بزرگان حوزه علمیه بود. امام موسی در قم تحصیلات طلبگی خود را به پایان رساند و در ادامه با هیات یک فقیه نواندیش وارد دانشگاه شده و در رشته اقتصاد تحصیل می‌کند. پس از پایان تحصیلات آکادمیک شروع به نگارش مقالاتی در نشریه مکتب اسلام می‌کند. در این نشریه شهید بهشتی و برخی دیگر نیز فعالیت دارند که این تلاش آنها را به از طلبه‌هایی با افکار جدید تبدیل می‌کند.
هجرت امام صدر به لبنان
امام موسی صدر در نجف اشرف به تکمیل تحصیلات حوزوی خود مشغول بود که یکی دیگر از چهره‌های مهم خاندان صدر یعنی علامه شرف‌الدین که در جنوب لبنان فعالیت داشت، از او برای جانشینی‌اش دعوت می‌کند. علامه شرف‌الدین نیز خود چهره مهمی در تاریخ معاصر شیعه است. امام موسی صدر ابتدا دو ماه را در لبنان به گشت‌وگذار و بررسی دقیق اجتماعی و سیاسی می گذراند و در سفر بعدی خود در لبنان ماندگار می‌شود. فراموش نکنیم که در طول تاریخ، جنوب لبنان برای پمپاژ کردن شیعه‌گری در دنیا یک قلب محسوب می‌شد. فعالیت‌های بزرگان این منطقه حتی باعث رشد شیعه‌گری در ایران نیز شد.
شرایط لبنان در هنگام ورود امام موسی صدر
کشور لبنان مانند یک جعبه تقسیم است. هر اتفاقی در دنیا رخ دهد بر اثر آن لبنان نیز تکان می‌خورد. لبنان یک کشور چند فرقه‌ای است که نزدیک به ۹ میلیون جمعیت دارد، اما در حدود ۱۸ میلیون لبنانی در دیگر کشورهای جهان، از جمله کشورهای آمریکایی، آفریقایی و اروپایی، پراکنده‌اند. این کشور موقعیتی ژئوپولیتیک دارد و در طول تاریخ نیز محلی برای تلاقی بین تمدن‌ها و ادیان مختلف بوده و هست.
اگر کسی در لبنان بتواند کاری انجام دهد؛ می‌تواند انتظار این را داشته باشد که باقی جهان نیز متحول شود. اگر اندیشه‌ای وارد لبنان شود، به یقین از آنجا کل جهان عرب را تحت تاثیر قرار خواهد داد. لبنان کانون نشر کتاب و فرهنگ در جهان عرب بوده و هست. اغلب کتاب‌های جهان عرب از لبنان می‌روند. اندیشه‌های غیرعربی نیز ابتدا وارد لبنان شده و بعد وارد دیگر کشورهای عربی می‌شود. هرچند که لبنانی‌ها صرفا زبان‌شان عربی است و به نحوی عرب به حساب نمی‌آیند. امام موسی صدر در چنین شرایطی رهبری شیعیان لبنان را بر عهده می‌گیرد.
لبنان تا قبل از ورود امام بسیار محروم بود و با لبنان فعلی تفاوت‌های بسیار داشت. پس از جنگ جهانی دوم لبنان به فرانسه رسید و فلسطین را اسرائیل غصب کرد. غربیها لبنان و به ویژه بخش شیعه‌نشینش را در فقر و فلاکت نگه می‌داشتند. بیش از ده‌ها فرقه مسیحی به همراه شیعیان و اهل سنت در لبنان زندگی میکنند. غربیها ابتدا به وضعیت مسیحیان رسیدگی کرده و بعد به امور اهل سنت می‌پرداختند. به شیعیان هیچ توجهی نمی‌شد در صورتی که در هنگام ورود امام موسی در حدود ثلث جمعیت لبنان شیعه بودند.
طبق قانون نانوشته‌ای در این کشور رییس جمهور از میان مسیحیان، نخست‌وزیر از میان مسلمانان اهل سنت و رئیس مجلس که پایین‌ترین سمت بود، از میان شیعیان انتخاب می‌شد. لبنان سال‌هاست که سرشماری نفوس را انجام نداده است. دلیل این کار نیز زیاد شدن جمعیت شیعیان این کشور است، چرا که اگر به طور رسمی اعلام شود که جمعیت شیعیان از پیروان دیگر فرقه‌ها و ادیان بیشتر است، ممکن است آن قانون نانوشته برهم بخورد.
در وضعیت فعلی شیعیان لبنان از نخبه‌های اقتصادی و فرهنگی هستند. شیعیان در دانشگاه‌ها تدریس میکنند و حتی بانک‌ها را نیز بیشتر شیعیان اداره میکنند. حزب الله نیز به لحاظ نظامی بسیار قدرتمندتر از ارتش لبنان است، با این اوصاف اما برای شیعیان وحدت مهمترین مقوله است و این آموزه امام صدر به آنها بود. بنابراین جنجالی برای سرشماری و در نتیجه گرفتن حق ریاست جمهوری و یا نخست وزیری نمی‌کنند.
