یکی از معماهای دهه‌های اخیر، پرونده ربودن امام موسی صدر در لیبی آنهم در جریان یک سفر رسمی در ۹ شهریور ۱۳۵۷، ۳۱ اوت ۱۹۷۸، به دعوت دولت طرابلس است.
گروه سیاسی- یکی از معماهای دهه‌های اخیر، پرونده ربودن امام موسی صدر در لیبی آنهم در جریان یک سفر رسمی در ۹ شهریور ۱۳۵۷، ۳۱ اوت ۱۹۷۸، به دعوت دولت طرابلس است.
ایشان شهروند معمولی لبنانی یا ایرانی نیست که بتوان ربودنش را در پرده‌ای از سکوت کتمان پوشیده داشت. لذا پس از اعلام خبر ربودن ایشان در توسط رسانه‌های ملی و منطقه‌ای و جهانی، اعتراضات مقامات لبنانی نسبت به دولت لیبی که میزبان امام بود آغاز شد و هر لحظه بیشتر و بیشتر می‌شد و از مرزهای لبنان فرا‌تر می‌رفت، رهبران کشورهای اسلامی و عربی به موضعگیری پرداختند. امام خمینی تلگراف‌های متعددی به رهبر لیبی برخی رؤسای عرب ارسال داشتند و ضمن ابراز نگرانی از آن‌ها توضیح خواستند و همچنین فشارهای جهانی، باعث شد مقامات لیبیایی پاسخ دهند و رسماً اظهاراتی را بیان دارند که با یکدیگر به شدت متناقض بود.
توضیحات متناقض مقامات لیبیایی سؤالات بسیاری را بر انگیخت و طی بیست و هشت سالی که از ربودن امام می‌گذرد این سؤال متنوع‌تر و متعدد‌تر شده است. ابهام‌های آزارنده، داستان‌های متناقض، دستیابی به متون بازجویی‌های رسمی دادستانی ایتالیا، اسناد خدشه ناپذیر دادگاه عالی لبنان برای صدور حکم احضار قذافی و ۱۶ تن از مقامات لیبیایی، حقیقت ماجرا و رازهای نهفته و گره‌های ناگشوده در این ماجرا و دانستن ده‌ها نکته و سند و اعتراف که در لابه لای صفحات پرونده ربودن امام مکتوم مانده ما را بر آن داشت تا گزارش مستندی از لحظه ربودن امام تا امروز تهیه و منتشر کنیم.
این گزارش خلاصه‌ای از اسناد و مدارک پرونده پیگیری قضیه ربودن امام موسی صدر است که در ایتالیا، لبنان و ایران و مجامع بین المللی انجام شده است. پرونده‌ای که توسط تیم حقوقی دادستانی ایتالیا، وکلای قدرتمند لبنانی ایرانی، حقوقدانان مسلمان و مسیحی تهیه شده است. مطالعه این گزارش نه تنها به بسیاری از سؤالات هموطنان عزیز پاسخ می‌دهد و ابهام‌ها و راز‌ها را روشن می‌کند، بلکه می‌تواند برای حقوقدانان و کار‌شناسان قضایی و اطلاعاتی نیز مفید باشد.
* * * * * * * * *
افزایش رنج ومحنت مردم لبنان وشدت گرفتن تجاوزات صهیونیستها واشغال جنوب عملا مانع اعمال حاکمیت دولت لبنان بر این منطقه شده بود. چون اسرائیل از اجرای قطعنامه ۴۲۵شورای امنیت وعقب نشینی از مناطق مرزی سرباز زده بود، امام موسی صدر وظیفه خود می‌دانست که اوضاع بحرانی لبنان وعمق خطرهای تهدید کننده جنوب لبنان را به اطلاع رهبران کشورهای عربی برساند. رهبرانی که در رسیدگی به این وضع اسف بار تأثیر مستقیم داشتند.
