ما هر بار به ایران می‌رویم، در رهبران آن جدیتی صادقانه و مخلصانه، برای
حل قضیه امام موسی صدر و دو همراه ایشان، شیخ محمد یعقوب و استاد عباس
بدرالدین، مشاهده می‌کنیم.
محورهای مصاحبه
- ما هر بار به ایران می‌رویم، در رهبران آن جدیتی صادقانه و مخلصانه، برای حل قضیه امام موسی صدر و دو همراه ایشان، شیخ محمد یعقوب و استاد عباس بدرالدین، مشاهده می‌کنیم
- این پرونده اکنون در دستان امانتدار ایران است، و هیچ کس از آقای خاتمی دلسوز‌تر و وفادار‌تر نیست
- من هیچ کانالی مهم‌تر، دقیق‌تر و جامع‌تر از رئیس جمهور ایران جناب آقای خاتمی ندارم
- وقتی پای انسانی در مقام امام صدر مطرح است، بایستی متناسب با شئونات بزرگان جامعه، و نه با طرق عادی، مسئله را پیگیری نمود
- دستگاه قضایی ایتالیا با انجام تحقیقات مفصل و مستند ثابت کرده است که امام به اراضی ایتالیا وارد نشده‌اند
- رئیس جمهور لبنان خیلی صریح برای لیبیایی‌ها روشن کرده است: اول این قضیه را حل کنید، پس از آن به لبنان خوش آمدید
- ما اطمینان داریم که دولت لبنان قبل از آنکه قذافی قضیه امام موسی صدر را حل کند، وی را نخواهد پذیرفت
- حافظ اسد رئیس جمهور سوریه گفته بود که اگر امام را قبل از سفر ملاقات کرده بود، ایشان را از رفتن به لیبی منصرف می‌ساخت
- هیچگاه اصلا تصورش را هم نمی‌کردم که ممکن است خطری امام صدر را تهدید کند
- همه ما در صحنه حاضر هستیم، و خود را وقف خدمت به مردم، جامعه و حفظ خط امام موسی صدر کرده‌ایم
متن مصاحبه
الافکار: آیا دیدار اخیر شما و فرزند برادرتان آقای صدرالدین صدر از ایران، با قضیه امام موسی صدر در ارتباط بوده است؟ اگر چنین است، چه اطلاعات تازه‌ای در این خصوص بدست آورده‌اید؟
خانم رباب صدر: این دیدار با هدف تقویت تلاشهای جاری ایران جهت پیگیری قضیه امام موسی صدر صورت گرفت. البته هیچ خبر جدیدی وجود ندارد که قابل ذکر باشد. مانند همیشه با جناب آقای خاتمی پیرامون قضیه امام همفکری و تبادل نظر کردیم، و همان جدیت همیشگی را نسبت به این قضیه مجددا در ایشان مشاهده کردیم. اتفاق تازه‌ای که افتاد آن بود که با آیت الله خامنه‌ای نیز ملاقات کردیم. پرونده امام موسی صدر هم اکنون از کانالهای مختلف سیاسی و امنیتی دارد دنبال می‌شود، و طبیعی است که من نمی‌توانم به آن‌ها اشاره کنم. همین قدر به شما بگویم که ما هر بار به ایران می‌رویم، در رهبران آن جدیتی صادقانه و مخلصانه، برای حل قضیه امام و دو همراه ایشان شیخ محمد یعقوب و استاد عباس بدرالدین مشاهده می‌کنیم. همه ما در یک سنگر قرار داریم، و همه‌مان در قبال این پرونده مسئول هستیم. در طول دیدار‌هایمان با رهبران ایران، جدیت و اهتمام آنان را واقعا حس کردیم. بر خلاف آنچه برخی مطبوعات منتشر می‌کنند، مسئولین ایران در این خصوص بسیار جدی هستند، و حتی خطوط قرمزی را در این ارتباط تعریف کرده‌اند.
