به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا)، آخرين گفت‌و‌گوی تلويزيونی درباره ابعاد سياسی و اجتماعی شخصيت امام موسی صدر كه از سوی شبكه ماهواره‌ای «المنار» پوشش داده می‌شد، به گفت‌وگو با شيخ «محمد شقير»، استاد دانشگاه لبنان و پژوهشگر اسلامی لبنان، اختصاص داشت.

اين برنامه تلويزيونی با همكاری رايزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ايران در لبنان و با همكاری مؤسسه فرهنگی ـ تحقيقاتی امام موسی صدر ضبط و توليد شد؛ در اين برنامه اين پژوهشگر اسلامی لبنان به پرسش‌های مجری برنامه پاسخ داد كه مشروح اين گفت‌و‌گو از نظرتان می‌گذرد:

در ابتدا درباره شرايط جامعه لبنان در دوران پيش و پس از حضور امام موسی صدر در اين جامعه توضيحاتی بدهيد؟

دوران پيش از امام موسی صدر چندين ويژگی داشت و يكی از مهم‌ترين ويژگی‌های آن دوران، تهی بودن جامعه از بُعد دينی بود. جامعه لبنان در حالی كه شاهد وجود انديشه‌های قوم‌گرا، سكولار و ماركسيست بود اما بُعد دينی را در خود نداشت.

دين در آن دوره در مساجد و برخی از مسائل اجتماعی محدود بود و ورود عميق دين به عرصه‌های اجتماعی مختلف را با آمدن امام موسی صدر به لبنان شاهد هستيم، اما پيش از آن دين آن‌چنان كه بايد و شايد نقش واضحی را در جامعه ايفا نمی‌كرد.

امام موسی صدر با تفسير دين اسلامی و آموزه‌های آن به صورت زنده و عملی و واردكردن آن به جامعه توانست آن را به‌عنوان زمينه و پايه و اساس كار خود در جامعه لبنان قرار دهد و بر اساس آن فعاليت خود در جامعه لبنان را آغاز كند.

امام موسی صدر علاوه بر فعال‌كردن بُعد دينی در جامعه لبنان به نهادينه كردن آن در جامعه لبنان پرداخت و در حقيقت فعال‌ساختن بُعد دينی به‌خاطر زمينه‌ای كه علمای پيش از ايشان فراهم كرده بودند آسان‌تر از مرحله دوم يعنی همان بُعد نهادسازی بود؛ زيرا در جامعه جنوب لبنان نهادها و گروه‌هايی كه به صورت مؤسساتی و سازمانی كار خود را انجام بدهند وجود نداشتند و امام موسی صدر برای نخستين بار آن‌ها را در اين منطقه بنيان نهاد.

امام صدر با بنيانگذاری نهاد‌هايی مانند «شورای عالی اسلامی شيعيان» و جنبش «امل» و ديگر نهادها توانست بنيانی را برای جنبش‌های اجتماعی و سياسی آينده خود بسازد.

ديدگاه امام موسی صدر درباره تقويت عدالت اجتماعی ميان گروه‌های مختلف جامعه لبنان چه بود؟

امام موسی صدر بُعد اجتماعی آشكاری را برای عدالت اجتماعی قائل بود و اين در حالی است كه معمولا ديگران عدالت را با توجه به بُعد فلسفی، كلامی و غير اجتماعی اين مفهوم را بررسی می‌كنند، اما امام موسی صدر با توجه به تفسير جامعه‌شناختی از دين توانستند دين را در عرصه‌های اجتماعی، سياسی و روابط اجتماعی پيروان دين اسلام و پيروان ساير اديان در لبنان وارد كنند.

امام موسی صدر وقتی كه خواستار توسعه و آبادانی جنوب لبنان و مناطق محروم اين شد با انگيزه محقق ساختن عدالت اجتماعی به اين اقدام دست زد. ايشان هميشه عدالت را با توجه به ابعاد عملی، اجتماعی و ارتباط آن با توسعه و پيشرفت بحث می‌كرد و به ابعاد فلسفی و نظری آن نمی‌پرداختند.

امام موسی صدر توانست عدالت را در ابعاد سياسی و اجتماعی خود مفهوم‌سازی كند و توانست موفقيت‌های بزرگی را در ايجاد نهضت اجتماعی در لبنان به وجود بياورد.

