به گزارش خاتمی مدیا، سیدمحمد خاتمی در بازدید از موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر در جریان فعالیت های این موسسه و اقدامات انجام شده قرار گرفت و در پاسخ به این پرسش که رسالت این موسسه در شرایط کنونی چیست به شخصیت امام صدر اشاره و بیان کرد: امام موسی صدر، عالم بزرگوار و سیاستمدار نیرومند و رهبر ایمانی و دینی جامعه و از فاضلان و عالمان برجسته حوزه و دانشگاه و از استادان ارزنده حوزه علمیه قم هستند و نقشی که ایشان در لبنان داشتند نشاندهنده شخصیت والای امام صدر است.

وی افزود: امام موسی صدر الگویی است که امروز بیش از دیروز به او نیاز داریم. الگویی که در اندیشه و عمل خود آن چهره ای که دنیای ما به آن نیاز دارد و خدا و پیامبر خدا می خواستند را نشان داد و رسالت امروز شناختن و معرفی و شناساندن اوست و تلاش فکری و عملی برای یافتن پاسخ اینکه اگر او در این زمان بود چه می کرد؟

خاتمی یادآور شد: باید بتوانیم با رجوع به منابع فکری و هویت ذهنی و فکری و شخصیت یک انسان برجسته، او را کشف کنیم و درک کنیم که اگر امروز بود چه می گفت و چه می کرد. این درباره اسلام و پیامبر اکرم (ص) نیز مطرح است. پیامبر (ص) الگوست و باید سرمشق باشد. طبعا ایشان در دوره ای زندگی کرده اند و ورای آن شخصیت فرازمینی خود و اتصالی که با عالم معنا داشته، به عنوان یک انسان متعالی سخنانی گفته و رفتاری داشته اند که در زمان خاص خود بوده و امروز باید بتوانیم با رجوع به عمق شخصیت ایشان، درک کنیم که اگر در این دوره بودند چه می کردند.

وی با بیان اینکه عنصر زمان و مکان در اجتهاد برای همین عناصر تعین کننده هستند ادامه داد: می توان زمان را متوقف کرد و گفت آنچه در زمانی رخ داده باید همان اجرا شود البته آنچه اجرا شده یک روح و یک صورت دارد. صورت وابسته به زمان و مکان است و روح متعلق به همه دوره هاست. 

خاتمی افزود: اگر معتقدیم اسلام دین جاودانه است که معتقدیم هست، پس این اسلام باید بتواند به نیازهای هر زمان و مکان پاسخ دهد. تصور نکنیم پاسخی که در یک زمان برای حل یک مساله یا برآوردن نیاز جامعه داده شده است که خیلی هم ارزشمند است می تواند در همه زمان ها و مکان ها مشکل را حل کند زیرا زمانی می آید که آن پاسخ، پاسخ زمانه نیست و باید اجتهاد کنیم و پاسخ را استخراج کنیم و ابدی بودن دین اسلام و الگو بودن پیامبر(ص) یعنی اینکه برویم در آن دریا غوطه ور شویم و آنچه متناسب با زمان و مکان ماست استخراج کنیم و بتوانیم پاسخگوی سوالات زمان و نیازهای انسان در زمان های مختلف باشیم.

وی گفت: کسانی که این را باور ندارند و می گویند شکل هایی که وجود داشته، باید الی الابد ادامه یابد و حفظ کرد و روح و جان را فدای شکل و شکل پرستی می کنند -که تحجر همین است- به دین خدا جفا می کنند. این عده یا تحول در زمان را قبول را ندارند یا اینکه ابدیت دین خدا را باور ندارند و معتقد هستند دین خدا متعلق به زمان خاصی است و باید آن دوره را بر همه ادوار تحمیل کنیم.

خاتمی اظهار کرد: اگر امام موسی صدر الگوست علاوه بر شناخت وی در زمان و مکان خود باید با رجوع به شخصیت او و امثال او استخراج کنیم که او امروز چگونه با مسایل رو به رو می شد و پاسخ می داد و شاید یکی از رسالت های موسسه امام موسی صدر همین باید باشد.

