به گزارش خبرنگار مهر در قم، حجت‌الاسلام محمدرضا زائری شامگاه جمعه در شانزدهمین نشست از دوره دوم نشستهای عاشورا پژوهی چهل منزل تا اربعین که با موضوع «عزاداری در لبنان» در مرکز انجمن‌های علمی حوزه و توسط مرکز مطالعات راهبردی خیمه برگزار شد، در سخنانی اظهار داشت: شرایط و اقتضائات تراکم و پیشینه تاریخی و شرایط اجتماعی، سیاسی و ژئوپلوتیکی اینگونه ایجاب می‌کند که مردم این کشور قبل از اینکه خود را لبنانی بدانند، منصوب به طایفه خود می‌دانند.

وی با بیان اینکه حدود 18 طایفه در لبنان وجود دارد،‌ خاطرنشان کرد: شیعه در لبنان بزرگترین اقلیت است اما در عین حال دارای بیشترین جمعیت در این کشور نیست.این پژوهشگر و محقق با اشاره به اینکه بیش از 40 درصد جمعیت لبنان شیعه است، گفت: هر چند سالهاست که در این خصوص آمارگیری در لبنان انجام نشده است زیرا یکی از نتایج آمارگیری این است که حقایق شیعه آشکار می‌شود و این چیزی است که برای خیلی‌ها خوشایند نیست. لبنان، نخستین منطقه‌ای است که تشیع در آنجا گسترش پیدا کرد.

نویسنده کتاب پدر، پسر، روح القدس افزود: البته از ابتدا این گونه نبوده و این میزان شیعه در لبنان وجود نداشته‌اند اما معروف این است که ابوذر غفاری شیعه را در بلاد شام (کل مناطق فلسطین، لبنان و سوریه) گسترش داد.زائری تصریح کرد: ابوذر غفاری را به منطقه‌ای که سوریه فعلی است تبعید کردند که در همان‌جا شروع به گسترش تشیع نمود و وقتی خبر به عثمان رسید او را به لبنان فعلی تبعید کردند که البته ابوذر کار خود را از آنجا شروع کرد.وی با اشاره به تاریخچه‌ای از ورود تشیع به لبنان اظهار داشت: لبنان نخستین منطقه‌ای است که تشیع در آنجا حتی قبل از ایران و عراق گسترش پیدا کرد.

صاحب امتیاز مجله خیمه همچنین در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه معروف است کاروان حسینی بعد از اسارت از منطقه لبنان عبور داده شدند، اذعان داشت: الان ما در لبنان در بعلبک هم مزار دختر بزرگوار حضرت سیدالشهدا(ع) را داریم که دارای ویژگی‌های خاص معنوی است و هم مسجد مقام رأس الحسین را داریم.زائری خاطرنشان کرد: بر اساس پیشینه تاریخی عزاداری در لبنان در دوره آل بویه و بعد فاطمیون آزادی زیادی برای شیعه به وجود آمد و روز عاشورا بزرگ داشته شد و عزاداری رونق گرفت.

نویسنده کتاب پدر، پسر، روح القدس با بیان اینکه در دوره ایوبیان محدودیتها در عزاداری‌ها جدی‌تر بود، تأکید کرد: در این زمان سختگیری‌های اهل سنت به جایی رسید که عزاداری ها پنهان انجام می‌شده است.این محقق و پژوهشگر ادامه گفت: البته این سختگیری‌ها از جهاتی نسبت به قبل کمتر شد زیرا با تقسیم ممالک، با تصمیم والی هر منطقه، ممکن بود گاهی سختگیری کمتر و گاهی بیشتر شود.این روزنامه‌نگار با بیان اینکه در چند دوره تاریخی تحریکها در لبنان علیه قتل و غارت شیعه به اوج خود می‌رسد، ابراز داشت: در این دوره‌ بود که عده‌ زیادی از شیعیان تغییر مکان داده، عده‌ زیادی تقیه کرده و عده زیادی تغییر مذهب داده‌اند.

