سی سال پیش آفتاب حضور مردی در مشرق‌زمین در غروبی تحمیلی فرو رفت که فریادگر بیداری سرزمین مظلوم لبنان بود؛ مردی از خاندان محمد ص و علی ع که رحمت محمدی و صولت حیدری را توامان در وجود داشت.
جام جم آنلاین: سی سال پیش آفتاب حضور مردی در مشرق‌زمین در غروبی تحمیلی فرو رفت که فریادگر بیداری سرزمین مظلوم لبنان بود؛ مردی از خاندان محمد ص و علی ع که رحمت محمدی و صولت حیدری را توامان در وجود داشت. کتاب «گزارش کمیته پیگری سرنوشت امام موسی صدر (از ربودن تا به امروز) » که بهار امسال توسط کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی منتشر شده است، سندی جامع و قابل توجه از سه دهه توجه جهان اسلام، عالم تشیع و مجامع رسمی و غیردولتی جمهوری اسلامی به سرنوشت این عالم مجاهد است.
در سی‌امین سالگرد ربوده شدن ایشان، (۹ شهریور ۱۳۵۷) گزیده‌ای از مطالب این کتاب ارزشمند را به مخاطبان «جام‌جم» ارائه می‌کنیم. امام موسی صدر چهارمین فرزند عالم بزرگ شیعی آیت‌الله العظمی سید صدرالدین صدر در ۱۴ خرداد ۱۳۰۷ در قم به دنیا آمد و در حوزه‌های علمیه قم و نجف دروس حوزوی را نزد استادان بزرگی چون حضرات آیات امام خمینی، سلطانی طباطبایی، محقق داماد، حجت کوه‌کمره‌ای، سید احمد خوانساری، علامه طباطبایی، سید محسن حکیم، شیخ مرتضی آل‌یاسین، سید ابوالقاسم خویی، عبدالهادی شیرازی، شیخ حسین حلی و شیخ صدرا بادکوبه‌ای فرا گرفت.
وی نخستین روحانی‌ای بود که در دانشگاه تهران به تحصیل پرداخت و در سال ۱۳۳۲ در رشته اقتصاد فارغ‌التحصیل شد و به زبان‌های عربی، انگلسیی و فرانسه آشنایی داشت. سید موسی صدر در اواخر دهه ۳۰ شمسی به لبنان مهاجرت کرد و با اعتقادی که به کار تشکیلاتی داشت گروه‌های پراکنده و محروم شیعیان لبنان را منسجم کرد و با تشکیل مجلس اعلای اسلامی شیعیان لبنان، سازمان حرکت المحرومین، جنبش امل و دیگر نهادهای امدادی و حمایتی نیروهای پراکنده شیعیان لبنان را متحد کرد و نخستین بذرهای جنبش مقاومت اسلامی لبنان را در خاک این سرزمین کاشت. او مصداق کامل «اشداء علی الکفار و رحماء بینهم» بود.
همچنان که برای ایجاد وحدت در صفوف مردم لبنان و فرو نشاندن آتش جنگ‌های داخلی تا مرز شهادت در اعتصاب غذا پیش رفت، مردم لبنان را به مقاومت در برابر دشمن صهیونیست فرا می‌خواند. امام موسی صدر که اسرائیل را «شر مطلق» می‌خواند به فرزندان جنوب لبنان هشدار می‌داد که با دندا‌‌نهایتان و با ناخ‌‌نهایتان باید صهیونیست‌ها را بگیرید. امام موسی صدر به‌زودی به چهره‌ای بین‌المللی و نقطه امید وحدت اسلامی و مقاومت در برابر اشغالگران تبدیل شد.
او از یاوران نهضت مردم ایران در برابر استبداد شاه محسوب می‌شد و در شهریور ۱۳۵۷، اندکی پیش از سفر بی‌بازگشت به لیبی در مقاله‌ای که در روزنامه لوموند منتشر کرد، انقلاب اسلامی ایران را ادامه حرکت در تاریخ نامید و امام خمینی‌ره را «الامام الاکبر» نامید. وقتی متهم فیلمنامه می‌نویسدامام موسی صدر در راستای اقدامات بین‌المللی خود برای وادار کردن رژیم صهیونیستی به اجرای قطعنامه ۴۲۵ شورای امنیت وارد لیبی شد. پس از ورود امام به لیبی ارتباط او با جهان خارج قطع شد و پس از چندی اعتراضات به مفقود شدن وی آغاز شد.