الافکار: آیا شما برای پیگیری سرنوشت برادرتان امام موسی صدر کانال سری یا خاصی دارید؟ اگر اینطور است، چه اطلاعاتی از این طریق بدست آورده‌اید؟
خانم رباب صدر: من هیچ کانالی مهم‌تر، دقیق‌تر و جامع‌تر از رئیس جمهور ایران جناب آقای خاتمی ندارم. من در موقعیتی نیستم که کانالهایی خاص برای خود داشته باشم. همچنین اطلاعات من از طریق مجموعه رهبران طایفه شیعه لبنان و نیز دولت لبنان تامین می‌شود. حقیقت آن است که نمی‌توانم تلاشهای مخلصانه بعضی از مسئولین را نادیده بگیرم.
الافکار: آیا می‌توانید نام ببرید؟
خانم رباب صدر: نمی‌خواهم از کسی نام ببرم. برای اینکه برخی عاشقانه و از موضع احساس مسئولیت قضیه را مجدانه پی می‌گیرند، اما معدودی نیز غیر مسئولانه عنوان کرده‌اند که این قضیه به ما ارتباطی ندارد. من اگرچه اینجا به نام خانواده امام موسی صدر صحبت می‌کنم، اما این قضیه را نه خانوادگی، بلکه لبنانی، انسانی، عربی و جهانی می‌دانم. وقتی پای انسانی در مقام امام صدر مطرح است، بایستی متناسب با شئونات بزرگان جامعه، و نه با طرق عادی، مسئله را پیگیری نمود. من به هیچ وجه موضع خود را از مواضع رهبران طایفه شیعه و بلکه عموم در لبنان جدا نمی‌کنم. اما اندرونم حقیقتا دردمند است. زیرا اگرچه بسیاری همکاری می‌کنند، اما برخی نیز نمی‌کنند.
الافکار: آیا در زمان رئیس جمور سابق آقای الیاس هراوی با شما همکاری صورت گرفت؟
خانم رباب صدر: بله، همه همکاری کردند.
الافکار: یعنی شخص آقای الیاس هراوی آنطوری که باید، در قبال قضیه امام احساس مسئولیت داشت؟
خانم رباب صدر: بله، کاملا. الافکار: آیا تصور نمی‌کنید که ورود آقای خاتمی به عرصه قدرت در ایران، نقطه عطفی در روند پیگیری قضیه امام بود؟
خانم رباب صدر: قطعا همینطور است.
الافکار: آیا آقای خاتمی قبل از انتخاب شدن به مقام ریاست جمهوری، به اندازه کافی در باره قضیه امام صدر اطلاعات داشت؟ خصوصا که ایشان چند بار در بیروت از شما دیدن کرده بود؟
خانم رباب صدر: آقای خاتمی پیش از آنکه رئیس جمهور شوند، نماینده مجلس بودند، وزیر بودند، و پس از آن هم ریاست کتابخانه ملی را بر عهده گرفتند. مجموعه این سال‌ها فعالیت، اندوخته ارزشمندی از علم و تجربه برای ایشان فراهم کرده است. آقای خاتمی قبل از تصدی مقام ریاست جمهوری هم در باره قضیه امام صدر اطلاعات خوبی داشتند. اما طبیعی است که پس از تصدی این مقام، و خصوصا پس از آغاز مذاکرات با رژیم لیبی و بویژه شخص قذافی، اطلاعات ایشان بسیار کامل‌تر و دقیق‌تر شده است. همانطور که می‌دانید، دستگاه اطلاعاتی آقای خاتمی کانالهای بسیار خوبی دارد.
الافکار: آیا ایشان با قذافی هم در رابطه با قضیه امام با قذافی صحبتی داشته است؟
خانم رباب صدر: مستقیما خیر! قذافی هم به تهران سفری نداشته است.
الافکار: پس چه کسی با قذافی در این خصوص صحبت کرده است؟
خانم رباب صدر: آقای محمد علی ابطحی به عنوان نماینده ویژه جناب آقای خاتمی.