در همین راستا امام به سوریه، اردن، عربستان سعودی والجزایر سفر کرد واین کشور‌ها را به برگزاری نشست محدود سران فراخواند؛ بااین امید که مصیبت‌های مردم لبنان پایان یابد و جنوب این کشور آزاد شود. همین مطلب را وی در گفت‌و‌گو با روزنامه اخبار خلیج چاپ بحرین بیان داشت. امام موسی صدر در الجزائر با رئیس جمهور، هواری بومدین، محمد صلاح یحیاوی و دیگر مسئولان جبهه ملی آزادی- بخش الجزائر گفتگو کرد. در یکی از این نشستها، با توجه به نفوذ و تأثیر قذافی، رهبر لیبی، در عرصههای سیاسی- نظامی لبنان به ایشان توصیه شد۰ که از لیبی نیز دیدار و سفر دورهای خود را تکمیل کند..
وی در آن نشست گفت که تنها دیدارش از لیبی در سال ۱۹۷۵برای شرکت در کنگرهای اسلامی بوده واو به دعوت لیبی برای دیدار از این کشور و گفت‌و‌گو با رهبران آن پاسخ موافق خواهد داد.
در تاریخ ۲۸ژوئیه ۱۹۷۸م امام موسی صدر در دفتر خود پذیرای کاردار سفارت لیبی در لبنان شد و او دعوت کنگره جماهیری خلق لیبی را برای دیدار امام از لیبی وگفت گو با دبیر کل کنگره سرهنگ معمر قذافی ابلاغ کرد وخواهش کرد که این سفر در ۱۹یا ۱۲اوت ۱۹۷۸انجام شود. امام این دعوت را پذیرفت اما در مورد تعیین زمان سفر با تأمل برخورد کرد.
در تاریخ ۲۰اوت ۱۹۷۸ایشان به کاردار لیبی اطلاع داد که مایل است سفر در تاریخ ۲۵ اوت ۱۹۷۸ انجام شود و باید لیبی را پیش از ۱سپتامبر ۱۹۷۸ترک کند تا بتواند به همسر بیمارش که در حال درمان در فرانسه است، رسیدگی کند، و همچنین باید برای پاره‌ای کارهای ضروری به لبنان باز گردد. امام موسی صدر نام اعضای هیئت همراه خود را به کاردار لیبی اعلام کرد.
سفارت لیبی در لبنان بلیط سفر امام وهمراهانش شیخ محمد یعقوب و عباس بدرالدین را به او تقدیم و به موجب نامه‌ای به خطوط هوایی لبنان، «طیران الشرق الاوسط»، به شماره ۴/۳/۴۳۰ در تاریخ ۲۴اوت ۱۹۷۸چند صندلی در جایگاه ویژه هواپیما برای ایشان رزرو کرد.
آغاز سفر
روز جمعه امام موسی صدر همراه شیخ محمد یعقوب واستاد عباس بدرالدین به لیبی سفر کرد. در میان بدرقه کنندگان ایشان در فرودگاه بیروت کاردار لیبی، محمود بن کوره نیز حضور داشت. در فرودگاه طرابلس رئیس دفتر ارتباطات خارجی کنگره عمومی خلق، احمد شحاتی، از ایشان استقبال کرد. امام وهمراهانش که می‌ه‌مان رسمی دولت لیبی بودند در هتل الشاطی در طرابلس اقامت گزیدند.
رسانه‌های خبری لیبی هیچ اشاره‌ای به حضور می‌ه‌مان رسمی دولت خود یعنی امام صدر نکردند واز برنامه‌های ایشان در این سفر هیچ خبری ندادند تا جایی که کاردار لبنان در طرابلس آقای نزار فرحات از حضور ایشان در این شهر خبردار نشد تا اینکه استاد عباس بدرالدین در تاریخ ۲۸اوت ۱۹۷۸با ایشان تماس گرفت. مفاد گزارش رسمی موجود در وزارت امور خارجه لبنان این نکته را تأیید می‌کند.
