مشخصات کتاب:
نام کتاب: گزارش کمیته پیگیری سرنوشت امام موسی صدر
پدید آورنده: کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی
ناشر: مجلس شورای اسلامی دوره هفتم
سال: ۱۳۸۶، چاپ اول
تیراژ: ۵۰۰۰ نسخه
تعداد صفحه: ۲۸۸
قیمت: ۳۰۰۰۰ ریال
درباره کتاب:
این کتاب گزارشی است که کمیسیون اصل نود مجلس هفتم شورای اسلامی و در پی تشکیل کمیتۀ پیگیری سرنوشت امام موسی صدر در سال ۱۳۸۷ منتشر کرده است.
فصل اول تا نهم گزارشی است مستند و جامع از علل سفر امام به لیبی و ربودن ایشان و دو همراهش، گزارشهای مفصل امنیتی مقامات لبنان و ایتالیا، گزارش‌ها و پیگیریهای جنبش أمل و مجلس أعلای شیعیان لبنان و پیگیری‌ها و احکام صادر شده در لبنان و ایتالیا مطالب دیگر این فصول است.
فصل دهم دربارۀ اقدامات صورتگرفته در ایران است. در فصل یازدهم تعدادی از اسناد ساواک دربارۀ ربودن امام آمده است. فصل دوازدهم گزارشهای سازمان عفو بینالملل است. سخنان قذافی دربارۀ ربودن امام موسی صدر در فصل سیزدهم آمده است. راهکارهای مجلس شورای اسلامی برای پیگیری پروندۀ ربودن امام موضوع فصل آخر است.
مقدمه
ربودن امام موسی صدر، رهبر شیعیان لبنان با توجه به شرایط بسیار حساس منطقه در سال‌های پایانی دهۀ پنجاه قرن بیستم، آن هم طی یک سفر رسمی به دعوت مقامات لیبیایی، یکی از فجایع تاریخ معاصر خاورمیانه و نشانۀ دخالت مستقیم استکبار در سرنوشت منطقه است. نیز شاید مهم‌ترین معمای جهان اسلام باشد که هنوز پس از دهه راز آن گشوده نشده و تجاهل، تغافل و سکوت سازمان‌های بین المللی و مجامع جهانی مدافع حقوق بشر، نسبت به این آدم‌ربایی قطعاً طراحان، آمران و عاملان آن را به مؤثر‌ترین وجه مساعدت نموده است.
امام موسی صدر، علاوه بر اینکه مجتهدی زمان‌شناس است، تحصیلات دانشگاهی را نیز در دانشکدۀ حقوق دانشگاه تهران به پایان رسانده است. ایشان بنا بر توصیۀ حضرت علامه سید عبدالحسین شرف الدین و حضرت آیت‌الله العظمی بروجردی در سال ۱۳۳۸ به لبنان مهاجرت می‌کند و پس از ارتحال علامه شرف الدین، به رهبری همه جانبۀ شیعیان آن سامان انتخاب می‌گردد.
امام موسی صدر، در تاریخ ۹ شهریور ۱۳۵۷ تنها چند ماه پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و در حالی که امید امام امت نیز به حضور ایشان بود، طی سفری رسمی به دعوت رهبر لیبی به آن کشور سفر کرد و ناباورانه در آن سرزمین ناپدید شد.
در طی سی سال سکوت، تجاهل و تغافل جهانی، تنها دو ملت و دو دولت جمهوری اسلامی ایران و لبنان و قضیۀ ربودن امام موسی صدر و دو همراهانش را رسماً پیگیری کردند. هرچند که در یک بررسی کلی و منتقدانه نسبت به سه دهۀ گذشته باید اعتراف کرد که روند پیگیری مذکور در هر دو کشور، به سبب حوادث گوناگون سیاسی و نظامی تحمیلی، دچار فراز و نشیب‌هایی بوده است. متقابلاً باید تصریح کرد که در سال‌های اخیر، عزم جدی برای جبران مافات شکل گرفته است.
مجلس شورای اسلامی، پس از دریافت شکایت خانوادۀ امام در شهریور ۱۳۸۳ و ارجاع آن به کمیسیون اصل نود، مجال مناسبی را ایجاد کرد تا بتواند به صورت قانونی پیگیری قضیۀ ربودن امام را در دستور کار خود قرار دهد.
کمیسیون اصل نود قانون اساسی، بی‌درنگ از خانوادۀ امام، نمایندۀ عالی رتبۀ وزارتخانه‌های ذیربط و کار‌شناسان مرکز پژوهش‌های مجلس دعوت کرد و سرانجام پس از بررسی‌های مختلف و همه جانبه به این نتیجه رسید که باید کمیتۀ ویژه‌ای را تشکیل دهد تا اختصاصاً به امر پیگیری قضیۀ مذکور بپردازد؛ لذا مجلس شورای اسلامی، برای پیگیری قضیۀ ربودن امام موسی صدر، کمیتۀ ویژه‌ای را در اسفندماه همان سال و با عنایت به مبانی گوناگون قانونی، حقوقی، انسانی و دینی تأسیس کرد که مهم‌ترین آن مبانی عبارتند از:
۱. ایرانی بودن امام موسی صدر.