الافکار: قذافی به ایشان چه گفته است؟
خانم رباب صدر: حقیقت آن است که من به خود اجازه نمی‌دهم که در جزئیات وارد شوم، و در مورد سؤال و جوابهایی که رد و بدل شده است استفسار کنم. معتقدم که تا زمانی که ایشان در پیگیری این قضیه جدیت دارند و ما نیز به ایشان اطمینان داریم، صحیح نیست از جزئیات سؤال کنیم. بنابراین آنچه می‌توانم بگویم این است که برنامه‌ای که آقای خاتمی شروع کرده‌اند، اهمیت دارد. لیبیایی‌ها برای اولین بار قبول کرده‌اند که در مورد این قضیه مذاکره کنند. در حالیکه قبلا هرگونه مذاکره را رد می‌کردند. این مسئله مهمی است. آن‌ها مذاکرات را با ایران شروع کرده‌اند. و تا کنون چند دور مذاکره در کشورهای مختلف انجام شده است.
الافکار: آیا کمیته خاصی در این ارتباط تشکیل شده است؟
خانم رباب صدر: به هیچ وجه! آقای ابطحی تنهایی عمل می‌کند، و هیچ نوع کمیته سیاسی، امنیتی و یا نظامی تشکیل نشده است. آقای ابطحی با قذافی ملاقات کرده است و او نیز کسی را از سوی خود مامور پیگیری این مذاکرات دوجانبه نموده است.
الافکار: می‌گویند این فرد احمد قذاف الدم است؟
خانم رباب صدر: بیشتر از یک نفر هستند و من باز نمی‌خواهم وارد جزئیات شوم. آنچه می‌توانم به طور خلاصه بگویم همین مقدار است که بیش از یک نفر در مذاکرات شرکت دارند. البته در نهایت آقای ابطحی با یک نفر از آنان تصمیم گیری خواهد نمود. مذاکرات بیش از یک بار و در نقاط مختلف برگذار شدند. ترجیح می‌دهم بیش از این وارد جزئیات نشوم. زیرا این پرونده اکنون در دستان امانتدار ایران است، و هیچ کس از آقای خاتمی دلسوز‌تر و وفادار‌تر نیست. من با وجود همه احترامی که برای مطبوعات قائل هستم، اما گاهی اطلاعات آنان را غیر دقیق می‌یابم. به عنوان مثال گاهی اوقات مطالبی را عنوان می‌کنند که تنها از سوی طرف لیبیایی عنوان شده است، درحالیکه مقامات ایران به هیچ وجه آن را تایید نکرده‌اند.
الافکار: می‌گویند قرار است بلافاصله پس از درگذشت قریب الوقوع رهبری فلسطینی که در یکی از بیمارستانهای قاهره بستری است، اعلان شود که امام موسی صدر و دو همراه ایشان بدست وی در لیبی به شهادت رسیده‌اند، و قذافی در این خصوص بی‌تقصیر بوده است! آیا شما این خبر را شنیده‌اید؟
خانم رباب صدر: اجازه دهید نکته مهمی را به شما یادآور شوم: شایعات و حرفهای غیرمستند زیادی زده شده و باز زده خواهد شد. ما نباید بازیچه این شایعات قرار بگیریم. همه آنچه ما می‌دانیم آن است که اولا امام به عنوان میهمانی رسمی به لیبی رفته‌اند، دوما لیبیایی‌ها مسئول حیات و سلامتی ایشان هستند، و سوما این مشکل را باید خود آنان حل کنند. من این شایعه را قویا رد می‌کنم، و کاملا اطمینان دارم که چنین اتفاقی هیچگاه رخ نداده است، و چنین صحبتی هرگز در ملاقات مسئولین ایران با مقامات لیبی مطرح نشده است.
