چهاردهمین نشست «کبوتران مسجد دوردست» که با هدف بررسی مقاومت در آثار اندیشه امام موسی صدر روز چهارشنبه، سی اردیبهشت ۱۳۹۴ در سالن سلمان هراتی حوزۀ هنری تهران  برگزار شد.

امام موسی صدر انسانی متفاوت بود

دکتر محمدعلی مهتدی، پژوهشگر ارشد مسائل خاورمیانه که سخنران این نشست بود، در ابتدای سخنان خود با بیان اینکه صحبت کردن درباره امام موسی صدر کار ساده‌ای نیست، گفت: او انسان چند بعدی است و نمی‌توان یک بعد از شخصیت او را بدون در نظر گرفتن دیگر ابعاد اخلاقی در نظر گرفت.

مهتدی افزود: امام موسی صدر یک مجتهد، فقیه، عارف، هنر‌شناس و فیلسوف زمان بود.

وی با بیان این جمله که چند سالی سعادت حضور در خدمت امام موسی صدر را از نزدیک داشتم، خاطر نشان کرد: امام موسی صدر یک انسان متفاوت بود و این مهم همیشه در رفتار، اندیشه و کردار این مجتهد مشاهده می‌شد.

مهتدی با اشاره به اینکه امام موسی صدر فعالیت خود را در لبنان آغاز کرد، گفت: لبنان جامعۀ منحصر به فردی دارد، زیرا شامل یک ملت نمی‌شود، بلکه دارای طوایف مختلفی است. دین‌های اسلام و مسیحیت با شاخه‌های مختلفی در آنجا وجود دارند که هر کدام دارای ویژگی‌های خاصی هستند. در چنین جامعه‌ای تعصب فرقه‌ای در حد اعلی وجود دارد و هویت هر شخص با وابستگی حرفه‌ای او شناخته می‌شود.

این پژوهشگر ارشد مسائل خاورمیانه اضافه کرد: در این کشور مذهب شیعه همواره مورد تبعیض قرار می‌گرفت و هیچ مکانی برای فرزندان جامعه تشیع در نظر گرفته نمی‌شد. ضمن اینکه جمعیت شیعه در جنوب لبنان و هم‌مرز با فلسطین بودند، به همین علت مورد تجاوز اسرائیل هم قرار داشتند و امام موسی درصدد سازماندهی این جامعه بود.

توجه امام موسی صدر به وحدت ادیان ابراهیمی

پژوهشگر ارشد خاورمیانه و جهان عرب توجه ویژۀ امام موسی صدر به وحدت ادیان ابراهیمی را یکی از شاخصه‌های این عالم بزرگ بر شمرد و گفت: موسی صدر با متحد کردن ادیان و مذاهب مختلف در لبنان توانست جریان مقاومت را میان جامعه نهادینه کند. 

وی گفت: اسرائیل بر اساس قومیت یهود بنا شده بود و درنظر داشت تمام منطقه را بر اساس وابستگی فرقه‌ای تجزیه کند. به همین دلیل امام موسی معتقد بود جنگ سال ۱۹۷۵ بر اساس طرح هنری کیسینجر برای تجزیه لبنان صورت گرفت.

مردی که همواره لبخند بر لب داشت

مهتدی در بیان روحیات اخلاقی امام موسی صدر افزود: او همواره لبخند بر لب داشت. این ویژگی کوچکی است، اما نشان از عقیده و روح بلند وی دارد. امام موسی به هیچ شخصی نه نمی‌گفت و با فقرا و روستاییان ارتباط داشت. امام، اولین کسی بود که در هر نقطه‌ای که اسرائیل بمباران می‌کرد، حضور پیدا می‌کرد.

وی اضافه کرد: با توجه به روحیات گفته شده، امام موسی صدر با ظلم داخلی در لبنان و جامعۀ شیعه و تجاوز اسرائیل به جهان اسلام در منطقه مبارزه می‌کرد. وی در زمانی‌که بسیاری ناامید از شکست اسرائیل شده بودند جمله «اسرائیل شرّ مطلق است» را بیان کرد. 

مهتدی در ادامه سخنان خود اظهار کرد: در جهان عرب تلاش می‌شد تا این عقیده که ارتش اسرائیل هرگز مغلوب نمی‌شود، تثبیت شود؛ در حالی که امام موسی صدر معتقد بود مبارزه و تهیه سلاح از نان شب واجب‌تر است.

وی با اشاره به ایدئولوژی‌های ادبیات مقاومت در اندیشه‌های امام موسی صدر افزود: ادبیات مقاومت در چارچوب ایدئولوژی‌های مختلف معنی پیدا کرده است. برای مثال در آمریکای لاتین اندیشه‌های چپ شاکلۀ ادبیات مقاومت آن منطقه را ساخته و پرداخته است. به عبارتی ادبیات مقاومت قبل از انقلاب اسلامی ایران با همین اندیشه‌های چپ مارکسیستی معنی پیدا می‌کند.