قطع ارتباط با دنیای خارج
وسایل ارتباط جمعی و رسانه‌های گروهی لیبی اخبار مربوط به سفر امام به این کشور و دیدارهای ایشان را مسکوت گذاشتند و هیچ خبری درباره دیدار امام با قذافی و دیگر مسئولان لیبیایی منتشر نکردند. از طرفی ارتباط امام با دنیای خارج نیز قطع شد در حالی که ایشان در تمامی سفرهای پیشین خود همه روزه از طریق تلفن با اعضای مجلس اعلای شیعیان و با دوستان و خانواده خود ارتباط برقرار میکردند.
از همراهان وی نیز هیچ خبری نرسید با اینکه یکی از آنان یعنی استاد عباس بدرالدین تنها به دلیل پوشش خبری این سفر با امام صدر همراه شده بود.
نخستین اقدامات
پس از آنکه از بازگشت امام وهمراهانش از لیبی خبرینشد و ارتباط با آنان نیز می‌سر نگردید، مجلس اعلای شیعیان لبنان خواستار اطلاعاتی از کاردار لیبی در لبنان در تاریخ ۶سپتامبر ۱۹۷۸در این زمینه شد اما وی از پاسخگویی طفره رفت. چهار روز بعد مجلس، موضوع را با نخست وزیر دولت لبنان، دکتر سلیم الحص، در میان گذاشت. وی فوراً کاردار لیبی را در تاریخ ۱۰ سپتامبر ۱۹۷۸فراخواند وخواستار جواب رسمی وفوری شد. ظهر روز بعد کاردار لیبی پاسخ داد که امام موسی صدر وهمراهانش عصر روز ۳۱اوت ۱۹۷۸ با هواپیمای خطوط هوایی ایتالیا به شماره ۸۸۱ لیبی را به مقصد رم ترک گفته‌اند.
به دلیل نگرانی ناشی از این پاسخ، رئیس جمهور لبنان، الیاس سرکیس، در تاریخ ۱۲سپتامبر ۱۹۷۸تلاش کرد با قذافی ارتباط تلفنی برقرار کند تا از او درباره این موضوع توضیح بخواهد وبه او اطلاع دهد که میهمانانش هنوز به وطنشان نرسیده‌اند و خارج از لیبی نیز دیده نشده‌اند. این ارتباط به رغم تلاش در آن روز به نتیجه نرسید. شخصی که در سوی دیگر پاسخگوی تلفن بود، همواره تکرار می‌کرد که قذافی با این شماره در دسترس نیست وبا شماره دیگری تماس بگیرید وتماس با شماره جدید نیز نتیجه نمی‌داد و....
اما نخست وزیر لبنان همان روز توانست که با نخست وزیر لیبی سرگرد عبدالسلام جلود تلفنی گفتگو کند. وی در ابتدا فرصت خواست، سپس در تماس بعدی جواب کاردار لیبی را تکرار کرد وافزود که امام موسی صدر از این سفر خشنود نبود و بدون اطلاع مقامات و بدرقه رسمی لیبی را ترک گفته است. همچنین یکی از کارمندان دولت به نام احمد حطاب او را اتفاقی در فرودگاه طرابلس مشاهده وبا وی خداحافظی کرده است.
براساس پرس وجو درباره اخبار مربوط به امام از کسانی که پس از شرکت در جشنهای اول سپتامبر از لیبی به لبنان بازگشته بودند، روشن شد که:
هنگام استقبال از امام در فرودگاه طرابلس احمد شحاتی رئیس دفتر روابط خارجی دبیرخانه کنگره عمومی خلق حضور داشته است.
ایشان با همراهانش میهمانان رسمی دبیرخانه کنگره عمومی خلق بودهاند و در هتل الشاطی طرابلس اقامت داشتهاند.
احمد شحاتی با ایشان در تاریخ ۲۶و ۲۷اوت ۱۹۷۸گفت‌و‌گو کرد و در یکی از این جلسات، گروه گزارشگری تلویزیون لیبی تصویر وسخنان ایشان را ضبط کرد. اما این تصویر هرگز از تلویزیون لیبی پخش نشد.