۲. ضرورت و مسئولیت دولت‌ها در امر دفاع از حقوق شهروندانشان.
۳. وظیفۀ انسانی در پیوند با حفظ آزادی انسان‌ها و دفاع از عزت و حریم اندیشه و ایمان.
۴. ویژگی‌های کم نظیر شخصیتی امام موسی صدر و ضرورت نجات و بازگرداندن ایشان به جامعۀ علمی و دینی، به ویژه در شرایط حساس جهان اسلام.
۵. ارزیابی ربودن امام موسی صدر به عنوان اقدامی علیه امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران.
۶. وظایف و مأموریت‌های کمیسیون اصلب نود قانون اساسی.
حاصل تحقیقات دو سالۀ کمیتۀ ویژۀ مجلس شورای اسلامی برای پیگیری قضیۀ ربودن امام موسی صدر و راهکارهای پیشنهادی اعضای محترم کمیته، گزارش جامع و مستندی است که اکنون پیش روی شماست. این گزارش روز نهم شهریور ماه ۱۳۸۶، مقارن با بیست و نهمین سالگرد و آغاز سی‌امین سال ربودن امام موسی صدر در لیبی، تقدیم کمیسیون اصل نود شده است.
بی‌شک، برجسته‌ترین امتیاز این گزارش در عین جامعیت و مستند بودن مطالب، رعایت اختصار و پرهیز از حشو و زواید در نگارش آن است. این گزارش در عین حالی که بسیار جذاب و خواندنی است، تصویر کامل و روشنی از زمینه‌ها و عوامل این آدم‌ربایی و روند پیگیری و اقدامات صورت گرفته را به دست می‌دهد.
محمدرضا فاکر
رئیس کمیسیون اصل نود قانون اساسی
پیشگفتار
زمان و حافظه دو پدیده عجیب هستند و با هم نسبتی عکس دارند. هرچه زمان به پیش می‌رود و بر حجم تاریخ می‌افزاید، حافظه‌ها کمرنگ‌تر می‌شوند و امکان تحریف یا فراموشی حوادث فزونی می‌یابد. تا بدانجا که از حساسیت جامعه و آحاد مردم نسبت به عزیزترین و مهم‌ترین وقایع و موضوعات کاسته می‌شود. ظاهراً این فرآیند از طبیعت و سرشت آدمی سرچشمه می‌گیرد. در این می‌ان، پدیده‌های انسانی و تاریخی انگشت شماری را در قرن بیستم می‌توان یافت که گذشت زمان و رفت و آمدِ نسل‌ها هیچگاه از اهمیت، حساسیت و گران‌مایگی آن‌ها نزد جوامع خودشان نکاسته است. اندک درنگی درباره علت جاودانگی ارزش و عزت این پدیده‌ها نشان می‌دهد پیوند ماندگاری همه آن‌ها نسبتی است که با حقیقت و جمال و کمال مطلق دارند.
پدیده‌هایی ماندگار می‌مانند که به اندازه استطاعت و قابلیت خود، از جاودان مطلق یعنی «الله» -که ازلی و ابدی- است، بهره‌ای داشته باشند؛ اینان به میزان بهره‌ای که می‌برند، ماندگارترند. امام موسی صدر، یک نمونه روشن و معاصر این نسبت حقیقی و مصداق بارز این قانون طبیعی است.
بیست و نه سال از ربودن امام می‌گذرد و خانواده و هموطنان ایشان هنوز چشم به راه بازگشت امام از لیبی هستند. بیش از بیست و نه سال است که رئیس مجلس اعلای شیعیان لبنان، امام موسی صدر، و دو همراه ایشان شیخ محمد یعقوب و استاد عباس بدرالدین که به دعوت رسمی دولت لیبی در ۲۵ اوت ۱۹۷۸ میلادی مطابق با ۳ شهریور ۱۳۵۷ هجری شمسی به این کشور سفر کردند، از میهن و خانواده به دور افتاده‌اند و از آن زمان تاکنون تمامی شواهد و قراین حاکی از آن است که ربودن امام و همراهانش در لیبی اتفاق افتاده و سران دولت لیبی و دقیقاً شخص قذافی مسئول این حادثه هستند. این‌ها عیناً نتایجی است که سازمان‌های امنیتی و قضایی ایتالیا و دستگاه امنیتی لبنان بدان دست یافته‌اند و پس از تحقیق و بررسی بسیار بار‌ها ادعای مقامات لیبیایی مبنی بر خروج امام و یارانش از لیبی به مقصد ایتالیا را مورد تکذیب قرار داده‌اند.
۲۹ سال از ربودن ایشان گذشته اما گذر ایام و بروز و ظهور حوادث متعدد و متنوع گرد فراموشی بر حادثه ربودن ایشان ننشانده است. اقران ایشان با دریغ و امید همواره جویای بازگشت امام هستند و جوانان امروز نیز با کنجکاوی و اشتیاق این مسئله را پی می‌گیرند. اما افسوس که سیاست‌پیشگانی که حقیقت را در مسلخ مصلحت ذبح می‌کنند، با جنایت ربودن امام موسی صدر نیز چنین برخورد می‌کنند. مصالح مختلف که دیروز وجود داشتند، امروز نیز هستند و فردا نیز احتمالاً خواهند بود...