الافکار: قذافی در دیدار با آقای رفیق حریری نخست وزیر در مورد قضیه امام موسی صدر تاکید کرده بود که ایشان از لیبی خارج شده است. اما امروز شاهد آن هستیم که لیبیایی‌ها در این ارتباط با ایرانی‌ها مذاکره می‌کنند! آیا شما احساس نمی‌کنید که مقامات لیبی از مواضع پیشین خود دست برداشته‌اند؟
خانم رباب صدر: سفر آقای حریری به لیبی نه برای بحث در باره قضیه امام، بلکه برای حل یکی دیگر از اختلافات لبنان و لیبی بوده است. البته آقای حریری قضیه امام را نیز در حاشیه دیدار مطرح، و تاکید کرده است که این قضیه برای دولت و مردم لبنان قضیه‌ای مهم و مقدس است، و بایستی نه الآنکه در فرصتی مناسب، آن را مورد بحث قرار داد. الافکار: آقای عبدالحلیم خدام در مصاحبه تلویزیونی ۶ سال پیش خود با آقای امیل خوری، از تعبیر ‹رحوم امام صدر› استفاده کرده و گفته بود، که مقامات لیبی به سوریه اطلاع داده‌اند که امام طرابلس را به مقصد ایتالیا ترک کرده است. آقای نبیل خوری در اعتراض به خدام پاسخ داده بود که مسافرین ایتالیا نه امام و همراهانشان، بلکه افرادی دیگر به نام آنان بودند. اما خدام باز همان موضع لیبی را تکرار کرده بود. به نظر شما چگونه می‌توان استفاده آقای خدام از تعبیر ‹مرحوم› را تفسیر نمود؟ وی بر اساس چه مستنداتی چنین ادعایی را طرح کرده است؟
خانم رباب صدر: این‌ها برداشتهای شخصی افراد است و هیچ مستندی ندارد.
الافکار: عقب نشینی لیبیایی‌ها از مواضع پیشین آن‌ها چه توجیهی دارد؟ آن‌ها قبلا اصلا حاضر نبودند در این خصوص صحبت کنند. اما امروز با دیگران در مورد آن وارد مذاکره شده‌اند؟
خانم رباب صدر: اجازه دهید من صورت مسئله را یک بار دیگر برای شما تشریح کنم. امام می‌ه‌مان رسمی دولت لیبی بودند که به هتل ‹الشاطئ الابیض› وارد شدند. برای ایشان مشکلی پیش آمد نمود که همانند یک معماست، و لیبیایی‌ها وظیفه دارند این معما را حل کرده و بگویند چه حادثه‌ای رخ داده است. اگر حادثه‌ای خوبی رخ داده است چه بوده است، و اگر اتفاق بدی رخ داده است، چه و چگونه بوده است. غیر از این هر چه باشد، حتی اگر پنجاه سال دیگر نیز بگذرد، قضیه امام موسی صدر هرگز از بین نخواهد رفت. دستگاه قضایی ایتالیا با انجام تحقیقات مفصل و مستند ثابت کرده است که امام به اراضی ایتالیا وارد نشده‌اند. پس از اینکه ما، مجلس اعلای اسلامی شیعه و دولت لبنان در این خصوص اقامه دعوی کردیم و دستگاه قضایی ایتالیا حکم صادر نمود، لیبیایی‌ها تقاضای استیناف کردند. ایتالیایی‌ها مجددا تحقیقاتی مفصل‌تر از قبل انجام دادند و در نهایت همان حکم اول را تایید نمودند که امام نه تنها به ایتالیا وارد نشده‌اند، بلکه با هیچ پرواز آلیتالیای دیگری نیز لیبی را ترک نکرده‌اند.
الافکار: بنابراین عقب نشینی قذافی نشانگر آن است که او به بن بست رسیده است، و قصه مربوط به آن رهبر فلسطینی نیز تنها راه فراری برای وی است. چنین نیست؟
خانم رباب صدر: من هم این سؤال شما را رد می‌کنم، و هم این ادعای وجود چنین راه فراری را! همچنین نخواهم گفت که چه کسانی طرف مذاکره آقای ابطحی هستند. بگذارید این جزئیات تنها در اختیار دولت ایران باشد، تا با آرامش کار خود را انجام دهد.
الافکار: اما این راه حل هم آمدن قذافی به بیروت و حضور وی در اجلاس سران را تسهیل می‌کند، و هم هیچکس دیگر در لبنان و خارج لبنان به زحمت نخواهد افتاد...؟
خانم رباب صدر: من این ادعا را رد می‌کنم. راه حلی که به آن اشاره می‌کنید، یک راه حل عاقلانه و پایدار نیست، بلکه تلاشی رسوا و مذبوحانه است. این تنها موضع من نیست. خانواده امام صدر، مجلس اعلای اسلامی شیعه، دولت و ملت لبنان که من جزئی از همه آنان هستم، بالاتفاق چنین موضعی دارند. ما به هیچ وجه از موضع شخصی به قضیه امام موسی صدر نمی‌نگریم. اگر قذافی به طور مستند حقیقت را فاش نکند، راه حل شما هیچگاه آمدن وی به بیروت را تسهیل نخواهد کرد. این سخنی است که خود آقای امیل لحود رئیس جمهور لبنان به من گفته است. او خیلی صریح برای لیبیایی‌ها روشن کرده است که ما با یکدیگر مشکلی داریم که همانا قضیه امام موسی صدر است. او به آن‌ها تاکید کرده است: ‹اول این قضیه را حل کنید، پس از آن به لبنان خوش آمدید›. این سخن همه ماست.