نقش امام موسی صدر در مقابله با اشغالگری رژيم صهيونيستی و ظلم و ستم آن را چگونه ارزيابی می‌كنيد؟

امام موسی صدر به صورت مستقيم به مسئله فلسطين و اشغالگری رژيم صهيونيستی و ظلم آن عليه جنوب لبنان و حتی عليه برخی از كشورهای عربی مانند مصر، اردن و سوريه نيز پرداخت و ايشان در حقيقت يك عالم دينی بود كه به شدت از ظلم و ستم روی‌گردان بود و به نظر ايشان ظلم تنها به عرصه‌های فردی و جامعه‌شناختی محدود نمی‌شود، بلكه امام صدر به ظلم رژيم صهيونيستی بر سراسر لبنان و منطقه خاورميانه واقف بود.

امام موسی صدر نسبت به مسائل مختلف زمان خود آگاهی جامعی داشتند و با تكيه بر اين آگاهی درصدد مقابله با رژيم صهيونيستی برآمد و نسبت به خطر ادامه آن بر ابعاد ملی، فرهنگی و فكری هشدار داد.

امام موسی صدر به دليل آگاهی نسبت به خطر وجود رژيم صهيونيستی در منطقه بارها به كشورهای مختلف نسبت به آن هشدار داد و مقوله معروف خود كه «اسرائيل شر مطلق است» را سر داد و در راه مبارزه با رژيم صهيونيستی به سردادن شعار بسنده نكرد بلكه در جهت تاسيس مقاومت اسلامی و نهادينه كردن مقابله مسلحانه، فكری، فرهنگی و نيز مقابله در عرصه‌های رشد و توسعه با رژيم صهيونيستی بر آمد.

امام صدر علاوه بر پرداختن به ابعاد آگاهی‌بخشی و سخنرانی درباره خطرهای رژيم صهيونيستی، مقابله مسلحانه با اين رژيم غاصب را خواستار شد و با همين هدف جنبش امل را تاسيس كرد كه در پی آن رژيم صهيونيستی بارها امام موسی صدر را هدف حملات خود قرار داد، اما همه اين درگيری‌ها در نتيجه به تقويت جنبش مقاومت اسلامی در لبنان منجر شد.

مقاومت اسلامی لبنان پس از تاسيس توانست به اهداف امام موسی صدر تحقق ببخشد و رژيم صهيونيستی را از خاك لبنان خارج كند و در معركه‌های مختلف آن را شكست بدهد.

رژيم صهيونيستی تا پيش از تحمل شكست بزرگ از مردان مقاومت در لبنان، خود را به عنوان قدرتی شكست‌نا‌پذير در ميان ملل عرب و مسلمان معرفی می‌كرد و با اين شعار جنگ روانی را در منطقه به وجود آورده بود اما پس از شكست آن از حزب‌الله و خروج شرم‌آور آن از خاك لبنان، اسرائيل اين جنگ روانی را باخت و اميدواريم كه اين شكست روانی مقدمه‌ای برای شكست نظامی بسيار بزرگی باشد.

انديشه‌های امام موسی صدر در تاكيد بر حفظ وحدت و تقريب مذاهب اسلامی چه هدفی را دنبال می‌كرد؟

امام موسی صدر به اين مسئله اعتقاد راسخ داشتند كه تمامی اديان آسمانی يكسان و در اصول كلی مربوط به عرصه‌های اخلاقی، ارزشی و بسياری از ارزش‌هايی كه ارتباط مستقيم با عرصه اجتماعی دارند با هم مشترك هستند.

امام صدر درگيری‌های موجود ميان پيروان مذاهب مختلف در لبنان را جنگ‌های دينی نمی‌دانستند بلكه آن‌ها را درگيری‌های مذهبی قلمداد می‌كردند و معتقد بودند كه مذاهب مختلف نوعی تعصب را در دل پيروان خود به وجود می‌‌آورند كه اين‌گونه مذهب‌گرايی تلاش می‌كند تا خود را به‌عنوان مبارز دينی جلوه بدهد.

امام صدر با آگاهی نسبت به وجود تفاوت بسيار بزرگ در ميان دين و مذهب تلاش كرد تا تفاوت‌‌ها و اختلافات دين با تعصب را به مردم معرفی كند و هميشه می‌گفتند كه دين پيروان را گردهم می‌آورد و از تفرقه آنان می‌پرهيزد و ايشان همانند قرآن كريم مسلمانان را به وحدت و همدلی دعوت می‌كرد.

امام موسی صدر در جهت ايجاد وحدت و يكپارچگی فرهنگی، اجتماعی، سياسی و ملی در لبنان تلاش می‌كرد، ايشان حتی درصدد ايجاد وحدت بين‌المللی برای مقابله با رژيم صهيونيستی بود و وجود اين رژيم را برای همه جهانيان خطرناك می‌دانست.