سال ۱۹۷۴ بود که امام موسی صدر قسم خورد و مردم نیز با او هم‌قسم شدند که «از هیچ کوششی در راه احقاق حق و نابود کردن باطل و طغیان‌گران فرو گذار نخواهند کرد.»
ایشان در کنفرانس مطبوعاتی در سال ۱۹۷۵ چنین گفت:
«ایستادن در برابر طاغوت هزینه دارد، با وجود این می‌دانم که رسالت من، امانت من و مفهوم زندگی من است.»
آنچه امروز امام موسی صدر از ما انتظار دارد همین است: «احقاق حق». آنچه باید بدان اشاره کرد این است که پیگیری مسئله ربودن امام تنها به خاطر امام صدر نیست؛ بلکه به همان میزان تلاش برای حفظ و ارتقای فرهنگ پایداری است. پایداری حق در برابر باطل؛ حتی اگر همراهان و یاران اندک باشند. پیگیری این مسئله حفظ فرهنگ حقوق بشر است؛ همان بشری که خلیفه‌الله روی زمین است. تلاشی است برای حفظ آزادی و کرامت انسان در برابر طاغوت‌ها. تلاشی برای قدرتمند کردن بازوان حق، برای انسان، انسانی که به تعبیر امام موسی صدر، «تنها ثروت میهن ماست.»
کتابی که پیش رو دارید مجموعه‌ای از اسناد و گزارشهاست درباره ربودن امام موسی صدر در کشور لیبی و ذکر برخی دلایل و شواهد از خضور امام در آن کشور است.
حدوداً دو سال پیش «کمیتۀ پیگیری سرنوشت امام موسی صدر» در مجلس شورای اسلامی تصمیم گرفت همۀ گزارش‌ها واسناد مربوط به ربودن امام موسی صدر را جمع‌آوری کند تا به صورت سندی ملی از سوی مجلس شورای اسلامی منتشر شود. این اسناد چندی پیش به صورت گزارش کمیسیون اصل نود در مجلس ارائه شد و اکنون مجموعۀ این اسناد به صورت این کتاب پیش روی شماست.
باید به این نکته هم اشاره کرد که اگر همکاری و مساعدت مؤسسۀ فرهنگی-تحقیقاتی امام موسی صدر نبود، این گزارش و کتاب هیچگاه گردآوری، تنظیم و تدوین نمی‌شد.
از فصل اول تا نهم این کتاب، گزارشی است مستند و جامع از علل سفر امام به لیبی و شرح وقایعی که در آن کشور رخ داده، سپس گزارشهای مفصل امنیتی مقامات لبنان و ایتالیا، گزارش مفصل جنبش امل و مجلس اعلای شیعیان که پاسخ به ادعاهای کذب مقامات لیبی است و در نهایت پیگیریهای انجام گرفته در لبنان و سپس بررسی‌ها و صدور رأی دادگاه ایتالیا است.
فصل دهم به اقدامات صورت گرفته در ایران می‌پردازد. و فصل یازدهم نیز تعدادی از اسناد ساواک را شامل می‌شود. فصل دوازدهم گزارشهای سازمان عفو بین الملل را از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۵ در همین زمینه در بر می‌گیرد. و فصل سیزدهم چند سخنرانی از معمر قذافی در زمینۀ ربودن امام موسی صدر است. در این سخنان به خوبی تناقضات موجود در گفته‌های مقامات لیبی و شخص قذافی آشکار می‌شود. فصل چهاردهم نیز راهکارهای ارائه شدۀ مجلس شورای اسلامی برای پیگیری قضیۀ آزادی امام موسی صدر را در بر می‌گیرد.
در اینجا لازم است از همکاران گرامی و اعضای محترم کمیتۀ پیگیری سرنوشت امام موسی صدر آقایان: حجت الاسلام فاکر، ریاست اصل نود، حجت الاسلام فاکر، ریاست کمیسیون اصل نود، حجت الاسلام ابوترابی، نایب رئیس دوم مجلس، دکتر محمود محمدی، رئیس کمیته سیاست خارجی، حجت الاسلام مصباحی مقدم، ریاست کمیسیون اقتصادی، دکتر عماد افروغ، ریاست کمیسیون فرهنگی، دکتر پرویز سروری، عضو کمیسیون فرهنگی و سرکار خانم دکتر الهام امین‌زاده، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی –که در جلسات و پیگیری‌ها تلاش فراوان داشتند- نهایت تشکر و قدردانی را داشته باشیم.
بجاست که در همین جا از مسئولین محترم مؤسسه امام موسی صدر که در تدوین اولیۀ این اثر کوشیده‌اند مخصوصاً از جناب آقای علیرضا محمودی و جناب آقای مهدی سرحدی صمیمانه تشکر کنیم.
سعید ابوطالب
دبیر کمیتۀ پیگیری سرنوشت امام موسی صدر
آبان ۱۳۸۶