سعید نوایی: این سفر از آن جهت برای ایران دارای اهمیت بود که لیبی ریاست دوره آینده اتحادیه عرب را بر عهده خواهد گرفت و ایران می‌کوشد تا با بهره‌گیری از این فرصت، چالش‌های موجود در روابط با کشورهای عرب منطقه را به حداقل برساند.

اما آنچه که در این سفر به علامت سوال بزرگی برای دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی و مقامات عالی رتبه اجرایی تبدیل شد، پیگیری نکردن سرنوشت امام موسی صدر، تبعه ایرانی ربوده شده توسط کشور لیبی است. موضوعی که گویا به بایگانی وزارت امور خارجه سپرده شده تا در مواقع مقتضی صرفا به منظور تبلیغات گرد و خاکی از روی آن گرفته شود.

اما این بار این موضوع حتی به مرحله تبلیغات هم نرسید تا علامت سوال پیش روی وزارت امور خارجه بیش از پیش خود نمایی کند. این در حالی است که متکی روز سه‌شنبه ۲۲ دی ماه در سخنانی در مجلس شورای اسلامی تاکید کرده بود که وزارت امور خارجه بر طبق کنوانسیون وین پیگیری امور ایرانیان در هر گوشه از جهان را وظیفه خود می‌داند.

بر اساس این کنوانسیون پیگیری مسائل اتباع کشور‌ها و طی مراحل دادگاهی از وظایف این وزارتخانه است و جمهوری اسلامی ایران به هیچ کشوری اجازه اهانت به ایرانیان و اتباع خود را نمی‌دهد و همواره از حقوق ایرانیان در همه جای جهان با تمام وجود حمایت می‌کند.

اما متکی در دیدار با مقامات لیبی بدون پیگیری سرنوشت تبعه ربوده شده ایرانی - امام موسی صدر - و گویا با چشم‌پوشی از کنوانسیون وین، بخشی از وظیفه وزارتخانه متبوع خود را به فراموشی سپرد.

۳۱ سال پیش، در نهم شهریور ۱۳۵۷ امام موسی صدر در سفری رسمی به لیبی ربوده شد.

اما رابطه ایران و لیبی در سال ۱۳۵۰به دنبال حمایت این کشور از ادعای امارات بر حاکمیت جزایر سه‌گانه ایرانی خلیج فارس به حال تعلیق درآمد.

با این وجود در ۱۹ بهمن ۱۳۵۷ معمر قذافی در پیامی به امام خمینی (ره)، پشتیبانی خود از انقلاب اسلامی در ایران را اعلام کرد و بعد از آن تلاشهای مستمری از سوی مقامات آن کشور برای برقراری ارتباط با ایران در سطح عالیترین مقام صورت گرفت، اما امام خمینی (ره) این امر را موکول به روشن شدن سرنوشت امام موسی صدر کردند.

اهمیتی که امام خمینی (ره) برای روشن شدن سرنوشت امام موسی صدر قائل می‌شدند، بیانگر اهمیت این مساله در روابط خارجی ایران است.

مساله‌ای که از‌‌ همان ابتدا دو نوع دیدگاه برای حل آن وجود داشت؛ برخی افراد خواستار پیگیری سرنوشت امام موسی صدر بودند و عده‌ای هم خواستار تعلیق این پیگیری و عدم اولویت دادن به آن در سیاست خارجی ایران.

در ۲۴ آبان ۱۳۵۸ ایران و لیبی در بیانیه‌ای توافق کردند که رابطه دو جانبه تجدید شود.

در قسمتی از این بیانیه آمده است: «دو طرف تصمیم گرفتند کمیته‌ای مشترک به منظور تحقیق درباره چگونگی ناپدید شدن امام موسی صدر که غیبت وی هر دو کشور و مسلمانان جهان را ناراحت ساخته است تشکیل دهند. تصمیم بر آن است که این کمیته تا کشف حقیقت به صورت کامل به کار خود ادامه دهد....» با وجود تاکید هر دو طرف به روشن شدن وضعیت امام موسی صدر، به نظر می‌رسد که این کمیته نتوانسته است به نتایج مثبتی دست یابد.

هرچند که در ۳۰ سال گذشت مسوولان همواره اعلام می‌کردند که این مساله در حال پیگیری است، اما این بار حتی در حال پیگیری بودن ربایش امام موسی صدر هم مطرح نشد تا ابهامات در این زمینه در خصوص عملکرد مسوولان مرتبط، افزایش یابد.

گسترش روابط ایران و لیبی

به نظر می‌رسد روابط دولت احمدی‌نژاد و رژیم لیبی با دیدارهای فراوان و امضاء یادداشت‌های تفاهم متعدد نسبت به دولت‌های قبلی گسترش بیشتری یافته است، تا جایی که منوچهر متکی پیش از سفر به این کشور خواستای برداشتن گامهای جدیدی در روابط دوجانبه شده است.

در گذشته سفر برخی از مقام‌های دولت لیبی به ایران، با انتقاد برخی از سیاستمداران و روحانیون روبرو شده بود.

برخی ناظران سیاسی می‌گویند که لیبی تلاش می‌کند تا با طرح گسترش روابط با ایران، کشورمان را از پیگیری سرنوشت امام موسی صدر منصرف کند.

در کنار این موضوع، معمر قذافی، رهبر لیبی تاکنون چندین بار ایران را به پیروی از سیاست لیبی و پرهیز از سیاست‌های صدام تشویق کرده است.

منتقدان سیاست خارجی دولت احمدی‌نژاد، سکوت ایران در قبال این گونه اظهار نظر قذافی و سپس گسترش روابط با این کشور را یکی از نکات منفی سیاست خارجی دولت او می‌دانند.

احمدی‌نژاد پیش از این سفر خود به لیبی برای حضور در اجلاس اتحادیه آفریقا را لغو کرده بود؛ چراکه او می‌دانست در صورت انجام این سفر، انتقاد‌ها به سیاست خارجی دولت در خصوص گسترش روابط با لیبی بیشتر خواهد شد. ب

ه هر حال این بار در سفر یکی از مقامات عالی رتبه ایرانی به لیبی موضوع امام موسی صدر مسکوت ماند تا اولویت مسائل دیگر در رابطه با لیبی بیش ار پیش خودنمایی کند.