بنابراين امام موسی صدر به دنبال ايجاد وحدت در لبنان و ميان امت اسلامی بود و نه ايجاد تفرقه، و ما معتقديم كه اگر ايشان خواستار وحدت ميان مردم لبنان، مسلمانان و پيروان ساير مذاهب نمی‌شد، مسئله ربوده شدن ايشان اتفاق نمی‌افتاد.

به نظر شما افكار و انديشه‌های امام موسی صدر چه تأثيری بر مقاومت اسلامی لبنان و به‌ويژه حزب‌الله برجای گذاشت؟

می‌توان گفت امام موسی صدر جلوتر از عصر و زمان خود سير می‌كرد و شايد بسياری از موضوعات و مواردی را كه ايشان مطرح كردند برای بسياری از گروه‌ها و احزاب از جمله گروه‌های ماركسيستی قابل فهم نبود.

امام موسی صدر خواستار تصحيح خط‌ مشی بود و ايشان هميشه نسبت به خطر وجود رژيم اسرائيلی برای جنوب لبنان تأكيد می‌كرد و ايشان هميشه تلاش می‌كردند كه آتش جنگ داخلی لبنان را كه در آن زمان ميان گروه‌های لبنانی برافروخته شده بود، خاموش كنند.

موضوعات، افكار و ايده‌هايی كه امام موسی صدر مطرح می‌كرد، در خدمت لبنان و منطقه خاورميانه و جهان عرب و اسلام بود و به همين خاطر اگر ملاحظه ‌كنيم می‌بينيم هنگامی كه جنبش مقاومت اسلامی روی‌ كار آمد، افكار و انديشه‌های امام موسی صدر را بنيان كار خود قرار داد و از تجربه‌های ايشان بسيار بهره برد.

بسياری از افراد كه با عنوان مقاومت اسلامی لبنان جنگ كردند و در دفاع از ملت خود تلاش فراوان كردند، همگی از شاگردان امام موسی صدر بودند و از افكار و انديشه‌ها و فرهنگ ايشان بسيار بهره‌ بردند، به همين خاطر امام موسی صدر از بانيان مقاومت لبنان به‌شمار می‌آيد و ايشان تمام تلاش و وقت خود را صرف تقويت جايگاه مقاومت در لبنان برای آزادی جنوب اين كشور و آزادی انسان از افكار شومی كه اسرائيلی‌ها سعی در نهادينه ساختن آن‌ها در ميان مسلمانان، لبنان‌ها و عرب‌ها داشتند، كرد؛ امام موسی صدر در تأسيس جنبش مقاومت لبنان و روی‌كار آمدن و آزادسازی فلسطين و مسجدالاقصی از چنگال اشغالگران غاصب نقش بسيار مهمی داشتند.

امام موسی صدر الگوی بارزی در زمینه جمع‌کردن میان دین و سیاست بود، این ویژگی‌ را چگونه تفسیر می‌کنید؟

امام موسی صدر فهم و درك خاصی از دين داشت و فهم اجتماعی و سياسی وی از دين نيز در سطح بالايی قرار داشت و ايشان به عرصه اجتماعی و سياسی به‌عنوان يك عالم دينی و آگاه به جنبش‌های سياسی و اجتماعی وارد شد.

با مطالعه سيره و زندگی‌نامه اجتماعی و سياسی امام موسی صدر متوجه می‌شويم كه ايشان در به پيروزی رساندن انقلاب اسلامی ايران ياور امام خمينی (ره) بوده است و با توجه به شخصيت جامع امام موسی صدر و بعد اجتماعی و سياسی ايشان متوجه می‌شويم كه امام موسی صدر در دفاع از مظلومان و مواجه با اشغالگران، بُعد زمانی و مكانی را درنظر نمی‌گرفتند، به‌همين خاطر ايشان را از جمله كسانی كه عليه شاه قيام كردند و به ياری امام خمينی(ره) آمدند، می‌شناسم، بنابراين می‌توانيم امام موسی صدر را از پيشگامان و دعوت‌كنندگان به بيداری اسلامی در كشورها بدانيم.

همان‌طور كه ظالمان در خدمت همديگر هستند و يكديگر را كمك می‌كنند، عدالت‌طلبان نيز همديگر را ياری می‌كنند، بنابراين می‌بينيم كه امام موسی صدر برای مواجه با ظلم و ستم با اين اعتقاد كه ظلم و ستم مطلق است و هويت دينی و قومی نمی‌شناسد، در ياری‌رساندن جنبش‌های انقلابی در ايران و عراق از هيچ كوششی كوتاهی نكرده است.