الافکار: اگر قضیه حل نشد چطور؟ آیا قذافی به بیروت خواهد آمد؟
خانم رباب صدر: هرگز نخواهد آمد.
الافکار: اما عبدالرحمن شلغم وزیر خارجه لیبی در اجلاس سال ۲۰۰۰ وزرای خارجه عرب در بیروت مشارکت کرده بود؟
خانم رباب صدر: آن زمان مسئله متفاوت بود. او تنها به عنوان یک فرستاده لیبی آمده بود تا پیامی را برساند و برود. حکم وی حکم یک سفیر ساده بود. حضور یک رئیس دولت متهم در اجلاس سران، با آمدن یک فرستاده عادی خیلی تفاوت دارد. چنین چیزی غیر ممکن است. هم برادران ایران چنین چیزی را نمی‌پذیرند، و هم برادران سوری که در این خصوص با ایرانی‌ها همکاری دارند. دولت لبنان نیز چنین چیزی را نمی‌پذیرد. ما اطمینان داریم که دولت لبنان قبل از آنکه قذافی قضیه امام موسی صدر را حل کند، وی را نخواهد پذیرفت.
الافکار: آقای نبیه بری عنوان کرده است که دلسوزیش نسبت به سرنوشت امام، از دلسوی آقای خاتمی داماد خواهر امام، و همچنین از دلسوزی آقای محمد صدر برادرزاده امام، بیشتر نیست، و آن‌ها هر نظری در این خصوص دارند، من نیز همان نظر را دارم. این موضع را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
خانم رباب صدر: آقای نبیه بری نسبت به این قضیه مسئولیت و اهتمام بسیاری دارد. چه او در کنار امام صدر زندگی و مبارزه کرده است. مردم لبنان هم از او و هم از برادران همکار او توقع دارندکه رسالت امام صدر را ادامه دهند.
الافکار: آقای نبیه بری همچنین عنوان کرده است که مرتب با آقای صدرالدین صدر فرزند امام دیدار دارد، و روابطش با خانواده امام بسیار حسنه است، و نگرانیهای خانواده نگرانی وی نیز هست. آیا روابط شما و آقای نبیه بری نیز بهبود یافته است؟
خانم رباب صدر: این سخن صحیح است و آقای سید صدرالدین صدر فرزند ارشد امام موسی صدر نماینده خانواده است. اگر میان من و آقای نبیه بری فاصله‌ای وجود دارد و اگر جراحتهای عمیقی بر قلبم فرو نشسته است، در مسائل اصولی، ملی و قضایایی که به آینده لبنان و شیعه مربوط می‌شود، هیچ اختلاف نظری با یکدیگر نداریم و هیچگاه نخواهیم داشت.
الافکار: به نظر شما آیا شرایط کنونی برای برپایی اجلاس سران عرب در بیروت مناسب است؟ یا اینکه به تعویق افتادن آن را به مصلحت نزدیک‌تر می‌دانید؟
خانم رباب صدر: دولتمردان مصلحت کشور را بهتر می‌دانند و آن‌ها باید تصمیم بگیرند که برپایی اجلاس مناسب است یا خیر. این در حوزه مسئولیت آنان است و ما به آن‌ها اعتماد داریم. اما در مورد آمدن قذافی، طبیعتا این مساله به ما نیز مربوط می‌شود، و همانطور که اشاره کردم چنین چیزی غیر ممکن است.