وی افزود: امام موسی صدر، یک روحانی، فاضل و ملایی که از مدرسان سطوح عالی قم و بسیار محبوب و مطلوب طلبه های بااستعداد و خوش فکر بوده اند و برخی مراجع امروزی نیز در محضر امام موسی صدر درس گذرانده اند.
رییس بنیاد باران با اشاره به زمان شناسی امام موسی صدر و حضور وی در دانشگاه گفت: زمان شناسی امام صدر ایجاب کرد که از فضای حوزه به فضاهای دیگر وارد شود. حضور امام موسی صدر در دانشگاه برای به دست آوردن مدرک نبود بلکه برای این بود که می خواست این محیطی که در زمان ما پدید آمده را بشناسد. علوم جدید و دانشگاه از مسایل زمان ماست و عالمی که می خواهد دین را در عرصه عمل پیاده کند نمی تواند دور از مسایل این مقطع زمانی باشد. این کار ایشان در آن مقطع زمانی کار آسانی نبود و رفتن به دانشگاه در حوزه های علمیه امری مطلوب نبود اما ایشان و شهید بهشتی و نظایر ایشان سدشکنی کردند و در اوج شکوفایی دانش و ممتاز بودن در حوزه، وارد دانشگاه شدند.

خاتمی با تجلیل از شخصیت شهید بهشتی گفت: شهید بهشتی از شاگردان ممتاز آیت الله آقای داماد رضوان الله علیه بودند و ایشان می گفتند کسی را به تیزهوشی و گیرایی بهشتی ندیدم. آیت الله شبیری زنجانی نیز در سال 56 از شهید بهشتی تجلیل کردند و گفتند که بهشتی قطعا یک مجتهد است.

وی در ادامه به روز بودن و زمان شناسی را از صفات انسان های شجاعی خواند که سعی کردند از محیط پربار اما بسته خود بیرون بیایند و هزینه آن را بپردازند و این تفاوت نگاه این دسته افراد متفکر به مسایل زمان خود است.
خاتمی با اشاره به دعوت شیعیان از امام موسی صدر و حضور ایشان در این کشور بیان کرد: طبیعتا شیعیان لبنان، رهبری برای تقویت هویت طایفی و دفاع از حقوق خود می خواستند. وقتی ما به یک طایفه تعلق داریم باید به هویت تاریخی آن با نگاه اصلاحی اهتمام کنیم و اگر امور غلطی به عنوان معیارهای هویتی یک طایفه و قوم مطرح شده باید بتوانیم اصلاح کنیم و بهبود ببخشیم. خدمت بزرگ امام موسی صدر به شیعیان این بود که اکثریت مظلوم و رها شده را سامان می دهد و زمینه رشد علمی و اجتماعی آنها را فراهم می کند و جایگاه آنها را در مجموعه سیاسی لبنان استوار می کند تا به عنوان شهروندان محترم یک کشور جایگاه خود را بیابند و برای نجات شیعیان از استضعاف مادی اقدام می کند و شیعه امروز لبنان با شیعه 40 سال پیش متفاوت است.

وی بیان کرد: امام موسی صدر علاوه بر رفع مشکلات آنها و مستحکم کردن جایگاه شیعه، امل را برای حضور در عرصه حیات سیاسی و اجتماعی و حتی نظامی ایجاد کرد نه برای دفع دیگر طوایف بلکه برای دفاع از حقوق یک طایفه در برابر ظلم ها و ستم. این دیدگاه بسیار مترقی است.

خاتمی یادآور شد: امام موسی صدر رهبر شیعیان است اما در حد رهبر طایفه شیعی باقی نمانده است بلکه او یک رهبر برای کل جامعه متنوع لبنان است و این را می توان در نظر احترام آمیز پیروان دیگر ادیان نسبت به امام موسی صدر دید.