عزاداری‌های به شکل موجود را ایرانی‌ها به لبنان منتقل کردندوی با اشاره به اینکه نخستین‌بار عزاداری‌ها را به شکل موجود را ایرانی‌ها به لبنان منتقل کردند، اظهار داشت: بیشترین تاثیر را ایرانی‌ها و عراقی‌ها در سبک و شیوه عزاداری در لبنان دارند، بدین صورت که معمولا مداحی‌ها، سخنرانی‌ها، کتاب‌ها و... از ایران و عراق به لبنان منتقل می‌شود.زائری با بیان اینکه نخستین کسی که در آغاز قرن بیستم عزاداری را در لبنان علنی کرده مرحوم شرف‌الدین بوده است، افزود: تا قبل از آن جرأت برگزاری عزاداری به شکل علنی وجود نداشته است.تأثیر سه عنصر در تغییر وضعیت شیعه در لبناننویسنده کتاب پدر، پسر، روح القدس سه عنصر را در تغییر وضعیت شیعه در لبنان بسیار مهم ارزیابی کرد و گفت: این سه جریان باعث می‌شود شیعه گسترش پیدا کند و از موقعیتها و جایگاه‌های اجتماعی بهره‌مند شود به گونه‌ای که امروز حزب‌الله به عنوان قدرت اول در منطقه و در معادلات جهانی مطرح است.

این پژوهشگر حوزوی نخستین حرکت برجسته برای احیای شیعه در لبنان را حرکت امام موسی‌صدر از قم به لبنان ذکر کرد و افزود: آمدن امام موسی‌صدر از قم به لبنان و جنوب لبنان آغاز احیای شیعه به شکل اجتماعی و وسیع است که این اتفاق شروع بسیاری از اتفاقات دیگر است. وی تأسیس مجلس اسلامی شیعه، حرکت محرومین و ایجاد روحیه در جوانان شیعه را از جمله آثار حضور امام موسی‌صدر در لبنان برشمرد و گفت: تلاش امام موسی‌صدر باعث شد، شیعیان که تا آن زمان مورد محرومیت قرار گرفته بودند خود را جزئی از این جامعه به شمار بیاورد.

زائری با بیان اینکه یکی دیگر از عوامل بزرگ و عمومی‌تر تأثیرگذار در فضای سیاسی و اجتماعی لبنان را انقلاب اسلامی ایران و قیام امام خمینی(ره) عنوان کرد و اذعان داشت: تأسی شیعیان به انقلاب ایران باعث شد شیعه به صورت جدی در لبنان احیا شود و به شکل وسیعی گسترده شود.نویسنده کتاب پدر، پسر، روح القدس عنصر سوم در تغییر وضعیت شیعه در لبنان را مقاومت مسلحانه شیعه دانست و ابراز داشت: تبلور این حرکت امروز در حزب‌الله لبنان نمود پیدا کرده است.این نویسنده و محقق در ادامه خاطرنشان کرد: وضعیت به گونه‌ای شد که شیعیان که تا دیروز مجبور بودند در خفا عزاداری کنند، امروز روز عاشورا به عنوان تعطیل رسمی در کل طوائف و در کل لبنان جای خود را باز کرده است.

صاحب امتیاز مجله خیمه، شبکه تلوزیونی المنار به عنوان شبکه‌ای گسترده، قوی و موفق و برخی از شبکه‌های رادیویی را در جهت‌دهی به نوع و شکل عزاداری‌ها و فعالیت‌های شیعیان در لبنان بسیار موثر دانست.نویسنده کتاب پدر، پسر، روح القدس یکی از ویژگی در بحث عزاداری‌ها در لبنان را حضور مسیحیان و غیر مسلمانان در مراسم عزاداری شیعیان عنوان کرد و خاطرنشان کرد: البته حال و هوای این مجالس با مجالس ما بسیار متفاوت است.زائری با بیان اینکه حضور حزب الله توانسته به شکل عزاداری‌های شیعه در لبنان جهت‌دهی کند، بیان داشت: اگر این خلا به درستی بیان شود عظمت و بزرگی حزب‌الله و ایران بیش از گذشته مشخص می‌شود.

وی در ادامه به نقاط مشابه در بین مسیحیان و شیعیان اشاره کرد و گفت: زیرساخت‌هایی در فضای لبنان وجود دارد که فهم عزاداری و فهم نهضت امام حسین(ع) را برای مسیحیان آسان می‌کند که از آن جمله به سبک عزاداری، بحث فداشدن و شهادت می‌توان اشاره کرد.تغییر در سبک زندگی در ایام محرماین روزنامه‌نگار در بخش دیگری از سخنان خود به سبک زندگی دینی در ایام محرم اشاره کرد و افزود: سبک زندگی شیعیان در لبنان در سه بخش خوردن و آشامیدن، پوشش و ظاهر و عادات و آداب تقسیم می‌شود.