چرا به سیدموسی صدر لقب امام دادند؟
دختران شیعی یا در خانه‌های مسیحیان و اهل سنت به خدمتکاری مشغول بودند یا به عنوان بردگان جنسی مورد ظلم قرار می‌گرفتند. پسران سالم شیعی نیز همگی کارگر ساده بودند و ناسالم‌ها مزدور یا جنایتکار در خدمت دیگران. بنابراین وضعیت شیعیان بسیار نابهنجار بود که امام صدر به این کشور رسید.
لقب امام صرفا برای ائمه معصومین است که جانشین پیغمبر بودند، اما معدود کسانی هم در طول تاریخ لقب امام گرفته‌اند و این اشخاص انسان‌ساز و جامعه‌ساز بودند و یکی از این اشخاص در دنیای جدید امام موسی صدر است. به طور کل علوم انسانی نیز برای انسان سازی است. امام موسی صدر در همه شاخه‌های علوم انسانی و علوم اسلامی سرآمد بود. امام علامه بود و نه فقط فقیه. حتی می‌توان گفت که امام فقط علامه هم نبود، بلکه مصلح بزرگ دنیای اسلام بود. در دنیای اسلام ما مصلح و جامعه‌ساز کم داشتیم.
امام موسی در لبنان ابتدا برای دختران یتیم و محروم مراکزی برای بازپروری و آموزش شغل می‌سازد. برای پسران نیز مدرسه صنعتی جبل عامل را راه‌اندازی می‌کند و مدیریت آن را به انسان دانشمندی چون شهید دکتر چمران می‌سپرد. شهید چمران در سازمان ناسا کار می‌کرد و دکترای فیزیک پلاسما داشت. ایشان برای مبارزه با اسرائیل آمریکا را رها کرد و به مصر رفت و همراه با فلسطینی‌ها آموزش چریکی دید. در این مسیر با امام صدر آشنا شد و امام او را به لبنان کشاند و تاکید کرد که جنگ ابتدا فرهنگی است.
امام صدر با تلاش‌هایش و همچنین تاسیس مجلس اعلای شیعیان، به شیعیان لبنانی اعتماد و عزت نفس می‌دهد، بنابراین جنوب لبنان احیا شده و دوباره قلب تپنده جهان تشیع می‌شود. ما اکنون در ایران نیز به لحاظ امنیتی از این قلب تپنده بهره‌مند می‌شویم. فعالیت‌های امام ابتدا اقتصادی و فرهنگی بود، اما وقتی تجاوزات مکرر اسرائیل به جنوب لبنان را دید جنبش نظامی أمل را نیز راه‌اندازی کرد. او جوانان شیعه را مسلح کرد و به آنها آموزش نظامی داد تا در مقابل اسرائیل بایستند.
ربودن امام صدر در سفر به لیبی
در تابستان سال ۱۳۵۷قلب ایران نیز شروع به تپیدن می‌کند و در بهمن همان سال انقلاب به پیروزی می‌رسد. امام صدر یکی از یاران امام خمینی بود و در سفر امام خمینی به پاریس نقش داشت. امام صدر درباره انقلاب ایران با نشریه لوموند فرانسه نیز مصاحبه کرد. امام خمینی دو بازوی بین‌المللی داشت: شهید آیت‌الله محمدباقر صدر در عراق و امام موسی صدر در لبنان. شهید صدر، پسرعموی امام موسی صدر بود که دشمن با هوشمندی این دو بازو را شناسایی و قطع کرد. این یکی از دلایل ربودن امام صدر بود.
امام صدر برای رفع محرومیت از جنوب و کل لبنان و همچنین اتحاد جهان اسلام رنج سفرهای بسیار را به جان خرید. در سفر رسمی امام به لیبی با دعوت معمر قذافی، او را احتمالا با همکاری اسرائیل ربودند و قذافی با صحنه سازی سعی کرد نشان دهد که در جریان ربودن بی تقصیر است، اما امام هرگز از لیبی خارج نشد.
پس از ربودن امام، حافظ اسد و امام خمینی و در ادامه خانواده امام شروع به پیگیری پرونده این جنایت میکنند، اما تلاش‌ها تاکنون به نتیجه نرسیده است. شواهدی به دست آمده که امام صدر هنوز در لیبی محبوس است. لیبی پس از سقوط قذافی به صورت یک کشور چند پاره درآمده و همچنان برخی مناطق با زندان‌هایشان در دست طرفداران قذافی است. برای شهادت امام صدر نیز دلایل قوی و مستندی وجود ندارد.