وی با بیان اینکه امام موسی صدر نه تنها جنبه های منفی طایفه گری را پررنگ نمی کند بلکه در برابر عواملی است که می خواهند طوایف را مقابل هم قرار دهند افزود: وحدت و در کنار هم بودن مورد تاکید امام موسی صدر بود و دیدگاه شیعی ایشان این نبود که به هر قیمتی یک طایفه را بر دیگر طوایف برتری دهد بلکه می خواهد یک طایفه را قوی کند برای اینکه در کنار دیگر طوایف همزیستی داشته باشد و همه بتوانند از تمامیت ارضی کشور و منافع ملی دفاع کنند و نوعی زندگی را فراهم بیاورند که همه کسانی که در چارچوب یک کشور زندگی می کنند از مزایای آن بهره ببرند نه تنها شیعیان. این دیدگاه دیدگاهی مترقی و امروزی است.

خاتمی با تاکید بر اینکه امام موسی صدر برای این الگوست که رهبری او با رهبری های طایفی متفاوت است افزود: تعصبات طایفی موجب جنگ و اختلافات می شود و دشمنان اختلاف می اندازند و منافع خود را می برند و امام صدر مخالف این بود.

وی با یادآوری اینکه امام موسی صدر به انسان می اندیشید قبل از آنکه به طایفه بیندیشد و این نگاه اصیل اسلامی و شیعی است، گفت: انسان موجود باکرامت و عزیزی است و مخاطب خداوند، انسان است. البته که مومنان را خطاب قرار می دهد اما مخاطب اولیه خداوند و پیامبران، انسان است بدون درنظر گرفتن رنگ و طایفه و ایمان و مذهب.

خاتمی با اشاره به آیه «لَقَد أَرسَلنا رُسُلَنا بِالبَيِّناتِ وَأَنزَلنا مَعَهُمُ الكِتابَ وَالميزانَ لِيَقومَ النّاسُ بِالقِسطِ» بیان کرد: در این آیه عظمت دیدگاه اسلام به انسان روشن می شود. پیامبر را فرستادیم که انسانها به قسط و عدالت و معنویت قیام کنند. هدف پیامبران این است. فاعل قسط، انسان است نه پیامبران و آنها نیامده اند که مردم را به زور به سوی قسط وادارند بلکه آمده اند مردم را به تزکیه و رشد دعوت کنند تا خود مردم قسط را برپا کنند.

وی تاکید کرد: اگر مردم دادگری را نخواهند داد تحمیلی دوام ندارد. اگر مردم به حقوق خود اعتقاد نداشته باشند و حاکمیت خود بر سرنوشت خود را باور نداشته باشند به هیچ وجه نمی توانید دموکراسی را به آنها بدهید و اگر بدهید نیز بسیار لرزان است و ممکن است به سرعت از آن سوءاستفاده شود. انسان باید رشد و آگاهی یابد و به اراده خود برای استقرار حق و عدالت و خوبی و زیبایی بپا خیزد. این دیدگاه اسلامی نسبت به انسان است.

خاتمی اظهار کرد: امام موسی صدر به انسان به عنوان یک موجود محترم و باکرامت نگاه می کند و این را از دید شیعی خود می گیرد نه اینکه از تشیع دست بردارد تا به انسان احترام بگذارد. او پیرو امامی است که وقتی به مالک اشتر برای امارت مصر پیام می دهد می گوید نسبت به مردم آن حیوان وحشی و خون آشام نباش که خوردن جان و جهان مردم را غنیمت می شمرد و قلبت را سرشار کن از عشق و شفقت و مهربانی و رحمت نسبت به مردم. درنده خونخوار نباش که سرکوب کردن و محروم کردن مردم را مغتنم بشمری و اسلام رحمانی یعنی این.