در کتاب می‌توان سیر اقدامات داخلی در لبنان، اعتراضات بین‌المللی، تظاهرات مردم لبنان به سوی دمشق محل برگزاری کنفرانس پایداری سران عرب در ۲۲ شهریور ۵۷ و ملاقات اعضای برجسته هیات علمای لبنان با قذاقی و پس از آن گزارش‌های رسمی دولت لبنان، دولت ایتالیا و رژیم لیبی را می‌توان خواند. در این خط سیر می‌توان وحدت ملی لبنانی‌ها در پیگیری سرنوشت امام و عملکرد سرشار از دروغ لیبی برای رد گم کردن در این ماجرا را به روشنی دید، مقامات لیبیایی فیلمنامه‌ای پر از تناقض را تدارک دیده بودند که انگشت اتهام را به سمت ایتالیا نشانه روند.
گزارش نیروهای اطلاعات و امنیت ایتالیا به تاریخ ۱۶ می۱۹۷۸ و گزارش مارگاریتا گراندا دادستان کل ایتالیا در ۱۹/۵/۱۹۷۹ را در این کتاب بخوانید تا به نادرستی اطلاعات لیبی در این خصوص پی ببرید. ادامه دروغ‌پردازی‌های دولت لیبی، ایتالیا را بر آن داشت که پرونده را مجددا به جریان بیندازد.
دادستان کل ایتالیا دکتر سالواتوره وکیونی در ۲۰ اکتبر ۱۹۸۱ گزارشی را خطاب به دادگاه استیناف رم تهیه کرد. در این سند تاریخی همه شواهد و ادعاهای مرتبط با پرونده ناپدید شدن امام موسی صدر و همراهانش مورد بررسی قرار داد و از دادگاه خواست با توجه به اینکه همه شواهد و مدارک ثابت می‌کند این جرم در خاک ایتالیا رخ نداده است پرونده یاد شده را مختومه کند که قاضی پرونده دومینیکو نوسترو در ۲۸ ژانویه ۱۹۸۲ در سند مفصلی که به صورت مشروح در کتاب آمده است این درخواست دادستان را تایید می‌کند و به این وسیله فیلمنامه طراحی شده توسط لیبی مهر ابطال می‌خورد.
لبنان در جستجوی امام خوددولت لبنان در ۴ فوریه ۱۹۸۱ در بیانیه‌ای رسمی به امضای رئیس‌جمهور، نخست‌وزیر و وزیر دادگستری ربودن امام را اقدام علیه امنیت ملی این کشور اعلام کرد و به دادگستری دستور داد موضوع را پیگیری قضایی کند. به دنبال این دستور قاضی طربیه رحمه در ۱۸ نوامبر ۱۹۸۶ دستگاه قضایی لبنان را در این باره صاحب صلاحیت دانست و حکم «تفحص مستمر» برای یافتن عاملان و آمران را صادر کرد.
روند قضایی برای پیگیری موضوع در لبنان در حالی ادامه داشت که یک دادگاه ایتالیایی در جریان یک حکم قضایی تازه اعلام کرد که امام موسی صدر وارد رم و در این شهر مفقود شده است. این حکم شگفت‌آور و مشکوک موج واکنش بین‌المللی را به دنبال داشت و حتی معاون وزیر خارجه ایتالیا در این خصوص واکنش نشان داد. این موضوع باعث شد که لبنان اقدامات خود را برای رسوا کردن مقامات لیبیایی تشدید کرد که این روند به صدور حکم احضار معمر قذافی و مقامات دولت لیبی در اسفند ۱۳۸۶ به دادگاه نظامی بیروت منجر شد.
آخرین و مهم‌ترین تحول در این عرصه در مرداد ۱۳۸۷ و در آستانه سی‌امین سالگرد ربوده شدن امام موسی صدر رقم خورد که براساس آن دادستان دادگاه تجدیدنظر لبنان قرار بازداشت رهبر لیبی و ۱۱ تن از مسوولان بلندپایه این کشور به اتهام ربودن، مخفی کردن، سوءاستفاده از عنوان، تقلب و استفاده از اسناد جعلی را صادر کرد. ایران همچنان چشم‌انتظارعلاوه بر این، مقامات عالی‌رتبه نظام جمهوری اسلامی ایران همواره تلاش‌های پیگیری را برای مشخص شدن سرنوشت این چهره بزرگ ایران و اسلام انجام داده‌اند.
