شاید برای بسیاری از آنان که اطلاعاتی درباره ویژگی‌های اخلاقی، علمی، فرهنگی و اجتماعی امام موسی صدر دارند، این پرسش مطرح شده باشد که او در چه شرایطی دوران کوَدکی و جوانی را سپری کرده و استعداد‌هایش در چگونه محیطی پرورش یافته و پدر ارجمندش به عنوان اولین استاد، واجد چه ویژگی‌ها و نگرش‌هایی بوده است؟
البته درباره صفات اخلاقی و موقعیت علمی و حوزوی مرحوم «آیت‌الله العظمی سید صدرالدین صدر» و نقش او در مدیریت حوزه علمیه قم و حفظ آن پس از رحلت «آیت‌الله العظمی شیخ عبدالکریم حائری» و همچنین دعوت از «آیت‌الله العظمی سید حسین بروجردی» و تثبیت ایشان در مدیریت حوزه، کم وبیش مطالبی به رشته تحریر درآمده که همچنان جای تحقیق و پژوهش بیشتر دارد.
اما نکته حایز اهمیت برای من، نگاه و رویکرد اجتماعی آیت‌الله صدر و تأثیرات احتمالی آن بر فرزند ارجمندشان امام موسی صدر است.
مواضع سیاسی:یکی از مهم‌ترین موضوعات مرتبط با نگاه و رویکرد اجتماعی افراد، به نوع مواجهه آن‌ها با مسائل سیاسی باز می‌گردد. آیت‌الله سید صدرالدین صدر که در خانواده‌ای معتبر و در یکی از بیوت مراجع بزرگ شیعه پرورش یافته بود، از نزدیک با رویدادهایی مانند نهضت تحریم تنباکو و جنبش مشروطه و مبارزات علمای عراق علیه استعمار انگلستان و قیام مسجد گوهر شاد و حوادث دیگر آشنا بود. او احتمالاً با منش و نگاه پدرش، «آیت‌الله العظمی سید اسماعیل صدر» قرابت بیشتری داشت. اسناد و شواهد تاریخی حاکی از آن است که سید اسماعیل صدر ضمن تأیید مشروطه و حمایت از اقتصاد و تولید ملی که با هدف قطع دست اجانب انجام می‌شد، تلاش داشت تا اختلافات میان دو طیف روحانیت (یکی به محوریت آخوند خراسانی و دیگری به محوریت سید کاظم یزدی) را کاهش دهد و به گونه‌ای رفتار کند که مورد سوءاستفاده دیگران قرار نگیرد.
سید صدرالدین صدر با چنین تجربیاتی، در سال‌هایی که بسیاری از روحانیون، نسبت به هرگونه فعالیت و تعامل سیاسی با بدبینی و مخالفت برخورد می‌کردند، تلاش داشت تا شیوه‌ای متفاوت را در پیش گیرد. تماس و گفت‌وگو با مسئولان برای پیگیری مسائل حوزه و همچنین بیان برخی تذکرات با هدف اصلاح امور جامعه از ویژگی‌های ممتاز اوست.
وی همواره تلاش داشت تا پناهی برای همۀ طیف‌های موجود در حوزه و جامعه باشد و رابطه خود را با هیچ یک از آن‌ها قطع نکند. این شیوه برخورد به اندازه‌ای ملاطفت‌آمیز بود که گاهی حمل بر حمایت ایشان از برخی جریانات می‌شد.