وی پخش غذای نذری،‌ ذکر نام امام حسین(ع) موقع نوشیدن آب، توجه به جایگاه و ارزش سقایت، مراعات کسی که آب می‌نوشد، خودداری از خرید و مصرف شیرینی،‌ تلاش برای کمتر غذا خوردن، اهتمام به خوردن غذا در هیئت‌ها و توجه به چای در مراسم عزاداری از جمله مواردی ذکر کرد که در خوردن و آشامیدن در ایام محرم در بین شیعیان لبنان مورد توجه قرار می‌گیرد.زائری همچنین پوشیدن لباس مشکی، نصب پارچه‌های مشکی و رنگی، برپا کردن پرچم‌های رنگی با شعارهای عزاداری، استفاده از شال عزا، استفاده از پیشانی‌بند با شعار، تسبیح تربت، استفاده از مچ‌بند در عزاداری، به دست کردن انگشتر عقیق با شعاری متناسب به آن ایام، استفاده از نشانه‌های سینه، خاک و گل به سر و صورت مالیدن،‌ پای برهنه شدن، نتراشیدن ریش، عدم استفاده از رنگ‌های شاد در لباس و پوشش، استفاد از برچسب‌های مختلف در ماشین‌ها و جاهای دیگر و‌ نصب و برافراشتن پرچم‌های کوچک مذهبی را نیز از جمله مواردی ذکر کرد که در ظاهر و پوشش در ایام محرم در بین شیعیان لبنان مرسوم است.

این محقق و پژوهشگر گفت: نحوه سلام دادن در پایان نماز، سینه‌زنی به عنوان شاخص‌ترین و قدیمی‌ترین نماد، گریه‌کردن، برپایی مجالس، جمع‌آوری کمک‌های مالی و نذری، خدمت در مجالس عزاداری، ترک کارهای مهم و خرید و فروش، نامگذاری نوزادی که در این ایام متولد می‌شود به نام‌های حسین و عباس و... ، روضه خوانی بر سرجنازه میت، زیارات از راه دور در مجالس، زیارت امامزادگان و اولیا خدا برای کسانی که دسترسی ندارند، تحیت با اشاره به مصیبت سیدالشهدا(ع) در رفتارهای روزمره، لعن و نفرین به قاتلان سیدالشهدا، سجده بر تربت، استفاده از سی‌دی‌های صوتی مراسم عزاداری و مداحی، مراقبت نسبت به گناه و رفتارهای ناشایست در ایام محرم و به خصوص عاشورا، مراقب‌های اخلاقی و عمومی برای حفظ فضای معنوی را نیز از جمله آداب و عاداتی ذکر کرد که در ایام محرم به ویژه در روز عاشورا به شدت از سوی شیعیان لبنان مورد توجه قرار می‌گیرد.

زائری در پایان سخنان خود به سه کتاب در حوزه عزاداری و پیشینه آن در لبنان اشاره کرد و گفت: بخش‌های عمده‌ای از کتاب‌های"جریان اصلاحات شیعه" و "رفتارها، عادت‌ها و سنت‌ها در لبنان" و "مطالعه جامعه شناختی مقایسه‌ای بین کارکرد اجتماعی شعائر دینی بین اسلام و مسحیت" به بحث ریشه‌های عزاداری،‌ عاشورا، عادات و رفتار شیعیان در ایام محرم،‌ روزآمد کردن مفهوم عزاداری سنتی در دنیای امروز و ... می‌پردازد. عزاداری و توسل، مفاهیمی به گستره و پهنای تاریخ.

مدیر مرکز مطالعات راهبردی خیمه نیز در این نشست در سخنانی با اشاره به اینکه مفاهیم عاشورا و کربلا، عزاداری و توسل مفاهیمی به گستره و پهنای تاریخ هستند، خاطرنشان کرد: باید این مفاهیم و معانی را یکبار دیگر به اصل خودش بازگردانیم و با تحقیق و پژوهش به طور شفاف و زلال این مفاهیم را نه تنها برای خودمان بلکه در عرصه بین‌المللی بازتولید کنیم. حجت‌الاسلام مرتضی وافی تأکید کرد: باید بین حوزه پژوهش و حوزه اجرا در موضوعی چون عاشورا و کربلا پیوند عمیقی و ناگسستنی ایجاد کرد تا این مفاهیم و معانی بتواند قابل در عرصه بین‌المللی قابل استفاده باشد.

در پایان این نشست حجت الاسلام مرتضی وافی، مدیر مرکز مطالعات راهبردی خیمه و دبیر شورای عالی فرهنگی مسجد مقدس جمکران با اهدا لوح سپاسی از خدمات برجسته حجت‌الاسلام دکتر محمدرضا زائری، نویسنده، محقق، روزنامه نگار تقدیر کرد.