وی در ادامه با بیان اینکه هویت یکی از مسایل مهم در دنیای دیروز و امروز است گفت: آیا این درگیری ها و جنگها و ترورهای امروز ناشی از قوی شدن هویت های متنوع است و آیا قوی تر شدن هویت ها زمینه ساز افزایش چالش است؟ شاید یکی از عوامل چالش تمدنها همین باشد که در دنیای امروز هویتها تقویت شده اند و گسلها گسلهایی است که هویت های تمدنی و فرهنگی بهم می رسند و جنگ تمدنها رخ می دهد. این مساله تاحدودی درست است که پشت سر جنگ ها هویت ها هستند اما کدام هویت ها؟ هویت های متصلب و غیرمتداخل و دفع کننده یکدیگر.

خاتمی گفت: جنگ و ترور دو روی یک سکه هستند و زمانی رخ می دهد که «من» در برابر «دیگری» قرار می گیرد و اثبات خود را در نفی دیگری می بیند. 

وی افزود: وقتی هویت ها متصلب باشند و اثبات خود را در نفی دیگری ببینند، دیگری یا باید تسلیم شود یا نابود گردد، در اینجاست که جنگ به وجود می آید و اگر قدرت رسمی نداشته باشد، ترور رخ می نماید. تروریست می گوید مشت را با مشت باید جواب داد. هویت های متصلب، متحجر و غیرروادار و نفی کننده دیگری حتما به جنگ و خشونت و ترور ختم می شوند اما نمی توان هویت انسانها را نفی کرد. انسان بی هویت انسان نیست و با فرمان و بخشنامه نمی توان هویت ها را از بین برد بلکه باید کاری کنیم که این هویت ها یکدیگر را نفی نکنند.

خاتمی بیان کرد: اگر هویت به عنوان یک دایره، موجودیت و وجود انسان را در برگرفته است، این دایره ها اگر متعارض باشند جنگ ایجاد می شود. ما می توانیم کاری کنیم که این دایره ها متقاطع باشند تا جنگ و ترور پدید نیاید. این امام علی (ع) است که در زمان خود به مالک اشتر در عین حال که می گوید انسان های تحت حکومت یا یا برادران دینی حاکمند یا انسان های محترمی که در انسانیت با حاکم و دیگران مشترکند یعنی دایره کوچک تر را در دایره بزرگتر قرار می دهد نه در برابر آن.

وی با یادآوری اینکه امام موسی صدر نگاه خود به انسان را از قرآن و نهج البلاغه گرفته است، گفت: این نگاه شیعی است؛ یک شیعه واقعی نسبت به هویت شیعی اصیل متعهد است اما آن را در نفی دیگیر نمی بیند. امام علی چگونه به انسان نگاه می کرد؟ اگر انسان را به این شکل ببینیم آنگاه حکومتی که ایجاد می کنیم نیز حکومتی انسانی خواهد بود.

خاتمی با اشاره به بحث خودی و غیرخودی بیان کرد: معنای خودی و غیر خودی این نیست که خود، غیر خودی را نفی کند و آنقدر دایره را تنگ کند که آخر کسی نماند و بعد با غیرخودی هرطور خواست رفتار کند. نباید دایره را تنگ کنیم بلکه هر چه دایره خودی را بزرگتر کنیم، به صلح و آرامش بیشتر نزدیک شده ایم. روابط خودی و غیرخودی می تواند روابطی انسانی باشد و اینکه غیرخودی بخواهد خودی را از بین ببرد می شود براندازی که هیچ کس اجازه این را نمی دهد. غیرخودی بودن به معنی این نیست که خود اگر قدرت و امکانات داشت غیرخودی را نفی کند.

وی با تاکید بر اینکه ما اگر شیعه علی (ع) هستیم نباید با تعصب برخورد کنیم افزود: عقلانیت و عدالت از ویژگی های شیعه است. خردگرایی و دادگری بنیاد شیعه واقعی است. عدل نیز فراتر از عدالت اقتصادی است. اگر معتقدیم انسان صاحب حق است، هر انسان بر سرنوشت خود حاکم است، احترام به حق حاکمیت انسان به سرنوشت خود، احترام به ابتنا حکومت و قدرت نظامی سیاسی و امنیتی بر اراده مردم و مسوول بودن آن در برابر مردم این عدالت است و دفاع از آزادی و حقوق شهروندی و دفاع از عدالت است. امام موسی صدر بزرگترین خدمت به شیعه را احترام به انسان به عنوان یک رهبر شیعی می دانست.

