علی جعفرآبادی - «تو آدم‌ها را به هم وصل کردی. تو گوش می‌دادی و مبارزه می‌کردی، تو اعتدال برقرار می‌کردی و سازش می‌دادی و زندگی در حال فروپاشی را دوباره به هم می‌چسباندی. تو هیچ‌گاه بد کسی را نگفتی حتی آن‌ها که باعث عذاب تو شدند. تو هرگز کسی را رها نکردی... تو در این عکس‌ها نیستی بلکه تو در طعم زندگی من قرار داری. تو در انسان‌های آزادی هستی که می‌بینم...»

اشتباه نکنید. این نوشتۀ اختصاصی کریستین بوبن برای موسی صدر نیست. اما به شما حق می‌دهیم اگر با خواندن این جملات، قطعه قطعه از پازل تصویر خندان و بالابلند او در ذهنتان شکل گرفته باشد.

این نویسندۀ فرانسوی شاید هرگز اسم موسی صدر را هم نشنیده باشد؛ اما اشکالی ندارد فکر کنیم که او، روز ۱۹ فوریۀ ۱۹۷۵ میلادی، بعد از سخنرانی امام موسی صدر در کلیسای کبوشیین بیروت، دست به قلم شده و این جملات را در وصف سید نوشته است؛ سیدی بالای منبر، زیر صلیب.

سید موسی صدر اولین روحانیی است که به دعوت کلیسا، برای القای موعظۀ روزۀ مسیحی‌ها به کلیسا می‌رود. مراسمی که بزرگان مسیحی لبنان در آن شرکت داشتند و در بالاترین سطوح سیاسی و دینی مسیحی، و به‌مثابۀ نماد گفت‌وگو و همزیستی از سید تجلیل کردند.

موسی صدر، وقتی پشت تریبون ایستاد، قبل از هر چیز، حرف دل همه را بلند و رسا علنی کرد: «براى انسان گرد آمده‌ایم...» و انگار همه به تأیید پلک‌ها را بستند و باز کردند.

و بعد، در خانۀ امن خدا، دو جمله از دو برادر نقل کرد تا به همه بگوید که فرستادگان خدا، یک حرف بیشتر ندارند: «این حضرت مسیح است كه فریاد مى‌زند: «هرگز هرگز! محبت خدا با دوست نداشتن انسان جمع نمى شود.» و صداى او در جان‌ها مى‌پیچد و ندایى دیگر از پیامبر رحمت اوج مى گیرد كه: «به من ایمان نیاورده است كسى كه سیر به بستر خواب رود، اما همسایه‌اش گرسنه باشد.»

موسی صدر آلام انسان را شناخته است، وقتی می گوید: «ادیان یكى بودند و هدفى مشترك را پى مى‌گرفتند: جنگیدن در برابر خدایان زمینى و طاغوت‌ها و یارى مستضعفان و رنج‌دیدگان. و این دو نیز نمودهاى حقیقتى یگانه‌اند. و چون ادیان پیروز شدند و همراه با آن‌ها مستضعفان نیز پیروز شدند، طاغوت‌ها چهره عوض كردند و براى دستیابى به غنائم پیشى گرفتند و در پى حكم راندن به نام ادیان برآمدند و سلاح دین را به دست گرفتند، و این‌گونه بود كه رنج و محنت مظلومان مضاعف گشت و ادیان دچار مصیبت و اختلاف شدند.... ادیان یكى بودند، زیرا نقطۀ آغاز همۀ آن‌ها، یعنى خدا، یكی است؛ و هدف آن‌ها، یعنى انسان، یكی است؛ و بستر تحولات آن‌ها، یعنى جهان هستى، یكی است؛ و چون هدف را فراموش كردیم و از خدمت انسان دور شدیم، خدا هم ما را به حال خود گذاشت و از ما دور شد.»

اما، موسی صدر، مردمش را رها نمی‌کند. راه پیش پایشان می‌گذارد و کنارشان می ایستد و دستشان را می‌گیرد و زمزمه می کند که: «اینك به راه درست و انسانِ رنجدیده بازگردیم، تا خدا نیز به ما بازآید و از عذابِ الهى نجات یابیم.»

سخنرانی «ادیان در خدت انسان» اولین و شاید مهم‌ترین گفتار از مجموع 29 سخنرانی و یادداشت و مصاحبۀ امام موسی صدر است که در کتابی به همین نام منتشر شده است. آزادی، دین، جایگاه مطبوعات، تمدن اسلام و غرب، عدالت،... دردهای دیروز و امروز ماست که موسی صدر دربارۀ این‌ها نیز برای ما حرف‌هایی دارد و در این کتاب خواهید خواند.

ادیان در خدمت انسان دومین کتاب از مجموعۀ هشت‌جلدی «در قلمرو اندیشۀ امام موسی صدر» است که به همت مؤسسۀ فرهنگی و تحقیقاتی امام موسی صدر منتشر شده است.