نخستین پیگیری مقامات ایران به تلگراف حضرت امام ره در شهریور ۵۷ به یاسر عرفات و تلگراف مجدد ایشان در اول مهر همان سال به حافظ اسد و نیز نامه ۲۶ مهر ایشان به قذافی بازمی‌گردد. امام خمینی که به گفته خود «از این قضیه متاثر بودند» هیاتی را برای بررسی موضوع در آذر ۵۷ به لیبی فرستادند و پس از انقلاب اسلامی نیز به نخست‌وزیر لیبی فرمودند: «به سرهنگ قذافی بگویید هرچه زود‌تر در مورد سرنوشت امام موسی صدر رسیدگی کند» و درخواست ورود قذافی به ایران را نپذیرفتند. ربوده شدن امام موسی صدر همچنین واکنش مراجع تقلید و علمای اعلام را در پی داشت و شخصیت‌هایی چون آیات عظام مرعشی نجفی، گلپایگانی، طالقانی و... در این خصوص بیانیه دادند.
رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز امام موسی صدر را «عنصری ممتاز و ارزشمند» خواندند و در موارد متعدد بر پیگیری این موضوع تاکید کردند به گونه‌ای که در زمان ریاست جمهوری حجت‌الاسلام سید محمد خاتمی کمیته‌ای زیر نظر مستقیم ریاست جمهوری تشکیل شد که به دلیل کارشکنی‌های لیبی، این کمیته از رئیس‌جمهور خواست با قطع مذاکرات، موضوع را از راه‌های دیگر همچون راه قضایی پیگیری کند. در بهمن۱۳۸۲، ۱۹۹ شخصیت طراز اول علمی، سیاسی، فرهنگی و هنری در نامه‌ای به رئیس‌جمهور خواستار پیگیری قضایی پرونده یاد شده از سوی جمهوری اسلامی ایران در محاکم بین‌المللی و اتخاذ تدابیر دیپلماتیک علیه دولت لیبی شدند.
در ۲۶ اسفند ۱۳۸۳ در یک اقدام تاریخی ۱۵۰ نماینده مجلس هفتم در نامه‌ای رسمی که از تریبون مجلس قرائت شد برای نخستین بار ربودن امام موسی صدر را جنایت علیه بشریت و اقدام علیه امنیت ملی ایران اعلام کرده و خواستار اتخاذ تمامی راهکار‌های قانونی در داخل و خارج از کشور برای رهایی امام موسی صدر از زندان‌های لیبی و محاکمه آمران و عاملان ربودن ایشان شدند. در ۱۵ شهریور ۱۳۸۵ بار دیگر نمایندگان مجلس و این بار ۲۱۰ نماینده در نامه‌ای به مناسبت بیست و هشتمین سال ربودن امام موسی صدر این اقدام را خیانت علیه جهان اسلام توصیف کردند.
مقامات دولت جمهوری اسلامی و بخصوص شخص رئیس‌جمهور دکتر احمدی‌نژاد در سال‌های اخیر مواضع روشن و محکمی در این خصوص داشته‌اند و عزم و اراده دولت و ملت ایران برای دفاع از این شخصیت جهان اسلام همچنان ادامه دارد. لیبی و رفتارهای متناقض‌عملکرد دولت لیبی درخصوص پرونده امام موسی صدر همواره مورد توجه و انتقاد مجامع بین‌المللی بوده است. گزارش سالانه سازمان عربی حقوق بشر در سال ۱۹۸۷ و ۱۹۹۴، گزارش کمیته حقوق بشر سازمان ملل متحد در سال ۱۹۹۴، گزارش‌های سال ۲۰۰۱، ۲۰۰۲، ۲۰۰۳، ۲۰۰۴ و ۲۰۰۵ سازمان عفو بین‌الملل به طور مکرر دولت لیبی را به خاطر این جنایت محکوم کرده‌اند. فشار بین‌المللی علیه دولت طرابلس سرانجام قذافی را به اعتراف درخصوص ماجرای امام صدر واداشت.
او که در سال ۱۹۸۴ مدعی بود امام موسی صدر دست‌نشانده شاه و ساواک (!) است در ۳۱ اوت ۲۰۰۲ در سخنرانی مشهور خود در شهر سهبا امام موسی صدر را از دوستان خود دانست و ناپدید شدن او را یک مصیبت عنوان کرد. وی در این سخنرانی به ناپدید شدن امام موسی صدر در لیبی اعتراف، اما تلاش کرد خود را از این جنایت مبرا کند. به هر روی پرونده این جنایت زشت همچنان گشوده است و مردم لبنان و ایران به همراه همه آزادگان جهان همچنان چشم انتظار رهایی مسیح لبنان از زندان‌های لیبی‌اند؛ اتفاقی که امیدواریم خیلی زود شاهد آن باشیم.
آرش شفاعی