امام موسی صدر بنیانگذار ادبیات مقاومت در لبنان

مهتدی در ادامه به بررسی ادبیات مقاومت بعد از انقلاب اسلامی در ایران پرداخت و خاطر نشان کرد: بعد از انقلاب اسلامی ادبیات مقاومت در چارچوب اندیشه‌های اسلامی بروز و نمود یافت و مسئلۀ فلسطین نیز در همین چارچوب، ادبیات مقاومت را بارور‌تر کرد. 

وی ادامه داد: به این ترتیب، ادبیات مقاومت در تاریخ خود همواره در قالب‌های مختلف هنری مانند شعر، داستان، رمان و حتی فیلم‌های مستند و داستانی در کشور‌های عربی و دیگر کشور‌ها تکامل یافت. 

مهتدی با اشاره به نقش کلیدی امام موسی صدر در شکل گیری ادبیات مقاومت در لبنان تصریح کرد: بنیان گذار ادبیات مقاومت در چارچوب اسلامی در لبنان امام موسی صدر است. 

وی افزود: قبل از امام موسی صدر ادبیات مقاومت در لبنان که در قالب اندیشه‌های چپ شکل گرفته بود، به دلایل مختلف منحرف شده بود و یکی از کلیدی‌ترین عوامل انحراف، گرایش گروه‌های مقاومت به حکام عرب بود. 

متهدی ادامه داد: عرب‌ها با پشتیبانی مالی مقاومت در لبنان، آن را از مسیر اصلی خود منحرف کرده بودند که امام موسی صدر با حضور و تأثیرگذاری خود، جلو انحراف آن‌ها را گرفت. 

وی ادامه داد: امام موسی صدر در این زمان به تنهایی جریان مقاومتی را بنا نهاد که مردم شیعۀ لبنان از محرومیت درآمده و پیشرو مقاومت لبنان در مقابل رژیم اشغالگر شوند. 

این پژوهشگر اظهار داشت: امام موسی صدر با رفتار خاص و منحصر به فردش توانست گروه‌های مقاومت و ادبیات مقاومت را در لبنان احیا کند تا حدی که از دل مقاومتی که امام موسی صدر با تکیه بر آموزه‌های اسلامی بنا نهاد، حزب الله جوشید و به وجود آمد که به الگوی گروه‌های مقاومت در کشور‌های دیگر تبدیل شد. 

مقاومتی که امام موسی صدر و شهید چمران به وجود آوردند

دکتر مهتدی بعد از اشاره به آسیب های مقاومت در لبنان، کشور لبنان و اینکه در آن زمان لبنان محل خوشگذرانی بود و چریک‌هایی که با تقوا مبارزه می‌کردند، در ماسه‌های عشرت‌طلبی غرق شده و از مقاومت دور شدند، گفت: امام موسی صدر با همکاری شهید چمران دانۀ مقاومت را کاشت؛ مقاومتی که دارای آرمان و معتقد به تقوای الهی و حرکت برای ادای تکلیف شرعی بود.

مهتدی با بیان اینکه امام موسی صدر جوانان را برای شکل‌گیری مقاومت جدید جذب کرد و برای آنان کلاس‌های عقیدتی برگزار کرد، گفت: مقاومت مردم شیعه‌ای که در مکتب شهید چمران و امام موسی تربیت شده بودند، آغاز شد. این جوانان به هسته‌های مقاومت تبدیل شدند تا اینکه در سال ۲۰۰۰ میلادی توانستند جنوب لبنان را از لوث وجود اسرائیل پاک کنند و سیدحسن نصرالله، رهبر حزب‌الله لبنان از شاگردان امام موسی صدر است و امروز حزب‌الله لبنان را نمی‌توان نادیده گرفت.

علاقه مندی امام موسی صدر به هنر و موسیقی

مهتدی به علاقه‌مندی امام موسی صدر به هنر اشاره کرد و افزود: او به شعر و داستان و سینما علاقه داشت به طوری‌که بسیاری از کارگردان‌های مسیحی برای ساخت فیلم با او مشورت می‌کردند. امام موسی موسیقی را به طور کامل و ذاتی حرام نمی‌دانست و به ابعاد معنوی آن علاقه‌مند بود.

وی اظهار کرد: امام موسی صدر از هنر متعهد برای استفاده در معنویت، انقلاب و مقاومت استقبال می‌کرد. چنین انسانی که همواره لبخند می‌زد و اعتقاد به تکریم بنی آدم و وحدت ادیان وجود داشت، در مقابل ظلم اسرائیل با همه قوا ایستادگی می‌کرد.

مهتدی در ‌پایان سخنان خود گفت: این شخصیت چند بعدی به آرمان‌هایش ایمان داشت. برای او خانه و لباس و غذا از اهمیتی برخوردار نبود، بلکه در جهت آرمان و به سوی نور و آسمان حرکت می‌کرد.

چهاردهمین نشست کبوتران مسجد دوردست از سلسله نشست‌های بررسی تاثیر اندیشه مقاومت بر ادبیات و هنر ایران و دیگر کشور‌ها، چهارشنبه ۳۰ اردیبهشت در سالن سلمان هراتی حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی برگزار شد.

منابع تهیه گزارش: خبرگزاری مهر و ایکنا