خاتمی با اشاره به اینکه امام موسی صدر علاوه بر جنبه های فکری، رهبری میدانی جامعه خود را داشته است گفت: ممکن است ایشان رفتاری در گذشته داشته اند که اگر امروز بودند راهکارهای تازه ای ارائه می کردند که باید با درک سیره ایشان این را درک کنیم.

رییس بنیاد باران با یادآوری اینکه امروز به امام موسی صدر و امام موسی صدرها بیشتر نیاز داریم افزود: امروز یک نوع اسلامی مطرح شده است که جز نفرت و جز زدگی چیزی ایجاد نمی کند. 

وی با اشاره به ریشه تاریخی اسلام هراسی و مطرح شدن این پدیده بعد از جنگ سرد و دشمن معرفی شدن اسلام از سوی غرب بیان کرد: انقلاب اسلامی با رهایی یک ملت از زیر سلطه یک طرح تازه ای متفاوت از اسلام های خشونت گرا عرضه داشت و جمهوری اسلامی را معرفی کرد نه خلافت اسلامی و امارت مومنین را و این امتیاز انقلاب اسلامی است. اسلامی که با معیارهای اصیل جمهوریت سازگار باشد و جمهوریتی که با معیارهای اصیل دین ناسازگار نباشد و این الگودهی دشمنی قدرت های بزرگ را برانگیخت و نیز جریان هایی آمدند که بیشترین کمک را به اسلام هراسان کردند و با گسترده شدن ترور و خشونت و آدم کشی به نام اسلام بهانه بهتر و بیشتر به دست اسلام هراسان و قدرت هایی می دهند که منافع خود در استیلا بر دیگران می بینند.

وی با بیان تروریست های افراطی که خود را منتسب به اسلام می کنند، دو جنایت می کنند انسان ها را می کشند و به نام اسلام می کشند در حالی که اسلام دین حیات است، افزود: در زمانه ای که به نام اسلام، انسان می کشند و زنان را به عنوان برده می فروشند و چهره ای از اسلام نشان می دهند که صهیونیسم و اسلام هراسان از آن سوءاستفاده می کنند، در این زمان بیش از هر زمان دیگر به وجود امثال امام موسی صدر نیاز است تا چهره منور و انسانی و عدالت گرا و انسان گرای اسلام نشان داده شود.

خاتمی با بیان اینکه امام موسی صدر به عنوان صاحب یک تفکر و عمل اسلامی همیشه مورد توجه بوده است و خواهد بود، گفت: امام موسی صدر و روش و سیره اش ماندنی است و باید این سیره و گفتار و رفتار را بشناسم و بسط بدهیم و اندیشه و روش ایشان را تکثیر کنیم.

رییس بنیاد باران که در فضایی صمیمانه با اعضای موسسه امام موسی صدر به گفت وگو نشسته بود در پاسخ به یکی از پرسش های مطرح شده درباره خوانش امام صدر از دین بیان کرد: نوعا انسانها اسیر تعصبات خود هستند حال اینکه چگونه کسی از تعصبات و توهمات خود بیرون می آید و نوآور می شود به دو شکل است؛ یا از دین کناره گیری می کند یا اینکه از دل دین، اصل را قبول می کند و فروع را استنباط می کند. اگر در طول تاریخ دین حفظ شده همین نوآوران و نواندیشان دینی بوده اند که توانسته اند دین را حفظ کنند. نوآوران نه تنها به دین لطمه نزدند بلکه سبب تقویت دین و توانمندی های آن در عرصه تاریخ شده اند.