صحبت‌های طولانی از ایشان درباره اوضاع کنونی لبنان ودنیای عرب ضبط شده است تا در رادیو «الوطن العربی» لیبی پخش شود. اما از پخش آن جلوگیری شد.
امام هنگام ورود به طرابلس در تاریخ ۲۵اوت ۱۹۷۸م در انتظار اعلام وقت دیدار با قذافی بوده است. در حالی که به قذافی خبر داده بودند که ناگزیر باید پیش از ۱سپتامبر ۱۹۷۸م به پاریس سفر کنند.
همراهان ایشان نیز بنا داشتند که به پاریس سفر کنند. از این رو یکی از آنان یعنی عباس بدرالدین در تاریخ ۲۹اوت ۱۹۷۸با کاردار لبنان در لیبی برای گرفتن ویزای ورود به فرانسه صحبت کرده بود. امام وشیخ محمد یعقوب قبلا از سفارت فرانسه در بیروت ویزا دریافت کرده بودند.
امام وهمراهان در حدود ساعت یک بعدازظهر روز ۳۱ اوت ۱۹۷۸م در حالی که از هتل الشاطی بیرون آمدند تا سوار ماشین‌های تشریفات دولتی شوند وبه دیدار قذافی بروند، دیده شده‌اند. قذافی بعد‌ها اعلام کرد که وی ساعت ۱: ۳۰بعدازظهر آن روز را برای دیدار با امام معین کرده بود. اما این دیدار صورت نگرفت زیرا به وی خبر دادند که امام سفر کرده است.
خبر ناپدید شدن امام موسی صدر به سرعت انتشار یافت و روزنامه‌های لبنان در تاریخ ۱۲سپتامبر ۱۹۷۸آن را در صفحات نخستین خود منعکس کردند. رادیو‌ها ورسانه‌های خبری خارجی نیز آن را پوشش دادند. یکی از روزنامه‌های لبنان که با مقامات لیبی ارتباط نزدیکی داشت دراین تاریخ این خبر را تحت عنوان «آیا رویدادهای ایران با این معما ارتباطی دارد یا نه» منتشر کرد.
این روزنامه در متن خبر خود به بررسی عوامل و امکان ارتباط مسئله ربودن امام با رویدادهای انقلاب ایران پرداخت. خبرگزاری کویت نیز در همین روز خبر را به منابع رسمی لیبی نسبت داد. بعد‌ها روشن شد که منبع این خبر مدیر دفتر خبرگزاری لیبی در بیروت بوده است.
نخستین یافتهها
تحقیقات اولیه نشان داد که امام و همراهانش آخرین بار در ساعت یک بعدازظهر روز ۳۱اوت ۱۹۷۸با اتومبیلهای تشریفات دولت لیبی برای دیدار با قذافی، هتل محل اقامت خود را ترک کردهاند. قذافی در تاریخ ۳۱سپتامبر ۱۹۷۸در شهر دمشق اعتراف کرد که ساعت ۱: ۳۰بعدازظهر آن روز موعد دیدار وی با امام بوده است. وی مدعی شد که آن ملاقات انجام نشده زیرا به او خبر دادهاند که امام ودو همراهش به طور ناگهانی از لیبی خارج شده‌اند.
موضع مقامات لیبیایی
سران رژیم لیبی در ابتدا موضوع ربودن امام وهمراهانش رانادیده گرفتند و خود را در اینباره بیاطلاع وانمود کردند، اما انتشار این خبر در محافل رسانهای و بینالمللی، حکومت لیبی را ناگزیر کرد که در تاریخ ۱۷سپتامبر ۱۹۷۸با انتشار یک بیانیه رسمی و آکنده از تناقضات آشکار چنین وانمود کند که امام موسی صدر و دو همراه ایشان عصر روز ۳۱ اوت ۱۹۷۸بدون اطلاع مقامات لیبیایی با پرواز هواپیمایی آلیتالیا عازم ایتالیا شده‌اند.
ادامه دارد