«غسان التوینی» صاحب امتیاز روزنامه لبنانی «النهار» و معاون نخست‌وزیر پیشین این کشور گفت امام موسی صدر، رهبر ایرانی شیعیان لبنان، دشمنی شدیدی با محمدرضا، شاه مخلوع رژیم پهلوی داشت.
«غسان التوینی» ۸۱ ساله که پیش از این وزارت صنایع، وزارت نفت، وزارت کار و امور اجتماعی، وزارت اطلاع‌رسانی، وزارت آموزش ملی، وزارت گردشگری، وزارت هنرهای زیبا، نایب‌رئیسی مجلس نمایندگان لبنان و نمایندگی لبنان در سازمان ملل متحد را بر عهده داشته و از دوستان امام موسی صدر، رهبر ایرانی شیعیان لبنان به شمار می‌رود، همزمان با بیست و نهمین سالگرد ربوده‌شدن وی در لیبی، در گفت‌وگویی با خبرنگار خبرگزاری فارس در بیروت، امام موسی صدر را شخصیتی متمایز با دیگر مقامات دینی و سیاسی و بزرگمردی نامید که نبود او، خلأ عظیمی در جامعه لبنان به شمار می‌رود و جامعه لبنان در شرایط کنونی نیازمند شخصی مانند اوست.
التوینی با بیان اینکه نبود امام موسی صدر، ضربه بزرگ و خلأ عظیمی برای وی به شمار می‌رود، گفت: او برای من یک دوست عادی نبود که مانند دیگران یکباره با او آشنا شده باشم و از همنشینی با او خسته شوم زیرا شخصیتش به‌گونه‌ای بود که اگر با او آشنا می‌شدی دیگر نمی‌توانستی او را نبینی و آشکارا اعلام می‌کنم که نبود امام صدر، تغییر عظیمی در زندگی من ایجاد کرد.
وی گفت: من خاطرات بسیاری از امام موسی صدر دارم، چه زمانی که «الحازمیه» را به عنوان مقر مجلس اعلای اسلامی شیعه برگزید و چه هنگامی که در کلیسای «کبوشیین» به ایراد سخنرانی پرداخت اما آْنچه بیش از دیگر خاطرات، همواره تا امروز در ذهنم باقی مانده، نامه‌ای است که او حدود سه ماه پیش از ربوده شدنش برایم نگاشت و از من به خاطر تلاش‌هایی که برای تصویب قطعنامه ۴۲۵ شورای امنیت سازمان ملل متحد مبنی بر ضرورت عقب‌نشینی بی‌قید و شرط اسرائیل از لبنان کرده بودم تشکر کرد.
صاحب‌امتیاز روزنامه النهار، درباره آشنایی خود با امام موسی صدر، تصریح کرد: پس از کشته‌شدن «کامل مروه» روزنامه‌نگار لبنانی که برای من مثل برادر بود بسیار اندوهگین شده بودم. روزی داشتم روزنامه «الحیات» را که مروه پس از خروجش از «النهار» آن را تأسیس کرد می‌خواندم که ناگهان چشمم به مقاله‌ای به قلم امام موسی صدر درباره آزادی‌های مدنی و آزادی بیان افتاد و این نخستین باری بود که می‌دیدم که یک روحانی از آزادی سخن می‌گوید.
وی افزود: تصمیم گرفتم با امام صدر بیشتر آشنا شوم. پس از تماس با برخی دوستان، توانستم او را پیدا کنم و قراری بگذارم.
التوینی ادامه داد: وقتی به دفتر امام صدر رسیدم شوکه شدم چون خود را در برابر یک کوه به تمام معنا یافتم؛ بلافاصله گفتم: «من نیامده‌ام که با شما فقط دیداری داشته باشم بلکه آمده‌ام که با شما آشنا شوم.» و او سخن آغاز کرد و این‌گونه بود که دوستی مستحکمی با وی برقرار کردم که تا غیابش ادامه یافت و‌ای کاش که بازگردد.