آیت الله صدر در سال‌هایی که طلاب و روحانیت به شدت تحت فشار استبداد رضاخانی قرار داشتند و همه‌روزه شماری از آنان را به بهانه‌های سیاسی و امنیتی و یا اداری و قانونی تحت تعقیب و بازداشت قرار می‌دادند، رأساً وارد عمل شده و از طریق تماس و گفت‌وگو با مسئولان و افراد مؤثر، زمینه آزادی آنان را فراهم می‌آورد. (مجله حوزه، شماره ۵۸ ص ۵۹)
در عین حال آیت‌الله صدر در مواقعی که اظهار نظر سیاسی را ضروری می‌دانست نسبت به آن روی‌گردان نبود. او در آستانه انتخابات دوره هفدهم مجلس شورای ملی با صدور اطلاعیه‌ای ضمن تاکید بر مشارکت مردم در انتخابات و حمایت از نیروهای صالح، به تقویت جریان هوادار ملی شدن صنعت نفت پرداخت.
«مهندس مهدی بازرگان» از چهره‌های سر‌شناس ملی، از آقایان صدر و محمدتقی خوانساری به عنوان دو نفری یاد می‌کند که با روند ملی شدن نفت موافق بودند و از آن استقبال کردند و گفتند که با آیت‌الله بروجردی هم صحبت می‌کنند. (در تکاپوی آزادی، ص ۳۲- ۳۳)
سید صدرالدین صدر همچنین به دلیل ویژگی‌های ممتاز اخلاقی و رویکرد اجتماعی خاصی که داشت، از ورود نیروهای سیاسی به منزل خود هیچ‌گاه ممانعت نمی‌کرد. دیدار فداییان اسلام با ایشان و پذیرایی از «سید نورالدین شیرازی» از روحانیون سر‌شناس فارس که به دلیل پاره‌ای فعالیت‌های سیاسی و حزبی با انتقاداتی مواجه بود و همچنین حمایت از خواسته‌های اصلاحی آیت‌الله «حاج آقا حسین قمی» در آغاز صدارت محمدرضا پهلوی و حمایت از مواضع نیروهای مسلمان در مخالفت با تأسیس رژیم اسرائیل در کشور فلسطین و اجتناب از اقامۀ نماز بر جنازۀ رضاخان و ده‌ها موضع دیگر نشان از حسن دقت و توجه او به حوزه سیاست دارد.
از سوی دیگر آیت‌الله صدر در سال‌های حضور در عراق، از درس «آخوند خراسانی» و «میرزای نایینی» بهره برده بود و احتمالاً از نگاه سیاسی و اجتماعی آنان تاثیراتی پذیرفته بود. برخی شواهد حاکی است آیت الله «سید محمود طالقانی» کتاب ارزشمند «تنبیه الامه وتنزیه المله» تألیف میرزای نایینی را که رساله‌ای سیاسی در تبیین دیدگاه شیعه نسبت به حکومت و نحوۀ اداره آن در زمان غیبت معصوم است، به توصیه آیت الله سید صدرالدین صدر ترجمه و منتشر کرده است. (نقل از منابع موجود در واحد تاریخ شفاهی مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر)
نگاه تقریبی و پرهیز از تفرقه پیروان مذاهب:آیت‌الله صدر در زمره آن دسته از عالمانی است که نسبت به مذاهب دیگر موضعی تقریبی دارند. درباره نگاه تقریبی و تلاش ایشان برای کاستن از تفرقه میان مذاهب اسلامی شواهد متعددی موجود است. او در دو کتاب «لواء الحمد» و «المهدی» که درباره زندگی رسول اکرم (ص) و امام زمان (عج) است و از تألیفات مهم و محققانه ایشان به شمار می‌آید، آرای علمای اهل سنت را مورد توجه خاص قرار داده است. او در مقدمه کتاب «المهدی» از تلاش خود برای استفاده از روایات اهل سنت درباره امام زمان (عج) صریحاً سخن گفته و می‌نویسد: «ما محتاج وحدت کلمه و اتحاد مسلمانان هستیم و تفرقه و ناخشنودی خوشایند من نیست.»
خدمات اجتماعی:آیت الله صدر، نگاه و برداشتی مترقیانه به موضوع خدمات اجتماعی و امور خیریه داشته که با گذشت ده‌ها سال همچنان الهام‌بخش و جذاب است.
