دکتر محمد علی مهتدی کارشناس مسایل خاورمیانه در آخرین گردهم آیی از نخستین دور سیر مطالعاتی آثار امام موسی صدر، به تشریح وضعیت قومیتی لبنان پرداخت تا نقش امام موسی صدر در ایجاد وحدت در این طائفه گرایی منحصر به فرد و هویت بخشی به شیعیان بیشتر قابل درک باشد.
به گزارش خبرنگار شفقنا، او که سابقۀ سال ها زندگی در لبنان و همراهی با امام موسی صدر و شهید چمران را در کارنامۀ خود دارد، وضعیت فرقه گرایی-یا آنطور که لبنانی ها می گویند «الطائفیة»- را وضعیتی منحصر به فرد در لبنان دانست که امام موسی صدر از این موقعیت برای ایجاد تعامل میان شیعیان با سایر فرقه ها استفاده کرد.
این کارشناس مسائل خاورمیانه در تشریح قومیت گرایی در لبنان گفت: در لبنان حدود 16-17 فرقه مذهبی مسلمان و مسیحی زندگی می کنند که هر کدام از آن ها عملا تشکیلات خاص خود را دارند. هر فرد در امور احوال شخصیه، به مرکز مذهبی خود مراجعه می کند. در هر فرقۀ مذهبی، یک خانوادۀ تاریخی وجود دارد که حزبی را تشکیل می دهد.عضویت در حزب به منزلۀ عضویت در این خانواده است. وابستگی فرقه ای یک هویت است و نه یک عقیده؛ و اهل یک مذهب بودن، لزوما به معنی التزام به آن مذهب نیست. برای همین در لبنانِ پیش از ورود امام موسی صدر مسلمان بود، اما اسلام و هویت اسلامی نبود.
او گفت: دولت لبنان نتیجۀ توافق این فرقه ها است که از آن به دموکراسی اجماعی یاد می شود که اصلن دموکراسی نیست ویک منش طائفه گرایی بسیار عقب مانده است.
مهتدی خاطر نشان کرد: قومیت های لبنان برای حفظ قدرت خودشان از نیروهای خارجی استمداد می کنند و به همین خاطر همۀ قدرت های دنیا در لبنان منافع دارند. بنابراین لبنان محل تلاقی همۀ منافع جهانی است و ایجاد بحران در لبنان به یک بحران جهانی تبدیل می شود.
این همراه قدیمی امام موسی صدر در ادامۀ سخنان خود به تشریح ابعاد اقدامات امام موسی صدر در لبنان پرداخت و گفت: از نظر امام موسی صدر این طائفه گرایی در صورت تعامل میان فِرَق می توانست یک نعمت و در غیر این صورت می توانست یک نِقمَت باشد. او معتقد بود از آن جا که همۀ قدرت های دنیا و مذاهب گوناگون در لبنان حضور دارند، چنانچه تعامل میان این گروه ها محقق گردد، می توان الگویی تعاملی را به جهان ارائه کرد. امام موسی صدر در تفسیر آیۀ 14 سورۀ حجرات می گفت خداوند ما را شعوب و قبائل خلق کرده که یکدیگر را بشناسیم و این شناسایی یکدیگر باید مقدمۀ تعاون باشد. او به هر فرد فارغ از مذهبش به عنوان یک انسان نگاه می کرد. امام موسی صدر تقابل را ناشی از عدم شناخت و راه شناخت را تعامل با یکدیگر می دانست.
دکتر مهتدی گفت: امام موسی صدر در شرایطی وارد لبنان شد که همۀ گروه ها به غیر از شیعیان تشکیلات و وابستگی به خارج داشتند. او به اقتضای شیعه بودنش رهبری شیعیان لبنان را در دست گرفت. امام موسی صدر می خواست شیعه قادر به تعامل با دیگران باشد. برای تعامل نیاز بود هویت شیعی احیاء شود. به این منظور دو اقدام در دستور کار قرار گرفت؛ اول تاسیس مؤسسات و دوم ایجاد تشکیلات برای شیعیان.
پیش از بیانات دکتر مهتدی، دکتر عادل پیغامی- استاد دانشگاه امام صادق و راهنمای سیر مطالعاتی امام موسی صدر- در سخنانی به تمجید از افکار امام موسی صدر پرداخت.
او در این باره گفت: ما جمع بندگی و آزادگی را در افکار امام موسی صدر یافتیم. امام موسی صدر به ما یاد داد که اگر اشک بریزیم، چه بسا عمر سعد باشیم. او به ما یاد داد کسانی که علی را شهید کردند، نه آن کسانی بودند که جسم علی را نابود کردند، بلکه آن کسانی علی را شهید کردند که راه علی را مسدود ساختند. امام موسی صدر به ما یاد داد که نباید شخصی را بُت کرد، اما برای داشتن جامعۀ سالم باید امام داشت و به امام اقتداء کرد. او به ما وحدت و پرهیز از هر گونه تفرقه را آموخت. آیۀ «کلمة سواءٌ بیننا و بینکم» در روش عملی امام در تعامل با سایر فرق و مذاهب دیده می شد. امام موسی صدر داعیۀ انسانی مومن را داشت و خود انسانی مومن بود. او هر آن چه در صحنۀ نظر می گفت را در صحنۀ عمل نشان داد.