وی در ادامه این گفت‌وگو با اشاره به روابط بعدی خود با رهبر ایرانی شیعیان لبنان، با بیان اینکه صداقت و اتخاذ موضع جدی، دوستی وی با امام صدر را تحکیم کرد، یادآور شد: فکر و ذکر امام موسی صدر، رفع محرومیت شیعیان بود اما من می‌گفتم محرومان تنها شیعیان نیستند بلکه در همه طوایف لبنان، محروم هست و باید محرومیت آن‌ها هم برطرف شود. بر این اساس، امام صدر، «حرکت المحرومین» را پایه گذاشت و من نیز در تأسیس آن در کنار او بودم. ابتدا این جنبش، تمام طوایف را در بر گرفت اما او می‌خواست مؤسسه مستقلی برای شیعیان بنیان گذاری کند که من در این کار نیز به او کمک کردم؛ سپس مجلس اعلای اسلامی شیعه را در «الحازمیه» که منطقه‌ای مسیحی‌نشین است تأسیس کرد و من و «می‌شال اسمر» به او در انتخاب مقر مجلس، کمک کردیم. پس از آن، هیأت «نصرت الجنوب» را راه‌اندازی کردیم که علاوه بر امام صدر، من، «می‌شال اسمر»، اسقف «جرج خضر»، عالیجناب «خوری» و دیگر روحانیون و فرهیختگان از همه طوایف، عضو آن بودند.
التوینی درباره روابط امام موسی صدر با دیگر طوایف موجود در جامعه لبنان گفت: هدف اصلی امام موسی صدر، ایجاد وحدت در میان همه لبنانی‌ها اعم از مسلمان و مسیحی بود.
وی سپس به ذکر خاطره‌ای از روابط امام صدر با اهل سنت پرداخت و اظهار داشت: امام صدر در سال ۱۹۷۳ میلادی، نامه‌ای به شیخ «حسن خالد»، مفتی وقت اهل سنت لبنان نگاشت و در آن، وی را به وحدت کامل بین اهل سنت و شیعیان و شکستن تمامی دیوارهای موجود بین پیروان این دو مذهب دعوت کرد. او رابطه خوبی با مسیحیان نیز داشت و معتقد بود که از لحاظ عبادت خداوند، فرقی بین کلیسا و مسجد نیست زیرا هر دو آن‌ها خانه خدا هستند و خدای همه یکی است.
التوینی افزود: رابطه امام موسی صدر با مسیحیان هنگامی تقویت شد که او در کنار صلیبی در کلیسای کبوشیین در منطقه «باب ادریس» خطبه‌ای خواند که این جملات آن هنوز در خاطرم مانده است: «سپاس خدای را که پروردگار ما و پروردگار مستضعفان است. سپاس خدای را که به ترسندگان پناه می‌دهد، مستضعفان را برمی‌کشد، شاهان را هلاک می‌کند و دیگرانی را جایگزین آنان می‌نماید. خدایا تو را سپاس می‌گزاریم که دل‌های ما را با رحمتت یگانه کردی. ما در محضر تو در خانه‌ای از خانه‌های تو و در هنگام روزه، برای تو و به خاطر تو گرد هم آمده‌ایم. بسوی درگاه تو روی آوردیم و در محرابت به نماز ایستادیم. گرد هم آمده‌ایم برای انسانی که ادیان به خاطر او آمده‌اند که همه ادیان یکی هستند.»، «برخی از ادیان، نوید دین بعدی را دادند و خداوند مردم را از ظلمات بسوی نور بیرون آورد و پیمودن راه بسوی صلح را به آنان آموخت. ادیان یکی هستند زیرا منشأ همه آن‌ها خدای یگانه است و عیسایی هم که گام به عرصه وجود نهاد یکی بود.»، «اگر هدف را فراموش کنیم، در حقیقت خدا را فراموش کرده‌ایم. آنگاه دور و پراکنده می‌شویم و در خدمت منافع ویژه خود در می‌آییم و به پرستش خدایانی جز «الله» گرفتار خواهیم آمد.»، «آزادی، محیط مناسبی برای رشد نیروهای انسان است. اما آزادی، چگونه سلب می‌شود؟ از به رذالت‌کشاندن تا استبداد تا استعمار و از فئودالیسم تا تروریسم فکری و قیم‌مآبی و این ادعا که مردم نمی‌فه‌مند.»، «ما یملک لبنان، شهروندان آن هستند. شهروند لبنان است که با تلاش خود، با اندیشه خود و با اقدامات خود، مجد و عظمت این کشور را رقم می‌زند. میهن ما تنها به خاطر خدایش و شهروندانش حفظ نمی‌شود بلکه برای همه انسانیت حفظ خواهد شد. ما اینجا گرد آمده‌ایم تا از مهلت عمر خود استفاده کنیم. باید با همه انسان‌ها بر اساس معیار انسان‌بودن آن‌ها برخورد کنیم.»، «شهروند لبنانی در بیروت، در جنوب، در هرمل، در عکار، در ضواحی بیروت اعم از کرنتینا و محله «السلم» همه و همه برای حفاظت از این کشورند تا امانتی برای تاریخ باشد؛ تا لبنان و شهروندان آن محفوظ بماند.» «ساختار لبنان، برای مقابله و چالش با ساختاری دیگر ایجاد شده که اسرائیل نام دارد.»