این مرجع بزرگ شیعه در رسالۀ عملیۀ خود بخشی را به «وجوه برّ» (احسان و نیکی) اختصاص داده و فتاوای مرتبط با این موضوع را ذیل آن بیان کرده است. او در فتوایی می‌نویسد: «مطلق خیرات مثل پل ساختن و مسجد و مدرسه بنا نهادن و غیر این‌ها از مصادیق زکات است.» (ص ۹۱)
همچنین در فتوای دیگری می‌گوید: «وجوه برّ اختصاص به بذل مال ندارد، بلکه بذل علم و بذل جاه و احترام مؤمن، بلکه ادخال سرور در قلب مؤمن مشمول ادله وجوه برّ است.» (۱۰۴)
در حقیقت با چنین نگرشی است که به عرصه خدمات اجتماعی وارد شده و برای رسیدگی به وضعیت نیازمندان و آحاد جامعه اقدام می‌کند. او به دلیل برخورداری از روحیۀ کار جمعی و اجتناب از فعالیت انفرادی، موفق به جلب مشارکت نیروهای فعال و تأثیرگذار در قضایای مختلف بود.
رسیدگی به امور فقرای مشهد پیش از عزیمت به قم، تأمین نان و رساندن آرد به نانوایی‌های قم در جریان قحطی ناشی از اشغال ایران در جنگ جهانی دوم، بازسازی تعدادی از مساجد و حوزه‌های علمیه قم، تأسیس کتابخانه و بیمارستان، ساخت سد بر روی رودخانه قم و تأمین مسکن آسیب دیدگان از سیل قم، نمونه‌های روشنی از تلاش‌های این فقیه مسئولیت‌پذیر است که با تدبیری مثال‌زدنی و تشکیل شبکه‌ای از خیرین محقق شده است.
آیت الله سید رضا صدر فرزند ارشد آن مرحوم در مقاله‌ای که پس از رحلت ایشان در هفته نامه «استوار» منتشر شد، در این زمینه می‌نویسد: «هر کس که مشکلی داشت، حل مشکل خود را نزد او می‌دید. پناه بی‌پناهان و امید امیدواران بود. قلبی بود که هیچ‌کس از او بیم نداشت و همه کس خود را از گزندش ایمن می‌دانست. قلبی بود که بیچارگان و مستمندان از دری نومید می‌شدند و از هر جا آزرده می‌گشتند، بدو روی می‌آوردند. قلبی که برای کمک و همراهی مردم همیشه از حقوق خودش صرف‌نظر می‌کرد. قلبی بود که جز خدمت‌گزاری به اسلام و مسلمین از او کاری دیده نشد... قلبی بود که جان صد‌ها هزار تن را در مواقع سخت و گرانی و تنگی حفظ کرد. قلبی بود که بسیاری از فضلا و مجتهدین در قم و شهرستان‌ها به وسیله او به مقامات عالی رسیدند...»
حقوق زن:موضوع حقوق زنان و چگونگی حضور اجتماعی آنان از جمله موضوعاتی است که در گذشته کمتر به آن توجه می‌شد. آیت الله صدر نسبت به این امر نیز توجهی خاص داشته و از معدود عالمانی است که «رساله-ای در حقوق زن» به رشته تحریر درآورده است. همچنین خاطرات فرزندان و نزدیکان ایشان حاکی از تاکید آن مرحوم بر ضرورت تحصیل دختران و توجه به نیازهای جسمی و روحی آنان در انجام تکالیف دینی است.
نتیجه:آنچه آمد، جلوه‌های کوچکی از نگاه و رویکرد اجتماعی آیت الله سید صدرالدین صدر بود که قرابت‌های زیادی با نگاه و رویکرد اجتماعی فرزند گرامی‌اش امام موسی صدر دارد. شاید همین مختصر نسبت فکری و عملی آنان در عرصه اجتماعی را بیشتر روشن کند.