الافکار: اگر حضور پیدا کند چطور؟
خانم رباب صدر: اگر حاضر شود، حضوری غصبی خواهد بود. آن موقع همان چیزی رخ خواهد داد که در زمان ربوده شدن امام رخ داد. من از همینجا فریاد می‌کشم و برای حفظ سلامت و آرامش لبنان، به مردم عزیزمان هشدار می‌دهم: ‹مردم عزیز! ما هیچگاه کوچک‌ترین اقدامی نکردیم که آرامش جامعه لبنان را به خطر افکند. ما امروز نیز چون همیشه، به آرامش و ثبات کشور ملتزم و متعهد هستیم. اما قضیه امام موسی صدر قضیه‌ای لبنانی و عربی و انسانی است، و به پایمردی همگان نیاز دارد›. ما به رغم اینکه این توان را داریم که کشور را به آشوب بکشانیم، اما هرگز چنین نخواهیم کرد. اصولا سفر امام به لیبی به خاطر بازگرداندن آرامش به لبنان، حل اختلافات و درمان مشکلات اینجامعه بود. بنابراین آیا امکان دارد که ما در جهت مخالف مسیری قدم بگذاریم، که امام، پیامبران، ائمه اطهار و حاملان پرچم حق، آن را طی نمودند، و در راه آن زندان و شهادت را به جان خریدند؟ پرچم حق را تنها رسول حق بلند می‌کند، و او دقیقا می‌دانست که چه می‌خواهد.
الافکار: برخی امام را از سفر به لیبی برحذر داشته بودند. آیا شما از ایشان نخواسته بودید تا از این سفر صرفنظر کنند؟
خانم رباب صدر: به هیچ وجه! من چمدان ایشان را مرتب کردم، و بعد هم منزل ما در کیفون را به سوی فرودگاه ترک کردند. هیچگاه اصلا تصورش را هم نمی‌کردم که ممکن است خطری ایشان را تهدید کند. برای اینکه شخص قذافی ایشان را دعوت کرده بود و هواری بومدین رئیس جمهور الجزایر نیز آن را ضمانت کرده بود. امام به من تاکید نمودند که این سفر خیلی طول نخواهد کشید و برای عید فطر در بیروت خواهند بود. پس از آن بود که متوجه شدیم، بسیاری ایشان را از این سفر منع کرده بودند. از جمله نقل گردید که حافظ اسد رئیس جمهور سوریه نیز گفته بود که اگر امام را قبل از سفر ملاقات کرده بود، ایشان را از رفتن به لیبی منصرف می‌ساخت.
الافکار: در اداره مجموعه ‹مؤسسات امام صدر› با چه مشکلاتی مواجه هستید؟
خانم رباب صدر: مشکلات ما در مؤسسات امام صدر مشکلاتی شخصی نیست. وضعیت عمومی لبنان و تنگناهای اقتصادی که وجود دارد، بر ما نیز تاثیر گزارده است.
الافکار: آیا هیچ کمکی از دولتهای عربی دریافت می‌کنید؟
خانم رباب صدر: خیر، به هیچ وجه.
الافکار: آیا هیچ وقت درخواست چنین کمکهایی هم نکرده‌اید؟
خانم رباب صدر: تا به حال چنین چیزی نخواسته‌ایم. همکاریهایی که با ما صورت می‌گیرد، منحصرا از کانال مراکز رسمی ما در لبنان صورت می‌پذیرد. همانطور که اطلاع دارید، هر طایفه‌ای برای خود مجلس و رهبری دارد. اگر قرار باشد کمکی به ما برسد، از همین کانال است و لا غیر.
الافکار: چرا آقای سید صدرالدین صدر از ورود به صحنه سیاست اجتناب می‌کند؟
خانم رباب صدر: او نیز همانند من و بقیه اعضای خانواده، خود مایل نیست در این گونه امور مداخله کند. هیچکدام ما علاقمند نیستیم در آنچه امروز سیاست نام دارد، دخالت کنیم. با این حال همه ما در قضایای ملی کشور، و در صحنه‌هایی که نیاز به حضور دارد، حاضر هستیم. ممکن است چگونگی حضور متفاوت باشد، اما همه ما در صحنه حاضر هستیم، و خود را وقف خدمت به مردم، جامعه و حفظ خط امام موسی صدر کرده‌ایم.