صاحب‌امتیاز روزنامه «النهار» در ادامه در توضیح علل ربوده‌شدن امام موسی صدر، خاطرنشان کرد: امام صدر، رزمنده‌ای در همه جبهه‌ها بود که در مقابل تقسیم کشور مقاومت می‌کرد و منادی وحدت بود. او پشتیبان درجه‌یک قضیه فلسطین بود اما به خاطر اقدامات غیر مسؤولانه سازمان آزادی‌بخش فلسطین، اختلافات غیر علنی با «یاسر عرفات» داشت.
التوینی در ادامه با اشاره به مبارزه امام موسی صدر با محمدرضا، شاه مخلوع رژیم پهلوی، تأکید کرد: امام صدر، دشمنی شدیدی با شاه ایران داشت به‌گونه‌ای که هر گونه مصالحه با او را رد کرد. فقط برای یادآوری عرض می‌کنم که اندکی پیش از ربوده‌شدن امام موسی صدر، من برای مصالحه بین شاه و ایشان، به تهران رفتم و با شاه در مورد آشتی با امام صدر گفت‌وگو کردم و شاه گفت مانعی نیست اما وقتی این موضوع را با امام صدر مطرح کردم با شدت هرچه تمام‌تر آن را رد کرد و گفت: «شاه، تابعیت ایرانی مرا لغو کرده، من او را از اریکه‌اش به زیر خواهم کشید.»
این سیاستمدار باسابقه لبنانی در ادامه با اشاره به‌کم‌کاری‌های صورت‌گرفته در قبال پرونده ربوده‌شدن امام موسی صدر، گفت: بصراحت می‌گویم که تمامی تحقیقاتی که تاکنون در مورد این پرونده انجام شده به نمایش بیشتر شباهت دارد و در بخش اعظم آن، هیچ جدیتی دیده نمی‌شود. به نظر من یک راه بیشتر برای نجات امام موسی صدر وجود ندارد و آن طرح پرونده در یک دادگاه بین‌المللی است.
وی با اشاره به سوابق برجسته دیپلماتیک و اطلاعات گسترده کار‌شناسی خود در خصوص مسائل حقوقی بین‌المللی ادامه داد: الان در مورد ترور «رفیق الحریری» دادگاهی تشکیل شده تا مشخص شود چه کسی او را ترور کرده اما دو دادگاه با هم اختلاف دارند تا جایی که هنوز معلوم نیست واقعاً چه کسی الحریری را ترور کرد اما در مورد قضیه امام موسی صدر، ما می‌دانیم که «معمر القذافی» حاکم لیبی او را ربود. لبنان، ایران و ایتالیا باید برای برگزاری این دادگاه زیر نظر سازمان ملل متحد تلاش کنند و این موضوع را از موضوعی منطقه‌ای به موضوعی بین‌المللی تبدیل کنند و هیچ راهی جز این وجود ندارد.
التوینی گفت: لبنان امروز بشدت، نیازمند بزرگمردانی از جنس امام موسی صدر است و به نظر من، اگر او امروز در جامعه لبنان حضور داشت هرگز دچار وضعیتی که امروز گرفتار آن هستیم نمی‌شدیم زیرا او مرد وحدت، گشایش و پذیرش دیگران بود.
وی افزود: حسرتی که امروز بر دل دوستان و آشنایان امام موسی صدر باقی مانده این است که اگر او ربوده نمی‌شد چه‌بسا این جنگ‌ها رخ نمی‌داد و وصیت او همچنان در گوش نمازگزاران خدای یگانه طنین‌انداز است که دوستدار لبنان متحد و آزادی انسان باشیم.