چرا باید امام صدر را شناخت؟
شما نوجوانانی که امروز برای بازدید از موسسه آمده‌اید، در حال گذار از دوره نوجوانی به جوانی هستید. جوان‌ها نیاز دارند بدانند کیستند و هویت‌شان چیست؟ هویت اصیل هویتی است که امتداد داشته باشد. ما اگر ایرانی مسلمان هستیم باید بتوانیم هویت خود را به گذشته پیوند بدهیم. کسانی که گذشته دارند هویت‌شان محکم و پررنگ است.
شما جوانان و نوجوانان باید رشته‌های پازل هویتی‌تان را به بخش‌های مختلف گذشته از جمله سیره و روش ائمه، سیره اندیشمندان ایرانی و... پیوند بزنید. همچنین برای شناخت هویت باید بزرگان دوران معاصر را نیز شناخت. اگر بزرگانی چون امام خمینی و امام موسی صدر را نشناسید، قطعاتی از پازل هزار تکه هویت شما ناقص خواهد ماند، چرا که این اشخاص جامعهسازی کرده‌اند.
اگر آثار امام را خوب مطالعه کنید، سبک زندگی‌تان تغییر می‌کند
مهمترین کار امام صدر انسان سازی بود و پروژه خود را با انسان شروع کرد. ایشان در ابتدای ورود به لبنان به لبنانی‌ها و شیعیان هویت داد و منظومه منسجمی از اسلام را ارائه کرد. این منظومه و شیوه به دلیل آنکه در ساخت هویت در لبنان مفید بود و جواب داد، بنابراین برای همه جوامع و دوران‌ها به کار می‌آید.
موسسه امام موسی صدر در سال‌های فعالیت خود
کتاب‌های بسیاری را از امام موسی منتشر کرده است. بیشتر این کتاب‌ها متن سخنرانی‌ها یا تدریس امام در کلاس درس بوده است، اما دو کتاب در این میان با بقیه متفاوت است. نخست «رهیافت‌های اقتصادی اسلام» که تقریبا دو سوم کتاب در ایران نوشته شده و دوم «روح تشریع در اسلام» که شامل سخنرانی‌ها و مباحث ارائه شده در کنفرانس‌های جهانی درباره اسلام است.
امام صدر دو جلد تفسیر قرآن به نامهای «برای زندگی» و «حدیث سحرگاهان» هم دارد که در اصل در رادیو لبنان ارائه شده‌اند. اسلام امام موسی صدر برای زندگی است و نه برای مردن. بنابراین اگر آثار امام صدر را خوب مطالعه کنید، سبک زندگی‌تان تغییر می‌کند.
کتاب «انسان آسمان» امام صدر درباره حضرت علی (ع) است. یکی از بخش‌های این کتاب نیز سخنرانی امام به زبان فارسی در کاشان است. پس از این سفر به ایران بود که امام یک قالیباف زبده از کاشان برای آموزش قالیبافی به زنان لبنانی به همراه خود می‌برد. کتاب «سفر شهادت» امام نیز درباره حضرت سیدالشهداست. امام حسین معرفی شده در این کتاب، امام پویایی و حرکت است و فقط برای گریه کردن نیست. امام صدر در این کتاب می‌گوید که اگر صرف گریه برای امام حسین اهمیت داشت که عمر سعد نخستین کسی بود که برای امام حسین گریه کرد. «ادیان در خدمت انسان» و «نای و نی» هم شامل مجموعه مقالات اسلام‌شناسی امام صدر است. مجموعه خاطراتی از اشخاص مختلف درباره امام صدر هم منتشر شده که بسیار خواندنی است.
این موارد نشان می‌دهد که اگر امام موسی صدر را از تاریخ ۳۰۰ سال اخیر شیعه حذف کنیم یک قطعه مهم از پازل هویتی‌مان را از دست داده‌ایم. امام صدر یک متخصص در حوزه علوم انسانی بود. کسی که می‌خواهد وارد علوم انسانی شود چون قصدش تخصص یافتن در شناخت انسان است باید بزرگان هویتی خود را بشناسد. شما نیز سعی کنید ویژگی دانش پژوهی را به خود گرفته و انسان‌شناسی را از همین امروز یاد بگیرید. برای اینکار باید مطالعه بسیار داشته باشید.
در کشورهای پیشرفته نخبه‌ترین دانش‌آموزان وارد رشته‌های علوم انسانی می‌شوند، اما متاسفانه در کشور ما وضعیت برعکس است. ما به دلیل اهمیت ندادن به علوم انسانی در ۲۰۰ سال اخیر عقب افتاده‌ایم. در کشور ما متخصصان علوم انسانی نیز به دو دسته تقسیم می‌شوند: دسته نخست کسانی هستند که فقط وجه تئوریک دارند و صرفا در کتاب‌ها حضور دارند و دسته دوم کسانی هستند که از دل کتاب‌ها به حل مشکلات جامعه خود می‌پردازند. امام موسی صدر به‌جز آنکه یک متخصص در وجه تئوریک علوم انسانی بود در کنارش یک انسان اجرایی و اهل عمل نیز به شمار می‌رفت و از جمله معدود فقهای جامعه‌ساز و تمدن‌ساز بود.